وی ادامه داد: بنابراین حدس ما در خصوص ورود محصولات دستکاری شده ژنتیکی به شکل دانه‌های روغنی و اقلام دیگر قریب به یقین است.
معاون پژوهشی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه امکان ورود هر بذری به وسیله هر واردکننده‌ای به کشور وجود دارد، گفت: هیچ اطمینانی از دستکاری شدن ژنتیکی و یا ارگانیک بودن انواع صیفی‌جات وجود ندارد مگر اینکه محصولات در بدو ورود به بازار، مورد آزمایش قرار گرفته و دستکاری شدن یا نشدن آنها ثابت شود.
وی به نقش تأثیرگذار گمرگ در کنترل ورود محصولات تراریخته اشاره کرد و گفت: باید در گمرک تدابیری اتخاذ شود که دستکاری بودن یا نبودن محصولات مشخص شده و با برچسب گذاری آنها ضمن اطلاع رسانی به مردم، آنها را در مصرف یا عدم مصرف این قبیل از محصولات مختار کنیم.
*آثار مخرب استفاده از محصولات تراریخته
حیات‌غیب با اشاره به اثرات محصولات دستکاری شده ژنتیکی بر روی محیط زیست، بیان داشت: تأثیرپذیری زنبور عسل، پروانه‌ها، حشرات شکارچی همانند سنجاقک‌ها و کفش‌دوزک‌ها که دشمن طبیعی آفت‌ها هستند، انتقال سموم محصولات تراریخته از بستر گیاه بر روی زمین و آلودگی خاک آبهای سطحی و زیرزمینی، امکان انتقال ژن دستکاری شده به سایر مزارع کشاورزی برخی از آثار مخرب شناخته شده محصولات دستکاری شده ژنتیکی هستند.
وی با بیان اینکه گیاهان دارویی گونه‌ای از علف‌های هرز محسوب می‌شوند، افزود: محصولات ژنتیکی با صفت (تحمل علف‌کُش‌ها)، منجر به نابودی بسیاری از گیاهان دارویی می‌شوند و از بین رفتن گونه‌های بومی به علت فرسایش ژنتیکی محصولات تراریخته یکی دیگر از اثرات مخرب استفاده از این محصولات است.
*افزایش سلولها به‌صورت تومور سرطانی نتیجه مصرف محصولات تراریخته
معاون پژوهشی سازمان حفاظت محیط زیست یادآور شد: محققان دریافتند وقتی تغذیه حیوانات آزمایشگاهی با محصولات تراریخته از سه ماه فراتر رفته و به 6 تا 9 ماه می‌رسد، اثراتی مثل افزایش سلولها به‌صورت تومور در بافت جانوران اتفاق می‌افتد که این موضوع خود دلیلی برای لزوم تحقیقات بیشتر است. تحقیقاتی در ایتالیا، فرانسه، مکزیک و کانادا موجود است و همه محققانی که تحقیق کردند بر مطالعه اثرات دراز‌مدت استفاده این محصولات روی موجودات زنده تأکید داشته‌اند.
حیات غیب افزود: البته در روند این مطالعات، بررسی‌های بالینی بر روی انسان کمتر بوده و فقط یک مورد در برزیل اتفاق افتاده است که تغییراتی در باکتری‌های درون بدن افراد روی داده است.
وی ادامه داد: این مطالعه مربوط به سال 2011 در کانادا بوده که زنان باردار مورد بررسی قرار گرفته و محققان دریافتند که سم "بی‌تی" (سم باکتری باسیلوس تورنجنسیس) در بدن آنها وجود دارد و از طریق بند ناف به جنین نیز منتقل شده است.
*مرگ و میر موش‌ها با مصرف محصولات تراریخته
معاون پژوهشی سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص تغدیه موش‌ها از محصولات تراریخته در یک دوره تحقیقاتی بیان داشت: با تغدیه موش‌ها از محصولات دستکاری شده ژنتیکی درعرض 2سال، تورموهای سرطانی خطرناکی در موش‌ها رشد کرده و حتی در ماده آنها مرگ‌ومیر اتفاق افتاده است.
*ممنوعیت محصولات تراریخته در بیش از 38 کشور دنیا
حیات غیب تصریح کرد: سرطان، تومورهای خطرناک، ناباروری، میکروسفالی، پیری زودرس و تغییرات فیزیکی بخشی از خطرات احتمالی محصولات تراریخته بر انسان است که از سوی منتقدان و با استناد به نتایج برخی آزمایشات برشمرده می‌شود؛ محصولاتی که این روزها دولتهای بیش از 38 کشور دنیا آن را ممنوع کرده‌اند.
*ذرت، سویا، پنبه و کانولا (کلزا) معروف‌ترین محصولات تراریخته
وی درباره معروف‌ترین و اصلی‌ترین محصولات دستکاری شده، گفت: ذرت، سویا، پنبه و کانولا (کلزا) معروف‌ترین و اصلی‌ترین محصولات دستکاری شده ژنتیکی هستند که 99 درصد حجم بازار را شامل می‌شوند. حتی روی موارد دیگر همچون چغندر قند، "پاپایا" (نوعی خربزه درختی)، کدو، بادمجان، عدس و برنج هم تحقیقاتی انجام گرفته است.
*مخالفت محیط زیست با واردات محصولات تراریخته
معاون پژوهشی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: محیط زیست با واردات محصولات تراریخته کاملاً مخالف است اما اینجا بحث تولید مطرح است. کتاب فناوری و ایمنی زیستی چاپ 1379 سازمان حفاظت محیط زیست از سال‌های گذشته تاکنون روی این موضوع متمرکز بوده است. این کتاب ضمن تعریف زیست‌فناوری به اهمیت رویکرد احتیاط‌آمیز و ایمنی زیستی محصولات دستکاری شده ژنتیکی پرداخته است.
حیات غیب ادامه داد: در سال 1992 (سال 1371) یک کنفرانس جهانی مهم درباره محیط زیست و توسعه پایدار به‌نام کنفرانس ریو برگزار شد که به اجلاس زمین شهرت یافت و در آن کنوانسیون تنوع زیستی متولد شد. پس از چهار سال در گردهمایی کنفرانس تنوع زیستی، اعضا از رشد زیست‌فناوری بدون پیش گرفتن رویکرد احتیاط‌آمیز، به‌عنوان یک دغدغه جهانی ابراز نگرانی کردند.
وی افزود: در این نشست تأکید بر آن بود که کشورهای مختلف جهان با هم روی یک سازوکار قانونی برای استفاده ایمن از محصولات دستکاری شده ژنتیکی با ملاحظه مخاطرات احتمالی که ممکن است روی تنوع زیستی و استفاده پایدار از آن داشته باشد کار کنند.
* پروتکل کارتاهنا و نقش آن
حیات غیب در خصوص نقش پروتکل کارتاهنا در کنترل محصولات تراریخته تصریح کرد: این پروتکل 40 ماده و سه پیوست دارد. روح این پروتکل بر اساس اصل احتیاط است به‌طوری که در ماده اول پروتکل کارتاهنا آمده است: بر اساس ماده 15 اعلامیه ریو که رویکرد احتیاط‌آمیزی نسبت به محیط زیست دارد هرگونه استفاده و کاربرد محصولات تغییر یافته ژنتیکی زنده که حاصل زیست‌فناوری مدرن هستند و ممکن است اثرات زیانباری بر حفظ و پایداری تنوع زیستی داشته باشند باید با رعایت اصول ایمنی و حفاظتی باشد و مخاطرات جهت سلامتی انسان نیز در نظر گرفته شده و نقل و انتقال بین‌مرزی با دقت بیشتری صورت گیرد.
وی ادامه داد: علاوه بر اهمیت به توسعه فناوری‌ها و تلاش برای پیشرفت تکنولوژی در کشور باید مخاطرات استفاده از فناوری زیستی برای محیط زیست و سلامت انسانها مشخص شود و اقدامات لازم به عمل آید. لازم به ذکر است که بخش عمده‌ای از محصولات دستکاری شده ژنتیکی به‌عنوان غذای دام مورد استفاده قرار میگیرد و استفاده مستقیم به‌عنوان غذا در جهان بسیار محدود است.
معاون پژوهشی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: بنابراین باید اثرات تغذیه محصولات دستکاری شده ژنتیکی را بر دام‌ها و حیوانات آزمایشگاهی بررسی کرد. در مورد ارزیابی مخاطرات این محصولات روی محیط زیست، همچنین باید اثرات کشت این محصولات را بر محیط و میکرو ارگانیسم‌های خاک و همچنین حشرات مفید غیرهدف (زنبور عسل، پروانه‌ها و...) بررسی کرد. تمام این بررسی‌ها باید در فضای محصور و کنترل شده باشد. باید قبل از تجاری‌سازی، آزمایشهای میدانی و مزرعه‌ای لازم به‌منظور ارزیابی مخاطرات و مدیریت مخاطرات این نوع محصولات به عمل آید.
*اطلاع‌رسانی به مردم از محصولات دستکاری شده ژنتیکی
وی تصریح کرد: اطلاع‌رسانی به مردم از محصولات دستکاری شده ژنتیکی خیلی کم بوده است اما در 2 سال اخیر اطلاع‌رسانی عمومی از جانب محیط زیست بسیار گسترش یافته و با نگارش مقالات و برگزاری کارگاه‌های علمی در محدوده زمانی تعیین شده، عموم مردم را تا حد زیادی آگاه کرده است، همچنین سازمانهای مردم‌نهاد (NGO)، انجمن ارگانیک ایران، سایر کنشگرهای اجتماعی و محیط زیستی نیز در این آگاه‌سازی عمومی نقش عمده‌ای ایفا کرده‌اند.
حیات غیب بیان داشت: پروتکل کارتاهنا زمان دولت هشتم ابلاغ شد و در ماده 23 این پروتکل به اطلاع‌رسانی و آگاهی عمومی تأکید شده است و طبق این ماده سازمانهای ذی‌صلاح باید «آگاهی و آموزش و مشارکت عمومی در زمینه انتقال، جابجایی و استفاده امن از موجودات زنده تغییر شکل‌یافته را در رابطه با حفظ و استفاده از تنوع زیستی با درنظر گرفتن میزان خطر برای سلامت انسان ارتقا داده و تسهیل کند؛ در انجام این کارها در موارد مقتضی اعضا باید با سایر کشورها و نهادهای بین‌المللی همکاری کنند.»
وی ادامه داد: بر اساس این پروتکل «برای تضمین اینکه آگاهی و آموزش عمومی دربردارنده دستیابی به اطلاعاتی در مورد موجودات زنده تغییر شکل‌یافته‌ای است که مطابق این پروتکل مشخص شدند و ممکن است وارد شوند، تلاش کنند.»
معاون پژوهشی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: در ماده 2 پروتکل آمده است که «اعضا باید مطابق قوانین و مقررات مربوط به خود در فرایند تصمیم‌گیری در خصوص موجودات زنده تغییر شکل یافته با عموم مردم مشورت کنند و نتایج چنین تصمیماتی را در اختیار عموم قرار دهند» و در ماده سوم نیز تأکید شده که «اعضا باید تلاش کنند که عموم مردم را در مورد ابزار دستیابی عمومی به اتاق عملیات ایمنی زیستی مطلع کنند.»
حیات غیب تاکید کرد: مطابق بند سوم ماده 23 پروتکل کارتاهنا، هر کشور عضو باید در مطلع کردن عموم مردم در مورد ابزارهای دستیابی عموم به اتاق تهاتر ایمنی زیستی تلاش کنند. منظور از اتاق تهاتر ایمنی زیستی در واقع یک سایت اینترنتی است که بی‌سی‌اچ (BCH) نام دارد و همه کشورهای دنیا باید اطلاعاتشان را در زمینه ارزیابی مخاطرات و کشت این نوع محصولات در آنجا ثبت کنند.
وی ادامه داد: اطلاعات تمام کشورها درباره محصولات دستکاری شده ژنتیکی در این سایت موجود است که در واقع نوعی اطلاعات عمومی محسوب می‌شوند و تأییدی بر لزوم مشارکت و آگاهی‌رسانی عمومی است و تأکیدی بر این است که دولتها باید مردم را در جریان تصمیم‌گیریها درباره محصولات تراریخته قرار دهند.
*جایگاه ایران در اجرای پروتکا کارتاهنا
معاون پژوهشی سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص تاریخچه نقش ایران درخصوص بررسی محصولات دستکاری شده ژنتیکی، گفت: در اواخر سال 1381 پروژه‌ای بین‌المللی از طرف برنامه محیط زیست ملل متحد به سازمان حفاظت محیط زیست به‌عنوان نماینده کشور داده شد تا با مشارکت وزارت امور خارجه، مؤسسه تحقیقات بیوتکنولوژی وزارت جهاد کشاورزی، پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک، مؤسسه استاندارد و نهاد ریاست جمهوری و وزارت بازرگانی آغاز به فعالیت کنند که هدف آن آشنایی با مباحث مرتبط با فناوری زیستی و ایمنی زیستی در کشور بود که طی آن تا سال 84 یک چارچوب ملی ایمنی زیستی برای کشور تهیه شد و در واقع پیش‌نویسی برای قانون ملی ایمنی زیستی محسوب می‌شد.
حیات غیب ادامه داد: پس از آن در سال 1390 پروژه‌ای دیگر به سازمان محیط زیست به‌عنوان نماینده کشور با همکاری سایر دستگاه‌های ذی‌ربط داده شد که هدف آن اجرایی کردن پروتکل کارتاهنا در کشور است؛ این پروژه از سال 1392 وارد فاز اجرایی شده است.
وی تاکید کرد: سیستم اجرای برنامه‌ها در کشور باید پیوسته باشد اما با تغییر دولتها گاهی به‌حالت سینوسی پیش می‌رود و فراز و فرودهایی دارد؛ اگر سیستمهای اجرایی طبق چهارچوب ملی ایمنی زیستی که در سال 84 تدوین شده بود، پیش میرفت، هم‌اکنون به اجرایی کردن پروتکل نزدیک‌تر بودیم.
معاون پژوهشی سازمان حفاظت محیط زیست در پایان گفت: در حال حاضر دستگاه‌های متولی، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت و سازمان حفاظت محیط زیست درشورای ایمنی زیستی و دبیرخانه قانون ایمنی زیستی که دبیرخانه آن در سازمان محیط زیست مستقر است در حال فعالیت بر سر محصولات تراریخته هستند.
