شام؛ اشکنه و ساز ایرانی

از لذات زندگی و نعماتی که یکسره به مردم فارسی زبان و فارسی دان اختصاص دارد، فهم و درک شعر فارسی و مهارت شنودن آواز ایرانی است. موسیقی مردم هر جا، آیینه حیاتشان است و موسیقی ایرانی در شباهتی تام و تمام به خود ایران، ذره ذره اش از نغمات اقوامی که هزاران سال است در این جغرافیا می زیند جمع شده و از این مجموعه، ردیف موسیقی ایران از آهنگ هایی بی نظیر و زیبا و دلکش گرد آمده که هر یک ضرباهنگی مخصوص به خود و آغاز و پایانی هنرمندانه و زیبا و بی نظیر دارند.

گذشت قرن ها سبب پیدایش زیبایی شناسی مختص ایرانیان شده و سلیقه آنان آنچه را نغمه ناجور زمخت و مغایر با روح لطیفشان بوده، یکسره پس زده و پاک کرده و گنجینه پاکیزه و پیراسته ای به جا گذارده که به راستی میراثی بزرگ برای همه بشریت است. این هنر یگانه بی بدیل لطیف از عمق قرن ها، سینه به سینه نقل شده و استادان تلاش کرده اند تمام ظرایف این هنر را مو به مو به شاگردان خود بیاموزند و این سلسله تا امروز و تا رسیدن به تاج سر هنر آوازخوانی ایران، استاد محمدرضا شجریان ادامه داشته و الهی که هزاران سال دیگر ادامه یابد.

 

اما این مرتبه را البته بی رنج و محنت به کسی نداده اند. استادان قدیم، فن اول آوازخوانی را درک درست شعر و غزل فارسی و آشنایی با شیوه صحیح ادای شعر می دانستند. از آقای احمد ابراهیمی، خواننده قدیم، نقل است که وقتی برای آموختن آواز خدمت استاد ادیب خوانساری رسیدند، دو ماه متوالی، هشت هفته تمام فقط روخوانی غزل را تمرین می کردند و پس از آن بود که استاد ادیب خوانساری آموزش ردیف آوازی را بر مبنای همان غزل ها آغاز کردند و این آموزش چهار سال بی وقفه ادامه پیدا کرد.

پیوند غزل و آواز چنان در سنت آوازخوانی ما پایه و مایه دارد که به راستی بی آن قابل تصور نیست و البته که آواز هم سهم بزرگی در رواج غزل دارد. راست است که غزل سعدی در سالیان اخیر به مدد آواز بی نظیر استاد شجریان همه گیر و بلکه عالمگیر شده و مردمان، بسیاری از ابیات سعدی را با صدای شجریان به خاطر سپرده اند. پس از آموختن درست خواندن اشعار نوبت به فراگرفتن ردیف آوازی و حساب و کتاب های دقیق آن می رسد.

 

هر گوشه آوازی طراحی دقیقی دارد، گردش نغمات، فراز و فرودها، تعداد تحریرها از مهندسی ظریف و بسیار حساب شدهای خبر می دهد که مانند بنای زیبای بی مثال مسجد شیخ لطف الله و مقرنس کاری های مدرسه چهارباغ و نقش فرش های ابریشمین قمی و اصفهانی از زیبایی شناسی منحصر به فرد ایرانیان نشان دارد. زیبایی و ظرافت و  دقت و قرینه سازی.

برای یادآوری نام استادان آواز ایران از ابتدای این قرن شمسی می توان از اقبال آذر، طاهرزاده، ادیب خوانساری، ظلی، قمرالملوک وزیری، بنان، اکبر گلپایگانی و محمدرضا شجریان نام برد. آن ها استادانی هستند که هر یک سبکی ویژه و منحصر به فرد داشته و سالیانی دراز برای تکمیل هنر خویش و مقبولیت نزد اهل فن و مردم و اعتلای هنر اصیل و فاخر آواز عمر خویش را سرمایه کرده اند.

حال برنامه شماره 37 گل های تازه- بیداد را بیابید. شجریان و فرهنگ شریف در همایون ساز و آوازی اجرا کرده اند بی نظیر و شنیدنی. غزل سایه را شجریان به زیباترین شیوه ممکن خوانده است. آن را بنیوشید و از این که ایرانی هستید و قوه فهم آواز و شعر فارسی را دارید، سر به آسمان بسایید که به راستی شکر این نعمت را به جا نتوان آورد.

هنگام شنودن این اثر بی مانند، برای شام اشکنه روستایی برپا کنید. خوراکی آسان و البته تاریخی. پیازی را خرد کنید و در روغن حیوانی تفتی دهید، یک قاشق آرد هم بیفزایید و چند دور دیگر بچرخانید. زردچوبه و نمک و فلفل هم بزنید و یکی، دو لیوان آب بر سرش بریزید. مشتی شنبلیله خشک و نیم مشتی نعنای خشک هم بیفزایید. می توانید یک سیب زمینی را هم خرد کنید و به مایه اضافه فرمایید.