همه چیز درباره لک و پیس

دلیل (پیسی) ویتیلیگو

ویتیلیگو (پیسی) نوعی بیماری پوستی است که منشأ ژنتیکی دارد و علت آن ناشناخته است. در این بیماری، سلول های انتهایی پوست علیه ملانوسیت ها (سلول های رنگدانه ساز پوست) آنتی بادی هایی می سازند که باعث از بین رفتن آنها و در نتیجه بی رنگ شدن نواحی خاصی از پوست بدن می شود. این بیماری که با عنوان لک و پیس هم شناخته می شود، به صورت لکه هایی کمرنگ تر یا بدون رنگ نسبت به پوست طبیعی ظاهر می شود.

 

محققان درباره علت بیماری نظریه های متفاوتی ارائه کرده اند اما اصلی ترین نظریه در این زمینه، خود ایمنی علیه سلول های ملانوسیت است که بر اثر حمله سلول های ایمنی و از بین رفتن ملانوسیت ها (سلول های رنگدانه ساز)، ایجاد می شود. در بدن این بیماران آنتی بادی هایی تولید می شود که ملانوسیت های پوست خودشان را تخریب می کنند.

شیوع بیماری

اولین نشانه های بیماری ظهور لکه های سفید روی پوست است که می تواند در نواحی مختلف بدن چون دور چشم ها، دور دهان، آرنج ها، زانوها، قوزک پاها و انگشتان دست و پا و همین طور نواحی تناسلی و دور سینه ها ظاهر شود. ابتدا بیمار متوجه لکه های کم رنگ در پوست می شود که ممکن است ته رنگ قرمزی هم داشته باشند. به خصوص در حاشیه ها و بعد از مدتی کاملا بی رنگ می شوند.

تشخیص ویتیلیگو

اگر پزشک به بیماری ویتیلیگو در شخص مشکوک شد، از او در مورد تاریخچه بیماری اش سوال می کند. نکات مهم در یک تاریخچه پزشکی، سابقه خانوادگی، آفتاب سوختگی، استرس یا بیماری جسمی و سفید شدن زودرس موها (قبل از 18 سالگی) است. ممکن است پزشک از محل پوست گرفتار نمونه برداری کند و یا برای بررسی شمارش سلول های خونی و عملکرد تیروئید از خون نمونه گیری کند.

پیشرفت ویتیلیگو

وسعت، دوره و شدت از دست رفتن رنگدانه در اشخاص مختلف متفاوت است. افرادی که پوست روشنی دارند معمولا در تابستان متوجه تفاوت رنگ بین نواحی مبتلا و سایر نقاط سالم پوست که برنزه شده می شوند. پیشی در افراد با پوست تیره بسیار واضح تر از روشن پوستان است.

 

در موارد شدید ممکن است رنگدانه در همه جای پوست از بین برود و پوست یکسره سفید شود. هیچ راهی برای پیشگویی این که فرد چقدر رنگدانه از دست خواهد داد یا این که بیماری او چقدر طول خواهد کشید وجود ندارد. یک لک ویتیلیگو به صورت ناحیه ای به رنگ سفید شیری رنگ دیده می شود. با این حال میزان تخریب رنگدانه در هر لک می تواند با سایر لک ها متفاوت باشد.

 

در یک لک ممکن است سایه های مختلفی وجود داشته باشد و نیز یک ناحیه تیره تر، نواحی سفید شده را احاطه کرده باشد. پیسی اغلب با از دست رفتن ناگهانی رنگدانه در یک نقطه از پوست شروع می شود. این فرآیند می تواند ادامه یابد و یا به دلایل ناشناخته خود به خود متوقف شود. دوره های از دست رفتن رنگدانه و متعاقب آن ثابت ماندن رنگ لک و دوباره از دست رفتن رنگدانه به طور مداوم تکرار می شوند.

 

بازگشت خود به خودی رنگ به لک های سفید شده خیلی به ندرت اتفاق می افتد. بعضی از بیماران که تصور می کنند بیماری شان خوب شده، در واقع تمام رنگدانه پوست خود را از دست داده و پوست شان یکدست سفید شده است. گرچه رنگ پوست این افراد یک دست سفید شده ولی آنها باز هم به پیسی مبتلا هستند.

سن ابتلا، جنس مبتلا

ویتیلیگو در هر سنی ممکن است ظاهر شود. در هر دو جنس زن و مرد دیده می شود. آغاز بروز ویتیلیگو ممکن است از دوران شیرخوارگی باشد اما تا اوایل دهه دوم عمر فرصت ظهور و بروز دارد. شیوع بیماری در مرد و زن برابر است و تفاوت جنسیتی وجود ندارد.

روش های درمان

روش هایی مثل پانچ گرافت وجود دارد که در آن با گرافت های بسیار کوچک (چند میلی متری) که از پوست نواحی سالم برداشته شده و در فواصل منظم و نزدیک به هم در نواحی بی رنگ قرار داده می شود، ایجاد رنگدانه سازی القا می شود؛ اما برای این کار باید بیماری فرد برای مدت طولانی غیرفعال بوده باشد یعنی ضایعات جدیدی به وجود نیامده باشند ولی جایگزینی کامل پوست بدون رنگدانه با پوست رنگدانه دار به صورت گرافت غیرممکن است.

درمان کودکان؛ درمان بزرگسالان

درمان های ویتیلیگو در کودکان با بزرگسالان تفاوتی ندارد، که شامل استروییدهای موضعی، ترکیبات ایمونومدولاتور موضعی (تنظیم کننده ایمنی)، استفاده از ضد آفتاب، پرهیز از آسیب های فیزیکی و شیمایی به پوست و استفاده از مکمل های ویتامینی با صلاحدید پزشک معالج است. البته باید به جنبه های روحی روانی این بیماری در کودکان از لحاظ ارتباط با همسن و سالان خود بیشتر توجه کرد.

تاثیر تغذیه در ابتلا، پیشرفت و کنترل بیماری

این که غذاهای خاصی سبب کنترل این بیماری شود، ثابت نشده اما قطعا کمبود ویتامین ها و پروتئین ها می تواند در پیشرفت بیماری موثر باشد که باز هم به طور دقیق نمی توان گفت کدام ویتامین یا پروتئین چون در علم پزشکی ثابت نشده است!

رابطه مستقیم با بیماری های روحی - روانی

این بیماری هم می تواند منشأ روحی و روانی داشته باشد، هم خودش می تواند سبب مشکلات روحی و روانی شود؛ چون روی ظاهر فرد بسیار تاثیر می گذارد و ممکن است روابط اجتماعی یا خانوادگی را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین بیماران توجه به جنبه های روحی و روانی و مراجعه به روانپزشک اهمیت ویژه دارد. همچنین به خاطر تغییرات ظاهری فرد ممکن است دچار استرس شود که بیماری را تشدید کند.

تاثیر ژنتیک

ژنتیک در این بیماری تاثیر مهمی دارد اما این که توارث داشته باشد مشخص نشده یعنی هنوز ثابت نشده کسی که این بیماری را دارد، حتما یکی از نزدیکان درجه یک او هم مبتلا بوده است چرا که این بیماری صرفا از طریق ژن منتقل می شود.

 

حفظ روحیه

در ایجاد ویتیلیگو، استرس های روحی بدون شک موثر هستند و خود این بیماری به علت تغییراتی که در ظاهر فرد ایجاد می کند طبعا استرس زا است، بنابراین بیمار در یک سیکل استرس – تشدید بیماری – استرس قرار می گیرد که باید آن را در هم شکست. برای این کار نیاز به همکاری و حمایت خانواده و جامعه، مشاوره با روانپزشک و در صورت صلاحدید استفاده از دارو زیر نظر ایشان و پذیرش بیماری از سوی بیمار به طور منطقی است.

پیشگیری و مراقبت

اگر در همان مراحل اول بیمار متوجه کمرنگ شدن پوست خود بشود و به پزشک مراجعه کند، احتمال این که با دارو کنترل شود زیاد است اما این که بیماری پیشرفت نکند، نیست؛ چون بیماری ژنتیکی است و امکان پیشگیری وجود ندارد. باید مراقب باشد که هیچ گونه آسیب شیمیایی یا فیزیکی به پوست وارد نشود؛ چون هرگونه آسیب می تواند ضایعات جدیدی را پیش بیاورد. همچنین بهتر است کسانی که پوست شان سفید است حتما از کرم های ضد آفتاب استفاده کنند.

درمان قطعی

هدف اصلی در درمان های رایج ویتیلیگو، بهبود وضعیت ظاهری پوست است و روند درمان هم نیاز به زمان طولانی دارد چون این بیماری صرف نظر از مسئله ظاهری که بیشتر نگرانی ایجاد می کند، عارضه خاصی ندارد. ماهنامه همشهری تندرستی