پیشتازی بخش دارو در کیفیت و سلامت

شفا آنلاین:   قطعا همانند همه روزهای ملی دیگری که در تقویم کشورمان درج شده‌اند، برگزاری این مراسم و نام‌گذاری روز 18 آبان به نام روز کیفیت؛ برای یادآوری اهمیت موضوع بوده و هست. این فلسفه‌ (یعنی اهمیت داشتن موضوع کیفیت)، حتّی در مراسم و تقدیرات یا هر موضوع مرتبط دیگری، نباید فراموش شود. از این‌رو شاید بد نباشد در هر نگاهی به مسائل روز ملی کیفیت، مراقب باشیم تا اهمیت راهبردی و راهبری کیفیت، در اقتصاد و زندگی مردم گُم یا کم‌رنگ نشود.

چرا که همه اقدامات مدیریتی؛ چه در سطح خرد و چه کلان، در نهایت باید منتهی به دو مشخصه و مولفه در سطح جامعه شود که عبارتند از: «رفاه» و «توسعه» و صد البته که ارتقاء رفاه عمومی و افزایش توسعه همه‌جانبه‌ و پایدار کشور نیز به‌نوبه خود بستگی فراوانی به «مدیریت»، این دو پارادایم دائمی (به لحاظ اهمیت)، یعنی «کیفیت» و «سلامت« دارد

 در واقع همین همزادی و هم‌راستایی توسعه و رفاه با مدیریت کیفیت و مدیریت سلامت، باعث شده تا شعارهای مهم و بعضا جهانی مانند: «توسعه پایدار در گروه جامعه سالم» یا «کیفیت اساس توسعه پایدار» و... در ادبیات مدیریتی رواج یابد. البته وقتی صحبت از کیفیت می‌شود، قیمت و حد و حدود آن نیز باید مشخص شود، در واقع نباید کیفیت را در خوب و مرغوبیت بودن کالا محدود کرد، چرا که به‌عنوان مثال کالای خوب و مرغوبی که با قیمت بسیار گزافی عرضه شود، قطعا نمی‌تواند اثرات خود را در سطح مختلف جامعه برجای گذارد. هم‌چنین دامنه کیفیت، به بخش تولید محدود نمی‌شود، زیرا حتّی بخش مهمی از کیفیت محصولات تولیدشده، به حوزه خدمات وابستگی مطلق دارد و حتّی بهترین کالا اگر از خدمات انبار، توزیع و عرضه مطلوبی بهره‌مند نباشد، کیفیت خود را از دست خواهد داد. بنابراین ابعاد کیفیت، ابعاد گسترده‌ای است، ضمن آنکه این گستردگی، لاجرم موضوع مدیریت کردن کیفیت را ایجاب می‌نماید. به همین دلیل است که مسئله مدیریت کردن کیفیت (چه در حوزه‌ی تولید و چه خدمات)، بر خود کیفیت، ارجحیت دارد و این مدیریت باید در عرصه عمل بتواند، کیفیتی قابل پذیرش و خرید را توام با رضایتمندی مشتریان حاصل کند. این مسئله (یعنی اهمیت داشتن مدیریت در ایجاد و حفظ کیفیت)، بدون شک در بخش سلامت از اهمیتی به مراتب بالاتر برخوردار می‌شود، زیرا بخش سلامت مستقیما با حیات انسان‌ها در ارتباط است. آنچه جای خرسندی دارد، افزایش درک اهمیت فوق‌العاده مدیریت کیفیت نزد مدیران تولید و عرضه محصولات و خدمات سلامت محور است و البته آنچه جای کار فراوان‌تر دارد، تعمیق و تسری این درک و رویکرد کیفی به همه مدیران این حوزه است.

       در اثبات بجا بودن این خرسندی شاید بهترین مترو معیار بررسی گذرای واحد‌های تقدیر شده در مراسم روز ملی کیفیت باشد. همه‌ ما می‌دانیم مدل‌های ارزیابی کیفیت و جوایز معتبر علمی در بخش کیفیت، از سال‌ها قبل در کشورهای صنعتی و در حال توسعه به‌عنوان یک ابزار در ترویج فرهنگ کیفیت و نحوه صحیح مدیریت کیفیت به کار گرفته می‌شوند. خوشبختانه کشور ما نیز دارای مدل ارزیابی کیفی است و چندین سازمان و وزارت‌خانه بر اساس این مدل و به استناد مصوبه‌ای از شورای‌عالی استاندارد، دارای این نوع جوایز علمی کیفیت هستند.

       در حوزه سلامت، سازمان غذا و دارو با همکاری تشکل‌های حوزه سلامت، اولین دستگاهی بود که از سال 1389 پیشنهاد کارشناسی مبنی بر تاسیس جایزه کیفیت را در 4 حوزه دارو، غذا، بهداشت و پزشکی، پذیرا شد و تاکنون شش دوره‌ از جایزه ملی کیفیت غذا، دارو و بهداشت ایران را برگزار کرده است. پس از آن مخابرات و خودرو و اخیرا حوزه‌ نفت، اقدام مشابهی را در دستور کار خود قرار دادند و سازمان ملی استاندارد نیز کماکان از سال 1380 برای سایر حوزه‌ها، جایزه عامی را دارا است.

       مراسم 18 آبان امسال، ثابت کرد که بخش سلامت (به‌خصوص حوزه‌ی دارو)، در تمایل به مدیریت کیفیت و درک اهمیت آن پیشتاز شده است. در واقع تاسیس جوایز مختلف در بخش‌های گوناگون، اینک می‌تواند به مثابه متری نسبتا دقیق، میزان اقبال به کیفیت و عملکرد در این حوزه را در بخش‌های مختلف، به نمایش گذارد. به‌عنوان نمونه‌ای بارز، در مراسم روز ملی کیفیت امسال (که مصادف با سیزدهمین دوره جایزه سازمان استاندارد ایران بود)، از 39 سازمان ارزیابی شده در سطح اشتهار، به کیفیت توسط جوایز مختلف و با امتیازات بین یک تا 4 ستاره، تجلیل به عمل آمد که از این تعداد، 16مورد از بخش سلامت بود.

       همچنین از 16 واحد تقدیر شده حوزه سلامت (متعلق به دوره ششم جایزه کیفیت سازمان غذا و دارو)، تعداد 13 مورد (یعنی دقیقا یک سوم کل موارد تقدیر شده از همه اصناف از خودرو گرفته تا مخابرات و نفت و...) به حوزه دارو تعلق گرفت و نکته جالب آن‌که در میان این 13 واحد تقدیر شده، شاهد حضور هر سه بخش حوزه‌ دارو (یعنی کارخانه‌های داروسازی و مواد اولیه دارویی، شرکت‌های توزیع و داروخانه‌ها) بودیم. همچنین در یک سال گذشته در میان جوایز کیفیت، جایزه سازمان غذا و دارو با 32 واحد متقاضی ارزیابی شده، بالاترین تعداد واحدهای متقاضی را دارا بوده است و این در حالی است که جایزه این سازمان در صنایع و خدمات فقط به 4 صنف حوزه‌ سلامت، محدود می‎‌شود.
نکته حائز اهمیت دیگر اینکه از میان 32 واحد دوره ششم جایزه کیفیت غذا و دارو، 11 مورد داروخانه بوده‌اند، (9 داروخانه در سطح اهتمام و 2 داروخانه در سطح اشتهار) و این آمار(یعنی 11 داروخانه‌ ذکر شده) خود به تنهایی با تعداد کل واحدهای دوره جاری جایزه کیفیت سازمان استاندارد، برابری می‌کند.

       به عبارت ساده‌تر فقط تعداد داروخانه‌های جایزه کیفیت غذا و دارو (آن هم در دوره ششم)، با کل واحدهای سازمان ملی استاندارد ایران برابری می‌کند و این موضوع نه تنها به اقبال مدیران حوزه سلامت (به‌خصوص بخش دارو)، به کیفیت اشاره دارد، بلکه به نقش تشکل‌های صنفی نیز می‌تواند دلالت کند، همان‌گونه که به مقبولیت سازمان غذا و دارو (به‌عنوان متولی جایزه) گواهی می‌دهد و یا بر دقت ارزیابی‌های این فرآیند ناظر است و در نهایت بر گستره تلاش مسئولان این فرآیند، گواه است.

       لذا جا دارد به‌عنوان یکی از اعضاء شورای سیاست‌گذاری این جایزه (که در جریان اقدامات همه‌ دست‌اندرکاران این فرآیند قرار گرفته است)، ضمن تقدیر از تمامی مسئولان این جایزه گسترده و دارای بخش‌های متنوع (مانند: سیاست‌گذاری، اجرا، آموزش و ارزیابی)، به طور مشخص به نقش و تلاش دکتر دیناروند، رئیس شورای سیاست‌گذاری (که انصافاً با دقت و فراست تمامی این فرآیند را به نحوه بهینه در سه سال اخیر راهبری و حمایت کرده‌اند)، دکتر نجفی عرب، دبیر این جایزه (که به‌عنوان مدیری توانا، فرآیند را از بدو تاسیس به بهترین شکل ممکن اداره کرده‌اند) و غلامرضا شریعتی مجری این جایزه (که با دانش و پشتکار خود در تاسیس و رشد فرایند، نقش مهمی داشته است)، یاد کرده و تقدیر کنم. زیرا نباید فراموش کرد که این‌گونه فرآیندها، انسان محور هستند، یعنی این افراد هستند که به فرآیندهای این چنینی شکل می‌دهند.

       فقط در یک سال اخیر، انجمن داروسازان ایران (به‌عنوان یکی از تشکل‌های همکار با جایزه ملی کیفیت غذا و دارو)، سه دوره آموزشی در خصوص این جایزه برای ده‌ها نفر از همکاران داروخانه‌دار خود به‌صورت رایگان و با همکاری واحد آموزش جایزه برگزار کرد و تلاش کرد تا ضمن استفاده از ابزار علمی این جایزه، تا آنجا که می‌تواند، در ارتقاء خدمات ارائه دارو ایفای نقش کند، کما اینکه این دوره‌ها به حضور (ثبت‌نام) حدود20 داروخانه منجر شد که در نهایت بر اساس ارزیابی‌های دقیق انجام شده، 11 داروخانه موفق به دریافت گواهی اهتمام به کیفیت و یا تقدیرنامه اشتهار به کیفیت شدند.

       از آنچه بیان شد، گرچه می‌توان به راحتی این نتیجه را استنتاج کرد که بخش سلامت و به‌خصوص حوزه‌ دارو، (به رغم اینک سال‌ها بعد از صنایعی مانند خودرو و یا فولاد و نفت، وارد عرصه مدیریت کیفیت شده است)، اینک در مقوله کیفیت عنوان پیشتازی را داراست و این موضوع به نوبه خود می‌تواند از ابعاد متعددی مورد توجه و بهره‌گیری در مسیر تقویت کیفیت و مدیریت کیفیت، توسط سایر بخش‌ها واقع شود.

       البته با توجه به اهمیت کیفیت در رفاه عمومی، سلامت و توسعه، نباید فراموش کرد که حتی حوزه‌ پیشتاز دارو در مدیریت کیفیت، هنوز در ابتدای راه است، راهی که انتهایی نمی‌توان برای آن تصور نمود، امّا همگی موظف به توسعه روز افزون آن بوده و باید به اهمیت کیفیت توجه داشته و به ترویج آن همت گماریم.سپید