ایستادن بر لبه پرتگاه عصر ماقبل آنتی‌بیوتیک

به گزارش شفا آنلاین،اکنون، گروهی از پژوهشگران تصمیم گرفته‌اند از دل این رشته دانشگاهی مهجور دانش لازم برای تولید نسل جدید داروها را بیرون بکشند. دکتر کواِیو در میان این پژوهشگران پیشگام است. وی با استفاده از ابزارهایش در آزمایشگاه دانسته‌های دست‌چین ‌شده از درمان سنتی با گیاهان دارویی را با تجربیات آزمایشگاهی امروزی کنار هم قرار داده است. طی 5 سال کار، وی صدها بوته، علف و گیاهان دارویی شفابخش را گردآورده و برای تجزیه شیمیایی به آزمایشگاه تحقیقاتی خود در دانشگاه آورده است. با آشکار شدن اسرار خواص این گیاهان، کواِیو گونه‌هایی را یافته است که امید دارد نسلی از گیاهانی را تولید کنند که پاسخگوی بزرگ‌ترین چالش سلامت امروز جهان، مقاومت نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها، باشند.

هنوز سقوط نکرده‌ایم
       حقیقت آن است که شمار رو به افزایشی از بیماری‌های ایجادشده توسط باکتری‌ها به هر نوع آنتی‌بیوتیک موجود مقاوم می‌شوند. کارشناسان تخمین زده‌اند شمار قربانیان مقاومت آنتی‌بیوتیکی امروزه در سراسر جهان سالانه 700 هزار نفر است که اگر چاره‌ای برای آن نشود این تعداد تا سال 2050 به 10 میلیون نفر در سال می‌رسد، یعنی هر 3 ثانیه یک نفر. کواِیو عقیده دارد: «ما بر لبه پرتگاه عصر ماقبل آنتی‌بیوتیک ایستاده‌ایم، اما هنوز سقوط نکرده‌ایم.» بین دهه‌های 1940- 1960، عصر طلایی کشف آنتی‌بیوتیک‌ها، محققان و تولیدکنندگان دارو این مولکول‌ها را بیشتر از میکروب‌های خاک می‌گرفتند و بعد از اعمال تغییرات شیمیایی به‌صورت دارو روانه بازار می‌کردند. در دهه‌های بعدازآن بسیاری از داروسازان منابع طبیعی ایجاد آنتی‌بیوتیک‌ها را رها کردند و رو به‌سوی ساخت داروهای صنعتی آوردند.

طبیعت ابرشیمیدان است
       در دهه 1980، شیمی ترکیبی رونق گرفت و با اقبال تولیدکنندگان دارو از این روش، شیمیدان‌ها توانستند نسل جدید آزمایشگاه‌ها برای تولید داروهای جدید را با استفاده از مخلوط کردن و تطبیق ساختار مولکولی آن‌ها برپا کنند. درنهایت اما، شیمی انسان‌ساخته نتوانست با پیچیدگی و ابتکار مولکول‌های ارگانیک حاصل از قرن‌ها تغییر و تحول رقابت کند. کارشناسان عقیده دارند، دگرگونی در موجودات زنده نوعی شیمی غیرعادی ایجاد می‌کند که نمی‌توان آن‌ را مستقیم به آزمایشگاه انتقال داد. طبیعت ابرشیمیدان است و این کار را مدت‌ها پیش از حضور ما یا حتی پستانداران دیگر بر روی زمین انجام داده است. گیاهان 400 میلیون سال است که در این چرخه حاضر هستند و ما مردم حتی باهوش‌ترینمان در این رقابت عقب هستیم. آنچه طبیعت تولید می‌کند بسیار کارآمد است و درعین‌حال ساختار مولکولی بس پیچیده‌ای دارد، طوری که یک شیمیدان با نگاه به آن‌ها می‌گوید: «چطور باور داشتم که می‌توانم چنین چیزی بسازم؟!»

تولیدکنندگان رغبتی ندارند
       تنها تعدادی از آنتی‌بیوتیک‌های به‌واقع جدید از دهه 1980 وارد بازار شده‌اند. غول‌های داروسازی برنامه‌های تحقیقات آنتی‌بیوتیک خود را کم کرده یا به‌کل بسته‌اند. تولیدکنندگان بزرگ دارو علاقه خود را به تحقیق و تولید آنتی‌بیوتیک‌های جدید ازدست‌داده‌اند، نه‌فقط به این دلیل که شیمی ترکیبی بسیاری از امیدها برای راه‌اندازی کشفیات جدید را ناکام کرده، بلکه به این دلیل که آنتی‌بیوتیک‌های موثر به‌اندازه داروهای بیماری‌های مزمن مانند سرطان، افسردگی و دیابت و کلسترول بالا سودآور نیستند. مقصر واقعی را کسی نمی‌شناسد؛ پزشکان برای تجویز بیش‌ازحد آنتی‌بیوتیک و برای آنکه به خواسته بیماران نگران خود برای نوشتن آنتی‌بیوتیک تن می‌دهند یا مزرعه‌داران به دلیل استفاده مدام از آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری از عفونت‌های احتمالی دام‌ها و رشد بهتر آن‌ها؟ این آنتی‌بیوتیک‌ها فقط بر اشخاص استفاده‌کننده اثر ندارند، بلکه وارد اکوسیستم می‌شوند و به‌تدریج به‌صورت بنیادی چشم‌انداز میکروب‌های نادیدنی درون ما، روی ما و پیرامون ما را تغییر می‌دهند.

راه‌های جدید باید یافت
       با توجه به اینکه آنتی‌بیوتیک‌های موجود به‌سرعت کارایی خود را از دست می‌دهند، محققان به فکر منابع دیگر طبیعی برای تولید آنتی‌بیوتیک افتاده‌اند. برخی تلاش می‌کنند تا با بازگشت به گذشته نمونه‌های جدیدی از باکتری‌های درون خاک را استفاده و محیط‌های جدید ایجاد کنند تا باکتری‌های ناشناخته بتوانند در آن‌ها رشد کنند. بعضی دیگر ازنظر ژنتیکی در پی تولید میکروب‌هایی هستند که بتوانند با تولید ترکیبات کمتر شناخته‌شده به کار داروهای بازار بیایند و بعضی دیگر همچنان به دنبال آنتی‌بیوتیک‌های طبیعی در عرصه اقیانوس‌ها و از دل قارچ‌ها و حشرات هستند. بسیاری از متخصصان عفونی می‌گویند ما در پایان عصر آنتی‌بیوتیک‌های فعلی هستیم. باید به هر گوشه زمین سر کشید؛ از اقیانوس و کوه‌های یخی گرفته تا جنگل‌های استوایی، هر جا که بتوان ترکیب طبیعی جدیدی را پیدا کرد.

راه‌حل یگانه‌ای نیست
       هرچند به نظر می‌رسد هیچ راه‌حل یگانه‌ای چاره کار نیست، اما اتنوبوتانی برخی مزایا را داراست. به‌جای تکیه بر غربالگری اتفاقی موجودات زنده بر اساس انتخاب برخی میکروب‌ها از خاک یا آب اقیانوس این علم یک راهنمای پیشینی درباره برخی موثرترین داروهای طبیعی در اختیار ما می‌گذارد که با هزاران سال آزمون‌وخطای پزشکی سنتی صیقل خورده است. کارخانه‌های داروسازی ارگانیک دشوار بتوانند به پیچیدگی و ابتکار گیاهان دست یابند. ماجرای داروهای آرتمیسینین مالاریا که چینی‌ها مبدع آن بودند قدرت درمان‌های سنتی گیاهی را به‌خوبی نشان می‌دهد. در 1967، مائو تسه‌تونگ، رهبر چین، محرمانه فرمان به پیدا کردن داروی جدید ضد مالاریا داد که آن روزها در جریان جنگ ویتنام در بین سربازان چینی کشتار می‌کرد. 500 دانشمند چینی مشغول به کار شدند و برخی نوشته‌های قدیمی را دوباره مرور کردند. محققان چینی بعد از آزمایش‌های فراوان و کمک از طب سنتی چینی توانستند درمان را در نوعی کرم پیدا کنند. در سال 2015، خانم تو، سرپرست تیم محققان در آن زمان، جایزه نوبل پزشکی را دریافت کرد.