هانس کلورس: به جاودانگی فکر نکنید

به گزارش شفا آنلاین،به نقل از سپید زمانی که وی در سال 84 فوت کرد، به منظور تکریم یاد و نام وی، جایزه‌ای با عنوان جایزه کاظمی بنیان گذاشته شد تا سالانه به برترین محقق در حوزه سلول‌های بنیادی و تولیدمثل در دنیا داده شود. امسال این جایزه به دانشمندی هلندی تبار به نام هانس کلورس اهدا شد که شرح فعالیت‌هایش را در ادامه می‌خوانید.

جایزه کاظمی آشتیانی چگونه تاسیس شد؟
       هدف این است که جایزه به کسی داده شود که تغییرات بنیادین در علم این بخش به وجود آورده و مسیر علمی را تغییر داده باشد. تاکنون هیچ ایرانی نتوانسته است این جایزه را دریافت کند و از ابتدای شروع این رسم از سال 1389 تا به حال، به پژوهشگران و دانشمندان و مبتکرین برتر دنیا اختصاص پیدا کرده است. مبلغ این جایزه 20 هزار یورو به همراه یک مدال برنزی با طرح صورت خود پروفسور کاظمی آشتیانی است.

جایزه امسال طبق رسم هر ساله در مراسم افتتاحیه کنگره تولیدمثل و سلول‌های بنیادی رویان، اهدا شد. در کنار این جایزه، جوایز متعددی هم به پژوهشگرانی ارائه می‌شود که مقالات آنها و انتشار آنها توانسته است کمک زیادی به درمان بهتر و سریع‌تر یا تشخیص بهتر بیماری‌ها کند. امسال در چهار گروه رده‌بندی جوایز و از بین 39 فرد برتر منتخب، در کنار محققین خارجی که توانسته بودند این جایزه را کسب کنند، چهره 5 محقق ایرانی هم دیده می‌شد که 3 نفر از آنها ساکن ایران بودند. از آنجایی که نیم بیشتر تیم داوران را پژوهشگران و صاحب‌نظران برتر خارجی تشکیل می‌دهند، این موضوع، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

کلورس کیست؟
       جایزه کاظمی امسال به هانس کِلِوِرس(Johannes Calorus -Hans- Clevers) محققی هلندی داده شد. وی متولد مارج 1957 است و نخستین دانشمندی بود که توانست سلول‌های بنیادی روده‌ای را شناسایی و از آنها در علم پزشکی بازساختی استفاده کند.

       کلورس سال 1975 وارد دانشگاه اوتریخت شد تا بتواند در رشته زیست‌شناسی آموزش ببیند. 16 سال بعد، در سال 1991 وی استاد این دانشگاه در رشته ایمونولوژی شده بود و 9 سال بعد هم در ابتدای شروع قرن، یعنی سال 2000 به عضویت آکادمی علوم و هنر هلند درآمد.

       در بین تحقیقاتی که در دانشگاه روی سلول‌های بنیادین بزرگسالان انجام می‌داد، متوجه شباهت بافت سلول‌های بنیادی روده‌ای و سرطان روده شد. پس از آنکه انجمن سرطان هلند به موسسه‌اش 2 میلیون یورو برای ادامه تحقیقات کمک کردند، توانست فعالیت رسمی خودش را در سال 2007 به صورت رسمی روی سلول‌های بنیادی روده آغاز کند و از آن موقع تاکنون مشغول پیگیری همین موضوع بوده است.

       در این سالها وی همچنین توانست تحقیقات زیادی روی واکسیناسیون کودکان انجام دهد و 3 سالی هم ریاست آکادمی سلطنتی علوم و هنر هلند را به عهده داشت.

       سال 2009 وی توانست برای اولین بار با کاشت سلول‌های بنیادی در بدن موش، نخستین شبه اندام روده را بازسازی کند. اهمیت این مسئله در افرادی است که بدون یک ارگان بدنی یا اندام به دنیا می‌آیند یا در طی اتفاقات و رخدادها اعضای داخلی یا حرکتی خود را از دست می‌دهند. کلورس با تمرکز روی این مسئله توانست درون موشی که بدنش فاقد روده بود، شبه روده کار بگذارد که با سلول‌های بنیادی خود این حیوان ساخته شده بود و پس از آن در سال‌های بعد ارگان‌های دیگری مانند کبد، لوزالمعده و معده شد.

برای اصلاح نواقص بشری تلاش می‌کنم
       کلورس بلافاصله پس از دریافت جایزه در رابطه با تحقیقاتش گفت: «هنوز به مرحله اندام‌های بیرونی یا حرکتی نرسیده‌ام. ساخت شبه‌چشم یا شبه دست و به صورت کلی شبه‌اندام برای بسیاری از افراد می‌تواند برابر با یک معجزه باشد. انسان همیشه در برابر طبیعت آسیب‌پذیر بوده و همین موضوع باعث شده به دنبال راهی باشد تا بر این ضعف خود غلبه کند.»

       وی در پاسخ به اینکه آیا این موضوع انگیزه وی برای انتخاب چنین مسیری بوده است، پاسخ داد: «اغلب محققین به دنبال جنین‌شناسی هستند. به نظر آنها شروع اصلاحات از داخل رحم و در زمانی که حتی جنینی شکل نگرفته است بسیار ساده‌تر و راحت‌تر است. درست فکر می‌کنند، اما من به دنبال برطرف کردن نواقص انسانی و جسمانی بوده‌ام. برخی بیماران که دچار نواقص شدید هستند من را که می‌بینند، دستم را می‌گیرند و از من خواهش می‌کنند تا زمانی که زنده هستند، شبه اندام از دست رفته‌شان را بسازم. چنین چیزی احتمالا ممکن نیست. این که این علم بخواهد به صورت انبوه وارد جوامع شود و همه با توجه به سلول‌های بنیادی که دارند، اندام از دست رفته‌شان را باز پس بگیرند، شاید در آینده نزدیک ممکن نباشد، اما همین آدم‌ها و آرزوهایشان است که به من برای ادامه مسیرم انگیزه می‌دهد.»

به دنبال اصلاحات ژنتیکی نیستم
       کلورس در مورد اینکه در حال حاضر مشغول چه تحقیقاتی است گفت: «اینکه یک نفر در کروموزوم خود دست داشته باشد و بعد آن را از دست بدهد، با اینکه یک نفر از همان ابتدای تولد دست نداشته باشد، مسئله‌ای کاملاً متفاوت است. من دو تیم تحقیقاتی درست کرده‌ام که هر دو به این دو مسئله می‌پردازند. خود من بیشتر در گروه دوم فعالیت می‌کنم. اینکه در ساختار کروموزومی فردی که دست در آن طراحی نشده بخواهی دست جاگذاری کنی، چالشی بسیار دوست‌داشتنی است که آن را به خوبی قبول می‌کنم. البته تحقیقات من روی دست نیست و بیشتر روی روده‌های انسانی مطالعه می‌کنم.»

اما آیا می‌شود از این شبه‌اندام‌ها در نسل بعد استفاده کرد؟
        کلورس پاسخ داد: «قطعا دنبال اصلاحات ژنتیکی نیستیم چون مسیری تاریک و مبهم است. اما اگر یک بیماری به صورت نسل به نسل در یک خاندان وجود داشته باشد از طریق همین تحقیقات ممکن است. اینگونه می‌شود ایرادات ژنتیکی و بیمارگونه افراد را برطرف کرد. از همین تحقیقات من می‌شود در بازمانده‌های جنگ‌ها یا انفجارهای اتمی و شیمیایی هم استفاده کرد که دچار جهش شده بودند. هرچند من به دنبالش نرفتم و دغدغه‌ام درمان سرطان روده بود.»

       پاسخ وی، به سمت دیگری سوق داده می‌شود: آیا می‌توان با همین درمان‌های شبه‌اندامی تا ابد زنده ماند؟ کلورس در پاسخ به این پرسش می‌خندد و می‌گوید: «خیلی‌ها از من این سوال را می‌پرسند. جواب ساده است. ما می‌توانیم تا ابد زنده بمانیم. اما این موضوع تنها به لحاظ جسمانی ممکن است. در صورتی که مغز ما توانایی ذخیره حجم زیادی از خاطرات و اطلاعات را ندارد و پس از مدتی جاودانگی در میان خاطرات و احساسات انسانی خودش گم می‌شود. برای همین پیشنهاد می‌کنم به چنین چیزی امید نداشته باشید.»

       در نهایت وی در رابطه با دریافت جایزه‌اش گفت: «با یک ایمیل متوجه شدم برنده منتخب هیئت داوران رویان هستم و زمانی که فهرست هیئت داوران را دیدم بسیار خوشحال شدم چنین افتخاری به من داده شده و مورد قبول آنها بوده‌ام. رویان را از قبل می‌شناختم و خوشحالم که این فرصت به من داده شده است تا به اینجا بیایم و دانشمندان جوان ایرانی دیدار داشته باشم.»