درمان بیماران لوسمی نوع AML

شفا آنلاین: من تلاش می‌کنم بیشتر در مورد درمان لوسمی حاد صحبت کنم که دشوارتر است. به صورت کلی ما در درمان لوسمی از سه نوع روش شیمی‌درمانی‌های سنگین، ایمونوتراپی، استفاده از سلول‌های بنیادین و پیوند مغز استخوان استفاده می‌کنیم.

به گزارش شفا آنلاین:در لوسمی حاد،<Acute Leukemia> مغز استخوان شروع به تولید سلول‌های خونی می‌کند که رشد نارس داشته‌اند و قابل کنترل نیستند. تمرکز ما در مورد درمان AML است. به صورت کلی ما هرگاه می‌خواهیم لوسمی را درمان کنیم یک inductio- خواهیم داشت.

به این معنی که یک درمان ابتدایی خواهیم داشت که در آن مغز استخوان را عاری از سلول‌های سرطانی نارس کند و فرمول شمارش سلول‌های محیطی را اصلاح کند. اگر بیمار، طحال یا غدد لنفاوی بزرگ دارد، درمان شود واگر سلول‌های سرطانی در خارج از مغز استخوان هم پیدا می‌شود، آنها هم درمان شود. در این مرحله inductio- یک شیمی‌درمانی نسبتاً سنگین خواهیم داشت، چرا که بیمار توانایی مقابله با این را ندارد و سلول‌های سرطانی تمام مغز استخوان را اشغال کرده‌اند. احتمال عفونت و خونریزی در این مراحل بسیار شدید است، چرا که بیمار دچار نوتروپنی می‌شود کشنده می‌شود و امکان دارد ما بیمار را در همین مرحله از دست بدهیم. چرا که احتمال بسیار بالایی دارد به عفونت‌های ویروسی و قارچی و باکتریایی مبتلا شود. اگر از این مرحله پس از 28 روز گذشتیم، یک ارزیابی مجدد از مغز استخوان بیمار خواهیم داشت. در سرطان خون حاد تقریباً 10 به توان 12 سلول بدخیم وجود دارد که با این شیمی‌درمانی درمان اولیه به10 به توان سه سلول افت خواهد داشت. با این حال هنوز سلول‌های سرطانی در مغز استخوان و در بدن وجود دارند.
اما باید در نظر بگیریم که امکان رشد آنها و بروز دردسر برای بیمار وجود دارد. در اینجا ما باید وارد یک مرحله تحکیمی شویم که بیماری عود نکند. بر اساس اینکه احتمال می‌دهیم تا چه میزان احتمال عود وجود دارد، درمان ما متفاوت خواهد بود. خوشبختانه در ایران مانند باقی کشورها سایت ژنتیک داریم که سرطان لوسمی بیماران را در آنجا بررسی می‌کنیم. همان روز نخستی که بیمار را ویزیت می‌کنیم باید ریسک بیماری را براساس سایت ژنتیک و معیارهای مولکولی تعیین کنیم.
در اینجا بیماران به سه یا چهار دسته از لحاظ ژنتیکی دسته‌بندی می‌شوند تا متوجه باشیم ژنتیک خوبی دارند یا خیر. این تقسیم‌بندی رویکرد بعدی ما را برای درمان تعیین می‌کند. با این حال inductio- برای همه بیماران یکسان است.

 اگر ژنتیک خوبی داشته باشند، به سمت درمان‌های تحکیمی می‌روند که شامل شیمی‌درمانی‌های سنگین می‌شود. اما اگر ریسک بیماری آنها با ژنتیک ضعیف بالا باشد، دیگر شیمی‌درمانی‌های معمول برای آنها موثر نیست و سراغ پیوند آلوژنیک مغز استخوان می‌رویم. ما در اینجا از سیستم ایمنی بدن کمک می‌گیریم. به این صورت که سلولی از دهنده مغز استخوان می‌گیریم و به گیرنده می‌دهیم. اگر خواهر و برادری باشند که سلول‌های آنها تطابق کامل داشته باشد، ما پیوند کامل سلول‌های مغز استخوان را به گیرنده انتظار داریم. این پیوند باید بتواند آن سلول‌های سرطانی را که اشاره کردم دیده نمی‌شوند ولی وجود دارند را از بین ببرد. بنابراین نیاز است بار دیگر شیمی درمانی سنگینی انجام شود و باز محوطه را آماده کنیم تا سلول‌های پیوند جای سلول‌های قبلی بشینند و سلول‌های بدذات به صورت کامل از بین بروند. خود سلول‌های جدید جایگزین شده در محیط جدید که قرار می‌گیرند، سلول‌های بیمار قبلی را تا حد زیادی با واکنش‌های ایمونولوژیک از بین می‌برند.

 گاهی واکنش‌های سلول‌های دهنده شدیدتر از آن چیزی است که باید باشد و خود به فرد آسیب می‌زند و به جاهایی که تکثیر سلولی زیاد است، مانند دستگاه گوارش، پوست و کبد، حمله می‌کند که اگر شدید شود، مرگ‌ومیر ناشی از پیوند را بالا می‌برد. ما در این میان با برخی درمان‌های کمکی این مسئله را کنترل می‌کنیم تا سلول‌های جدید تهاجمی نشوند. ما همواره یک تعادلی باید برقرار کنیم تا نه بیمار عود کند و نه سلول‌ها به بدن حمله کنند. این درمان، تنها درمان محکم‌کاری شده در بیماران AML است و در باقی انواع بیماری‌های لوسمی تفاوت دارد که در نوبت‌های بعد به آن می‌پردازیم.سپید
محمد واعظی
متخصص هماتولوژی و آنکولوژی، عضو هئیت علمی دانشگاه تهران