شفا آنلاین>اجتماعی>رفتار اجتماعی و ویژگی شخصیتی راننده، شرایط حاکم بر احساسات، رفتار، روحیات و عواطف و عوامل حسی و حرکتی می‌تواند از مهمترین عوامل تصادفات رانندگی باشد
هرسال با شروع تعطیلات نوروزی تعداد سفرها افزایش می‌یابد. با توجه به وسعت و جغرافیای زیبای کشور عزیزمان و جاذبه‌های فراوانش، مردم هر ساله بخشی از تعطیلات خود را به سفرهای نوروزی اختصاص می‌دهند.
متاسفانه هر سال در تعطیلات نوروزی شاهد آمار تکان‌دهنده و تاسف‌بار تصادفات و تلفات جاده‌ای هستیم، که می‌تواند به راحتی شادی و خوشی نوروز را به تلخ‌ترین رویداد زندگی افراد تبدیل کند.
اما همیشه این سؤال مطرح می‌شود که علت تصادفات جاده‌ایی و تلفات جانی و مالی ناشی از تصادفات چیست؟
ما در این مقاله به دنبال بررسی روانشناختی علل تصادفات هستیم که به گفته رئیس پلیس راهور کشور در کنار عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، عوامل روانشناختی مهمترین دلیل بروز تصادفات و تلفات جاده‌ای است.
امروزه در اغلب کشورهای توسعه‌یافته بنا به اهمیت و نقش بسیار مهم فرهنگ‌پذیری، ویژگی‌های شخصیتی افراد در رانندگی، جلوگیری از تصادفات و تلفات جاده‌ایی و حوادث ناشی از رانندگی‌های تهاجمی، بیشترین توجه به روانشناسی رانندگی معطوف می‌شود.
بنا به آمارهای جهانی در اغلب کشورهای جهان علت اصلی تصادفات رانندگی و حوادث جاده‌ای و برون‌شهری، رانندگی تهاجمی است.
رفتارهای تهاجمی در رانندگی
رفتار تهاجمی در رانندگی به آن نوع از رانندگی اطلاق می‌شود که راننده متأثر از هیجانات و احساسات نامعقول و نامتعادل، وسیله نقلیه خود را به طرزی نا ایمن و خلاف مقررات هدایت می‌کند.
به طور کلی هیجان‌زدگی یا هیجان‌خواهی یا آزردگی هیجانی در رانندگی متأثر از سه مؤلفه اصلی است:
۱. ویژگی‌های شخصیتی بیقرار و ناشکیبا و همچنین بی‌دقتی در کارها
۲. قدرت‌طلبی و زورمداری
۳. بی‌پروایی و یاغی‌گری جاده‌ای
هریک از مولفه‌های فوق می‌تواند به الگوهایی از رفتارهای تهاجمی و تخلفات خاص در رانندگی منجرشود. از آنجا که علت اصلی رانندگی‌های تهاجمی و تخلفات رانندگی را می‌توان در شرایط روانی و خصیصه‌های شخصیتی افراد مختلف پیدا کرد.
با توجه به روند رو به رشد تصادفات و تلفات و خسارات آن توصیه روانشناسان توجه به مسائل روانشناختی و الگوهای رفتار افراد قبل از دریافت گواهینامه رانندگی و آموزش مهارت‌های زندگی و برنامه‌های اصلاحی است.
برخی از شرایط روانی موجود در راننده‌ها مثل نگرش نامناسب نسبت به منزلت و جایگاه اجتماعی پلیس، حس قانون‌گریزی، احساس تبعیض در جامعه، احساس بی‌تفاوتی و خصومت نسبت به دیگران، عدم احساس امنیت روانی، زود برانگیختگی و هیجان‌خواهی و کم‌توانی در پیش‌بینی‌ها و برنامه‌ریزی‌ها می‌تواند در رانندگی تهاجمی مؤثر باشد.
شکل افراطی از رانندگی تهاجمی به نام خشم جاده‌ای وجود دارد که برخی از روانشناسان آن را اختلال روانی محسوب می‌کنند.
خشم جاده‌ای، رفتار خشمگینانه یا تهاجمی راننده است، ممکن است این رفتار با ژست‌های بی‌ادبانه و بددهنی و ناسزایی و رانندگی بی احتیاط و خطرناک از روی عمد باشد.
علائم خشم (Anger)جاده‌ای
- رانندگی تهاجمی، مثل سرعت گرفتن ناگهانی، ترمزکردن، سپر به سپر کردن با ماشین‌ها
- مانع شدن عامدانه با سایر ماشین‌ها
- چراغ زدن و صدای بوق تهدیدآمیز به صورت آزارنده
- رانندگی با سرعت زیاد به قصد ترساندن راننده‌ها
- رفتارهای اخلالگرانه داد و بیدادکردن و ناسزاگویی و تهدید کلامی
- رفتار تهاجمی، دعوا گونه به منظور تهدید و ضربه زدن به ماشین‌های دیگر و آسیب رساندن به افراد و ماشین آنها
نتیجه این نوع رانندگی تصادف، دعوا و زد و خورد است که ممکن است به مجروح شدن و حتی مرگ بیانجامد.
اگر در طول رانندگی با چنین راننده‌ای رو به رو شدید، بهترین کار این است که با هوشیاری از واکنش نشان دادن به او خودداری کنید.
به یاد داشته باشید مهمترین نکته در حین رانندگی و سو تفاهمات آن این است که ممکن است رفتاری که عمدی به نظر می‌رسد صرفاً یک اشتباه رانندگی باشد.
لذا پیشنهاد ما این است که خونسردی خود را حفظ کنید و حتی اگر رفتار تهاجمی راننده دیگر عامدانه است، به راه خود ادامه دهید و از تماس چشمی با وی خودداری کرده و اجازه ندهید که جاده تبدیل به میدان مسابقه شود.
روانپزشکان رفتارهایی را که با این نوع رانندگی همراه هستند، نتیجه یک بیماری روانی به نام اختلال انفجاری متناوب می‌دانند.
این اختلال روانی با حملات مکرر رفتارهای تهاجمی و خشونت‌آمیزمشخص می‌شود که به طور واضح یا متناسب یا موقعیتی که فرد در آن قرار دارد نیست.
علت این عارضه تا به حال دقیقاً روشن نیست اما هم عوامل محیطی و هم عوامل وراثتی را در ایجاد آن دخیل می‌دانند.
سابقه سوءمصرف مواد روانگردان، قرار داشتن در سنین نوجوانی و جوانی، مرد بودن و داشتن سایر اختلالات روانی خطر ابتلا به این اختلال را افزایش می‌دهد.
رانندگی افراد پرخاشگر
رانندگی یکی از موارد نشان‌دهنده شخصیت انسان را در اجتماع آشکار می‌کند و ابعاد فرهنگی رشد اجتماعی و میزان ادب و علاقه او را نسبت به همنوعانش نشان می‌دهد. نیاز راننده به داشتن فرهنگ و تجربه بالا و اطلاع کافی از مسائل قانونی، امری ضروری برای عکس‌العمل مناسب است.
راننده‌ای که با توسل به‌زور، درگیری و خشونت قصد انجام اعمال خلاف مقررات راهنمایی و رانندگی را دارد راننده پرخاشگر می‌نامند. کارهایی نظیر:
تغییر مسیر ناگهانی و خطرناک، سبقت غیرمجاز، رعایت نکردن فاصله مناسب طولی و عرضی، استفاده از نور بالا برای تنبیه دیگران، بوق زدن‌های مکرر و آزاردهنده، مانور و تغییر ناگهانی و نابجای ماشین، ترمزهای مکرر و قانون‌شکنی و رفتارهای ناپسند همراه با فحاشی و هتاکی به دیگران در رفتار افراد پرخاشگر دیده می‌شود.
از عوامل مؤثر در بروز رفتار پرخاشگرانه
- طولانی شدن مسیر، معطلی و کندی ترافیک
- عدم مهارت کافی در رانندگی
- آلودگی‌های صوتی در جاده و محیط
- مشکلات روانی راننده
- به‌هم‌ریختگی و نابسامانی ترافیک
- گرسنگی، بی‌خوابی و خستگی ناشی از سفر
این عوامل باعث عکس‌العمل‌های نامناسب یا کاهش توانایی‌های ذهنی و فکری راننده خواهد شد.
خشونت در رانندگی
خشونت و پرخاشگری برخی از رانندگان در حین رانندگی می‌تواند منجر به تصادفات و تلفات و خسارات شدید حتی مرگ شود دو عامل مهم این پرخاشگری و خشونت می‌تواند عوامل محیطی و عوامل روانی باشد.
از علل محیطی می‌توان به ترافیک سنگین و آب هوا، گرما و سرما و یا رطوبت زیاد، آلودگی هوا و آلودگی صوتی، عجله و تنگی وقت اشاره کرد و از عوامل روانی خواب‌آلودگی، مصرف داروها، خشم، اضطراب، ترس مهمترین عامل است.
معمولاً افراد در رانندگی به ۲ نوع خشونت دست می‌زنند
- افرادی که سهواً حین رانندگی رفتار خشونت‌آمیز و غیرقانونی از خود بروز می‌دهند و ما به اشتباه تصور می‌کنیم آنها عمداً به چنین اعمالی دست زده‌اند.
- افرادی که مقصر هستند و از روی عمد دست به رفتارهای خشونت‌آمیز و غیر قانونی می‌زنند.
مدیریت خشم در رانندگی
- همیشه کمربند ایمنی خود را ببندید و قوانین رانندگی را رعایت کنید.
- به هیچ عنوان، از تلفن همراه در طول سفر استفاده نکنید. تلفن همراه باعث کندی عملکرد مغز در حین مهارت رانندگی می‌شود.
- همواره یک راننده مؤدب و محتاط باشید. از ایجاد شرایطی که به تحریک سایر رانندگان می‌انجامد خودداری کنید.
- فاصله مناسب و ایمن خود را با ماشین‌های دیگر حفظ کنید و با فاصله مجاز پشت آنها حرکت کنید.
- اگر در لاین سرعت هستید و راننده‌ای می‌خواهد از شما سبقت بگیرد به او اجازه دهید عبور کند.
- قبل از سبقت گرفتن و تغییر مسیر از راهنما استفاده کنید.
- از بوق خودرو درست و به اندازه استفاده کنید. از چراغ زدن پشت ماشین‌ها پرهیز کنید و با دقت از نور بالای ماشین استفاده کنید.
- هرگاه با راننده عصبانی مواجه شدید سعی نکنید به اوضاع بحرانی دامن بزنید و از تماس چشمی با راننده خودداری کنید، نفس عمیق بکشید و با آرامش از کنار وی رد شوید.
- هیچ‌گاه عمل رانندگان دیگر را تلافی نکنید. و پیش از اینکه تصمیم به تلافی بگیرید از خود سؤال کنید آیا ارزشش دارد که خود و دیگران را به دردسر بیاندازم.
- برنامه خود را جوری تنظیم کنید که در ساعات ترافیک جاده‌ایی نباشد و قبل از حرکت از اوضاع جویی مطلع شوید.
