دانشگاه‌های نسل سوم چه دانشگاه‌هایی هستند؟

این دانشگاه‌ها چند سالی است که در دنیا قدمت دارند و پس از آغاز به کار در تلاش بوده‌اند تا بازدهی کامل و مفیدی داشته باشند؛ اما صحبت احداث و تاسیس چنین دانشگاه‌هایی در ایران بسیار تازه است.

       برای اینکه متوجه کارکرد دانشگاه‌های نسل سوم شویم، باید در ابتدا با دانشگاه‌های نسل اول و دوم آشنایی کامل داشته باشیم. دانشگاه‌های نسل اول دانشگاه‌هایی بودند که تنها نقش مهم و موثر در دانشگاه را آموزش می‌دانستند و علوم مورد تایید جامعه علمی را به دانشجویان آموزش می‌دادند. در حال حاضر این نوع از دانشگاه‌ها در سطح بین‌المللی کم پیدا می‌شوند ولی در ایران هنوز تعدادی دانشگاه نسل اول داریم که تنها وظیفه آموزش را به عهده دارند.

 دانشگاه‌های نسل دوم دانشگاه‌هایی هستند که علاوه بر امر آموزش، وظیفه تحقیق و پژوهش را نیز بر دوش دارند. این نسل از دانشگاه‌ها خود منبعی برای تولید علم هستند و این‌طور نیست که تنها واسطه و انتقال دهنده اطلاعات و معلومات باشند. باید در نظر داشت که این دسته‌بندی هم به لحاظ تاریخی مرتب نشده است، چرا که در ابتدا دانشگاه‌هایی که در دنیا به وجود آمدند از همان نوع نسل دوم بودند و بعدها با افزایش تعداد دانشگاه‌ها برخی از آنها تنها بخش آموزش را عهده‌دار شدند تا تمرکز تنها روی کیفیت و اثربخشی بیشتر بخش آموزش باشد. در حال حاضر غالب دانشگاه‌های دنیا بر اساس همین نسل از دانشگاه‌ها هستند و در رقابتی سالم در تلاش هستند تا میزان بیشتری علم تولید کنند که برای بخش کارکردی هم مفید باشد.

       اما دانشگاه‌های نسل سوم، دانشگاه‌های کارآفرین هستند. این دانشگاه‌ها علاوه بر آنکه به پژوهش و آموزش رسیدگی می‌کنند، وظیفه تولید محصول را هم به عهده دارند، یعنی دانشجویان و اساتید این دانشگاه‌ها علاوه بر اینکه در مورد یک علم آموزش می‌بینند و تحقیق می‌کنند، تلاش به ساخت محصول و کسب درآمد هم دارند. در گذشته همیشه به غلط از ما پرسیده می‌شد علم بهتر است یا ثروت. این سوال از ریشه غلط بود. هر دو مورد، یعنی هم علم و هم ثروت باید به کمک هم بیایند تا بتوانند موثر باشند و بهترین بازدهی را داشته باشند.

دانشگاه‌های نسل سوم در تلاش است تا به همین هدف برسد؛ یعنی هم تولید علم داشته باشد و هم تولید ثروت. تا پیش از این همیشه ما به دانشگاه‌ها پول را تزریق کردیم؛ یعنی یک بودجه آموزشی پژوهشی در نظر گرفتیم و به تناسب آن دست به تحقیقات متنوع زدیم. اما این بار در دانشگاه‌های نسل سوم در تلاش هستیم تا با تحقیقات متنوع بتوانیم به بودجه و سرمایه بیشتر برسیم و به نوعی ثروت تولید کنیم.

       مشکل دانشگاه‌های نسل اول و دوم این است که همیشه از خارج از دانشگاه تقاضای بودجه می‌کنند و به جایی خارج از محیط دانشگاهی تکیه دارند که در بیشتر مواقع دولت این تکیه‌گاه است. به همین خاطر اگر زمانی درآمد و بودجه دانشگاه کم یا قطع شود، روند تولید علم هم تحت تاثیر قرار می‌گیرد که نتیجه خوبی هم درپی نخواهد داشت.

       دانشگاه‌های نسل سوم به خود متکی هستند، با سرمایه اندک کار خود را شروع می‌کنند و در تلاش هستند سایر هزینه‌ها و بودجه تولیدات خود را به صورت مستقل تولید کنند. این تولید می‌تواند هرچیزی باشد و تنها به دانشگاه‌های علوم پزشکی هم مربوط نمی‌شود. بلکه سایر علوم را نیز در برمی‌گیرد. این شکل از دانشگاه‌ها هم می‌تواند زیرنظر یک بخش از یک دانشگاه نسل یک یا نسل دو شروع به کار کنند و هم می‌توانند به صورت مجزا با عنوان یک دانشگاه جدید فعالیت داشته باشند. در حال حاضر، جامعه علمی بین‌المللی در تلاش است تا دانشگاه‌های خود را به این نسل برساند و دانشگاه‌های ایران هم می‌توانند همین رویه را دنبال کنند.سپید