سکته مغزی، دومین عامل مرگ‌ومیر در جهان محسوب می‌شود و امروزه به یک بیماری شایع تبدیل شده است که در هر سال بیش از 17 میلیون نفر به آن دچار می‌شوند و از این تعداد، حدود 6 میلیون نفر می‌میرند و 5 میلیون دچار درجاتی از ناتوانی می‌شوند.
شفا آنلاین: در تقویم سلامت، ۲۹ اکتبر (برابر
با 8 آبان)، روز جهانی سکته مغزی نامگذاری شده است. هدف این روز، تاکید بر
میزان چشمگیر ابتلا به سکته مغزی، افزایش آگاهی درباره پیشگیری و درمان این
عارضه و اطمینان از مراقبت بهتر و حمایت از نجات‌یافتگان است.
به گزارش شفا آنلاین:سازمان‌هایی از سراسر جهان در روز جهانی سکته مغزی، برنامه‌هایی برای
اهمیت دادن به آموزش، آزمایش و بهبود آثار مخرب این عارضه ترتیب می‌دهند.
سازمان جهانی سکته مغزی (WSO) از سال ۲۰۰۶ میلادی، این رویداد سالانه را
آغاز کرده است.
این
سازمان در سال ۲۰۱۰ میلادی، سکته مغزی را یک وضعیت اضطراری سلامت عمومی
اعلام کرد. اکنون سازمان جهانی سکته مغزی (WSO) کمپینی دارد که در طول سال
به عنوان رابطی به منظور پشتیبانی و حمایت از قدم‌ها و پیشرفت‌هایی که در
روز جهانی سکته مغزی شده است، خدمات ارائه می‌کند.
سکته مغزی، دومین عامل مرگ‌ومیر در جهان محسوب می‌شود و امروزه به یک
بیماری شایع تبدیل شده است که در هر سال بیش از 17 میلیون نفر به آن دچار
می‌شوند و از این تعداد، حدود 6 میلیون نفر می‌میرند و 5 میلیون دچار
درجاتی از ناتوانی می‌شوند.
در
هر ثانیه، یک نفر در جهان دچار سکته مغزی می‌شود؛ در هر 6 ثانیه، یک نفر
بر اثر سکته مغزی می‌میرد و در هر 6 ثانیه، کیفیت زندگی یک نفر برای همیشه
تغییر خواهد کرد و از نظر جسمی ناتوان خواهد شد. آمارهای رسمی حاکی از آن
است که سکته مغزی در سراسر جهان بیشتر از ایدز، سل و مالاریا قربانی
می‌گیرد و این عارضه یکی از علل اصلی ناتوانی بلندمدت و اصلی‌ترین دلیل
قابل‌پیشگیری ناتوانی است. شعار روز جهانی سکته مغزی ۲۰۱۶، این است: «با
حقیقت مواجه شوید: سکته مغزی قابل‌درمان است!»
3 نوع سکته مغزی
در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان سکته‌های مغزی را به سه گروه تقسیم کرد:
1) سکته مغزی ایسکمیک: حدود ۸۷ درصد از تمام موارد مربوط به سکته مغزی ایسکمیک است. این عارضه در نتیجه انسداد عروق خونی به وسیله لخته‌ها و عدم خونرسانی ایجاد می‌شود. زمینه این نوع از انسداد، ایجاد رسوب چربی در پوشش دیواره‌های رگ است که تصلب شرایین نامیده می‌شود.
2) سکته مغزی هموراژیک: سکته هموراژیک مسوول حدود ۱۳ درصد از موارد سکته مغزی است. این عارضه از پارگی در یک رگ شکننده و خونریزی در مغز ناشی می‌شود. خون تجمع می‌یابد و بافت مغز اطراف را فشرده می‌کند. انواع آن شامل خونریزی داخل مغزی و خونریزی زیر عنکبوتیه است.
3) حمله ایسکمیک گذرا (TIA): این عارضه اغلب با نام «سکته مغزی کوچک» یا «سکته مغزی هشداردهنده» شناخته می‌شود؛ هشداری که باید آن را بسیار جدی گرفت. TIA به وسیله لخته ایجاد می‌شود. تنها تفاوت سکته مغزی و حمله ایسکمیک گذرا، انسداد موقت آن است. در این حمله علائم به سرعت ایجاد می‌شوند و زمان نسبتا کوتاهی طول می‌کشند. بیشتر این سکته‌ها کمتر از 5 دقیقه و به‌طور متوسط حدود 1 دقیقه طول می‌کشند. هنگامی که حمله ایسکمیک گذرا به پایان می‌رسد، معمولا موجب صدمه دائمی به مغز نمی‌شود.
4 پایه معاینه سکته مغزی
اگر فکر می‌کنید شاید کسی دچار سکته مغزی شده باشد، این بررسی سریع را انجام دهید:
• صورت: آیا یک طرف صورت افتادگی دارد؟ آیا فرد می‌تواند لبخند بزند یا دهان او افتاده است؟
• دست‌ها: هر 2 دست را بالا ببرید. آیا یک طرف ضعیف است؟ آیا فرد می‌تواند هر 2 دست را بالا ببرد؟
• گفتار: آیا فرد قادر به صحبت کردن است؟ آیا کلمات منقطع یا نامفهوم است؟
• زمان: سریع عمل کنید و فورا با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.
اگر پاسخ شما به هر یک از این پرسش‌ها «بله» است، سریع عمل کنید و بلافاصله برای کمک پزشکی با اورژانس تماس بگیرید. فراموش نکنید ۳ تا 5/4 ساعت اولیه بعد از شروع علایم، زمان طلایی برای کاهش عوارض سکته مغزی است.
6 علامت سکته مغزی
مهم‌ترین علایم سکته مغزی عبارتند از ظهور ناگهانی موارد زیر:
• بی‌حسی یا ضعف در پا، بازو و صورت به‌ویژه در یک سمت بدن؛
• سردرگمی، مشکل تکلم یا درک؛
• مشکل بینایی در 1 یا هر 2 چشم؛
• مشکل در راه رفتن، سرگیجه، از دست دادن تعادل و هماهنگی و
• سردرد شدید بدون علت شناخته‌شده.
• سکته مغزی در کودکان علایم جداگانه‌ای نیز دارد. تظاهرات مشترک سکته مغزی، ضعف صورت، بازو و پا همراه با دشواری در صحبت کردن یا درک است. اغلب تشخیص زودهنگام سکته مغزی در کودکان دشوار است زیرا ممکن است فقط به صورت تحریک‌پذیری کودک ظاهر شود.
3 نکته درباره سکته مغزی در کودکان
• در کودکان، هر 2 نوع سکته مغزی به یک اندازه معمول است.
• سکته مغزی در کودکان به سختی قابل‌تشخیص است. برخی از کودکان حتی ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند. تشنج در نوزادان تا ۲۸ روز، علامت شایع سکته است. کودکان از ۲۸ روز تا ۱۸ سال ممکن است دچار ضعف یا فلج در یک طرف از بدن، افتادگی صورت، مشکلات گفتاری و سردرد شوند. این علائم اغلب با سکته مغزی ایسکمیک در ارتباط است.
• علائم سکته مغزی خونریزی‌دهنده می‌تواند استفراغ، تشنج و سردرد گاه‌به‌گاه باشد. در برخی کودکان، سکته مغزی برای اولین بار زمانی تشخیص داده می‌شود که خود را با مشکلات یادگیری و رشد نشان می‌دهد.
2 نکته درباره درمان سکته مغزی
• درمان‌هایی که از سکته مغزی جلوگیری می‌کنند، شامل داروهای کاهنده فشار خون و کلسترول، درمان ضدپلاکت، ضدانعقاد برای فیبریلاسیون دهلیزی، جراحی یا استنت‌گذاری برای بیماران دارای تنگی شدید شریان کاروتید است.
• بسیاری از درمان‌ها، به‌خصوص درمان با حل‌کننده‌های لخته خون (ترومبولیتیک)، احتمال بهبود نتایج سکته مغزی را بسیار افزایش داده، البته در صورتی که پس از شروع علائم در اسرع وقت مصرف شوند.
10 عامل خطرساز سکته مغزی
• سکته مغزی قبلی یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA): به‌عنوان سکته مغزی کوچک نیز شناخته می‌شود.
• فشار خون بالا: شایع‌ترین عامل خطر قابل‌درمان در سکته مغزی است.
• کلسترول بالا: ماده‌ای موم‌مانند که کبد آن را می‌سازد یا در غذاهای خاصی موجود است. کلسترول اضافی می‌تواند در سرخرگ‌های مغزی ساخته شود. این ماده باعث تنگی عروق، سکته مغزی و مشکلات دیگری می‌شود.
• بیماری‌های قلبی: ساخته‌شدن پلاک در شریان‌ها می‌تواند به انسداد جریان خون و اکسیژن به مغز منجر شود. بیماری‌های دیگر از قبیل فیبریلاسیون دهلیزی، نقص‌های دریچه قلب، ضربان قلب نامنظم و بزرگی حفره‌های قلب نیز می‌تواند سبب لخته شدن خون شود.
• دیابت: می‌تواند خطر بروز سکته مغزی را در نتیجه افزایش قند خون، بالا ببرد.
• کم‌خونی سلول داسی‌شکل: یک اختلال خونی مرتبط با سکته مغزی ایسکمیک است. اگر سلول‌های داسی‌شکل به رگ‌های خونی بچسبد و جریان خون به مغز را مسدود کند، می‌تواند منجر به سکته مغزی شود.
• ژنتیک و سابقه خانوادگی: عوامل خطر می‌توانند از طریق وراثت منتقل شوند و فرد را مستعد سکته مغزی کنند.
• سن: مهم‌ترین عامل ابتلا به سکته مغزی است. هرچه سن بالاتر باشد، احتمال سکته مغزی بیشتر است. احتمال سکته مغزی در افراد بالای ۵۵ سال، به ازای هر 10 سال افزایش می‌یابد.
• جنسیت: مرد بیش از زنان دچار سکته مغزی می‌شوند. با این حال، مرگ‌ومیر زنان بر اثر سکته مغزی بیشتر است.
• نژاد و قومیت: سیاهپوستان، اسپانیایی‌تبارها و سرخ‌پوستان نسبت به سفیدپوستان، بیشتر در معرض سکته مغزی هستند.
آمارها حاکی از آن است که 9 نفر از هر 10 نفر حداقل یکی از این عوامل خطر را دارند.
10 راه پیشگیری از سکته مغزی
• شناخت و مدیریت عوامل خطرساز: کنترل فشار خون، دیابت، کلسترول و قند خون.
• فعال بودن از نظر جسمانی: سعی کنید ۱۵۰ دقیقه در هفته ورزش ملایم انجام دهید. می‌توانید با روزانه ۱۰ دقیقه پیاده‌روی افزایشی شروع کنید و آن را به 3 قسمت ۱۰ دقیقه‌ای در روز برسانید.
• استفاده از رژیم غذایی سالم و متعادل: این رژیم باید دارای ۵ تا ۱۰ وعده میوه و سبزیجات در روز همراه با سدیم (نمک) کم و سرشار از پتاسیم باشد.
• رسیدن به وزن سالم و حفظ آن: کاهش دور کمر به کمتر از ۸۸ سانتی‌متر برای زنان و ۱۰۲ سانتی‌متر برای مردان.
• ترک سیگار: اگر سیگار می‌کشید، حتما آن را کنار بگذارید یا میزان مصرف را به حداقل‌ممکن برسانید.
• درمان سریع: حملات ایسکمیک گذرا (TIA یا سکته مغزی کوتاه) باید سریع به درمان برسد و کنترل شود.
• درمان عارضه‌های خونی: مشکلات گردش خون مانند بیماری محیطی عروق، بیماری سلول داسی‌شکل یا کم‌خونی شدید را درمان کنید.
• کنترل فیبریلاسیون دهلیزی: از ضربان خود آگاه باشید و از پزشک درباره فیبریلاسیون دهلیزی بپرسید.
• مدیریت استرس: منبع استرس را شناسایی و آن را مدیریت کنید. برخی از اقدام‌های مفید عبارت‌اند از: تمرکز حواس، یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق.
• رژیم غذایی کم‌نمک: توصیه می‌شود برای کاهش خطر سکته مغزی، مصرف نمک به کمتر از ۵ گرم در روز کاهش یابد چون نمک فشار خون را بالا می‌برد و هرچه فشار خون بیشتر باشد، خطر سکته مغزی بالاتر است.بزرگسالان روزانه باید کمتر از ۵ گرم نمک و کودکان حتی کمتر مصرف کنند. بسیار مهم است که کودکان بیش از حد نمک نخورند زیرا فشار خون ابتدا در دوران کودکی شروع به افزایش می‌کند.
5 نکته درباره اهمیت سکته مغزی در زنان
شعار کمپین جهانی سکته مغزی در سال ۲۰۱۵، «من زن هستم» بود؛ چون:
• حدود ۶۰ درصد از مرگ‌ومیر بر اثر سکته در زنان دیده می‌شود و احتمال فوت زنان نیز بیشتر از مردان است که بخشی از آن به این دلیل است که دیرتر در زندگی زنان اتفاق می‌افتد؛ یعنی هنگامی که خطرناک‌تر است.
• زنان بیشتر در معرض خطر سکته مغزی قرار دارند.
• زنان نسبت به مردان کمتر احتمال دارد تحت مراقبت‌های حاد و توانبخشی قرار گیرند، در حالی که اگر درمان شوند به اندازه مردان احتمال بهبود دارند.
• زنان بیشتر از مردان دچار فشار خون بالا، فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان قلب نامنظم)، دیابت، افسردگی و چاقی می‌شوند که همگی خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهند.
• برخی از عوامل خطر سکته مغزی با زنان ارتباط دارد؛ مانند دیابت بارداری، اکلامپسی، مصرف قرص‌های ضدبارداری، هورمون‌درمانی و تغییرات هورمونی که خطر سکته مغزی را در آنها افزایش می‌دهد.
4 توصیه اورژانسی
• همه علائم هشداردهنده در هر سکته مغزی‌ای ایجاد نمی‌شوند. علائم سکته مغزی را نادیده نگیرید، حتی اگر آنها از بین بروند!
• زمان را بررسی کنید. چه زمانی اولین علامت هشدار آغاز شد؟ بعدا این سوال مهم از شما پرسیده می‌شود.
• اگر شما یک یا چند علامت از علائم سکته مغزی را که بیش از چند دقیقه طول کشیده، دارید، تاخیر نکنید و فورا به پزشک مراجعه کنید، زیرا از دست دادن زمان می‌تواند به از دست دادن مغز منجر شود.
• اگر با کسی که ممکن است علائم سکته مغزی داشته باشد، مواجه شدید، بلافاصله به اورژانس خبر دهید و بر اقدام سریع اصرار کنید.
4 عامل زمینه‌ساز سکته مغزی
• رژیم غذایی ناسالم: رژیمی که سرشار از چربی‌های ترانس، کلسترول و سدیم فراوان است و به افزایش خطر سکته مغزی می‌انجامد.
• فقدان فعالیت جسمانی: این عامل می‌تواند خطر عوامل دیگر که سبب سکته مغزی می‌شوند از جمله چاقی، فشار خون بالا، کلسترول و دیابت بالا را افزایش دهد.
• چاقی: چربی اضافی بدن با بیماری قلبی، دیابت، فشار خون بالا و افزایش سطح کلسترول بد ارتباط دارد که از عوامل خطر سکته مغزی هستند.
• تنباکو: این عامل، خطر سکته مغزی را با آسیب به قلب و عروق خونی و افزایش فشار خون بالا می‌برد.
۴ ماده غذایی ضدسکته مغزی
در میان مواد غذایی می‌توان به برخی از آنها اشاره کرد که مصرف مرتب آنها می‌تواند احتمال بروز سکته مغزی را کاهش دهد:
• محصولات حاوی سویا: کاهش سطح کلسترول، نقش عمده‌ای در سلامت قلب ایفا می‌کند. مصرف سویا به پایین نگه‌داشتن کلسترول کمک خواهد کرد. توصیه می‌شود روزانه ۱۵ گرم پروتئین سویا مصرف کنید.
• شکلات: یک مطالعه جدید نشان داده مصرف تا 2 قطعه (۱۰۰ گرم) شکلات شیری در روز می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی و بیماری قلبی کمک کند. پژوهشگران دریافتند مصرف متعادل شکلات احتمال بروز سکته مغزی را کاهش می‌دهد. نه‌تنها فلاونوییدها، بلکه ترکیبات دیگری که احتمالا مربوط به ترکیبات شیر مانند کلسیم و اسیدهای چرب هستند، این رابطه را توجیه می‌کنند.
• میوه و سبزی: مزایای مصرف میوه و سبزیجات برای سلامت روشن است. چربی‌های اشباع در تمام میوه‌ها و سبزیجات کم است و آنها را به یک ابزار مهم برای کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی تبدیل می‌کند. خانم‌ها نباید بیش از ۲۰ گرم و آقایان بیش از ۳۰ گرم از چربی‌های اشباع استفاده کنند. همچنین انواع میوه و سبزی از فیبرهای محلولی تشکیل شده‌اند که کلسترول خون را پایین می‌آورند.
• ماهی‌های چرب: ماهی‌های چرب مانند ساردین حاوی اسیدهای چرب امگا ۳، ویتامین D و B و سلنیوم هستند. همه این مواد مغذی از افراد در برابر سکته مغزی محافظت می‌کنند. مطالعات نشان داده‌اند مصرف ماهی‌های روغنی باعث کاهش فشار خون و جلوگیری از ساخت چربی در شریان‌ها نیز می‌شود. محققان توصیه می‌کنند حداقل در هفته، 2 وعده ماهی که یک وعده از آنها چرب باشد، استفاده کنید.
2 درمان پیشگیرانه سکته مغزی
اگر سکته مغزی ایسکمیک یا TIA را پشت سر گذاشته‌اید، این احتمال وجود دارد که پزشکتان داروهایی برای کاهش احتمال خطر بروز سکته مغزی دوباره توصیه کند که این داروها عبارت‌اند از:
• داروهای ضدپلاکت: پلاکت‌ها، سلول‌هایی در خون شما هستند که باعث لخته شدن خون می‌شوند. داروهای ضدپلاکت، باعث می‌شوند این سلول‌ها عملکرد لخته‌سازی خون را کمتر انجام دهند. شایع‌ترین و بیشترین داروی مورد استفاده ضدپلاکت، آسپیرین است.
پزشک می‌تواند
برای تصمیم‌گیری دوز درست و مورد نیاز آسپیرین به شما کمک کند. اگر آسپیرین
از بروز TIA یا سکته مغزی در شما جلوگیری نکند یا اگر نمی‌توانید آسپیرین
مصرف کنید، این امکان وجود دارد که پزشکتان داروی ضدپلاکت دیگری مثل
پلاویکس برایتان تجویز کند.
• داروهای ضدانعقاد خون: این داروها که شامل هپارین و وارفارین هستند، انعقاد خون را کاهش می‌دهند. هپارین سریع‌الاثر است و ممکن است در یک دوره کوتاه‌مدت در بیمارستان استفاده شود. وارفارین که اثر کندتری دارد، در مدت طولانی‌تری استفاده می‌شود.
مطالب مرتبط
نظرشما
آخرین اخبار