پزشکانی که همان اول طبابت احساس فرسودگی می‌کنند

اختلال خواب یعنی چه؟
به گزارش شفا آنلاین،به نقل از سپید       خواب از نیازهای اصلی هر موجود زنده است، تقریبا معادل نیاز به آب یا غذا و در جامعه عادی از نیازهای مهم فرد شمرده می‌شود و کمبود خواب شب در روز ممکن است به صورت‌های خستگی، خواب‌آلودگی، چرت‌زدن‌های موردی، اختلال در تمرکز یا یک سری دردهای سایکوسوماتیک خود را نشان دهد. درباره اختلال خواب 2 وجه وجود دارد: یکی کم‌خوابی یا همان حجم کم خواب است که ممکن است در همان ساعاتی که می‌خوابد، خواب استمرار داشته باشد.

حجم منظور ساعت‌هایی است که فرد می‌خوابد و دیگری بدخوابی به معنای کیفیت نامطلوب خواب است که حتی ممکن است ساعت‌های خواب کافی باشند. بدخوابی بیدار شدن‌های مکرر در شب به همراه عدم رضایتمندی از خواب در هنگام بیدار شدن است. این حالت گاه با کابوس‌های شبانه یا خواب دیدن همراه است.

چه نوع از اختلالات خوابی که گفتید در دانشجویان پزشکی یا پزشکان شایع‌تر است؟
       هردو. هرچند آمارهای دقیقی درباره این موضوع وجود ندارد، اما به‌حکم تجربه می‌توان گفت که دانشجویان پزشکی به دلیل اضطراب‌هایی که دارند، دچار هر دو نوع اختلال خواب هستند. اختلال خواب در دانشجویان پزشکی به دلیل امتحانات مشکل یا کشیک‌ها ممکن است منجر به به‌هم‌خوردن ریتم شبانه‌روزی فرد شود. فرد از جا می‌پرد و ممکن است به‌طور مکرر در خواب و بیداری فرو رود.

عوارض اختلال خواب کدام است؟
       عوارض اختلال خواب تقریبا مشابه هم هستند، به‌صورت اختلال در تمرکز، اختلال در هیجان و زودرنجی و تحریک‌پذیری، چرت زدن‌های طی روز، سردرد، اختلالات گوارشی و برخی بیماری‌های روان‌تنی مانند عود میگرن در فرد و گاستریت، اختلالات مرتبط با تنفس و تپش قلب و اختلال در ریتم قلب. اختلال خواب ممکن است سبب یک‌سری اختلالات جسمی یا روان‌تنی یا اختلالات شناختی مانند تمرکز، توجه یا اختلالات هیجانی مانند زودرنجی و درنهایت فرسودگی‌های شغلی شود. اختلال خواب در درازمدت به اختلالات پایدار مانند افسردگی ازجمله فرسودگی‌های شغلی زودرس یا اضطرابات پایدار ختم می‌شود.

برای جلوگیری از این عوارض، روش‌هایی هم وجود دارند؟
       برای بهبود بدخوابی باید مواردی را رعایت کرد، ازجمله اینکه بهداشت خواب فرد باید منظم شود. درمورد دانشجویان پزشکی بهتر است مسئولان آموزشی دانشگاه‌ها یک سری تمهیداتی را انجام دهند و در زمینه‌های آموزشی و برنامه‌ریزی‌های درسی بهداشت روان خود دانشجویان پزشکی هم مدنظر قرار گیرد. درواقع طوری نباشد پزشکی که باید در خدمت سلامت جامعه باشد، خود در خطر اختلال سلامت قرار گیرد. ما نباید مصداق کوزه‌گری باشیم که از کوزه شکسته آب می‌خورد.

شما معاون آموزشی دانشگاه علوم پزشکی ایران هستید. آیا در برنامه‌ریزی‌های آموزشی به مسئله خواب و استراحت دانشجویان توجه می‌شود؟ منظورم این است که دستورالعمل خاصی برای این کار وجود دارد؟
       به‌طور قطع در وضعیت ایده‌آل نیستیم. نمی‌توانم بگویم اصلا درنظر گرفته نمی‌شود، اما درهرصورت در سطح رضایت‌بخش نیست و باید به سلامت روان دانشجویان پزشکی بیشتر توجه شود. تنها خواب نیست، سلامت روان دانشجو جنبه‌های دیگری هم دارد، اما در یک مورد خاص می‌شود گفت که برنامه‌ریزان کشیک‌های شب باید حتما میزان فواصل بیدارخوابی دانشجویان را درنظر داشته باشند.

 از گذاشتن کشیک‌های مکرر و مرتب خودداری کنند چون بدن باید فرصت داشته باشد تا از کم‌خوابی خارج شود و خودش را بازسازی کند. به‌خصوص کسی که بیدارخوابی‌های شبانه داشته است، باید حتما برای بهداشت روان خود ساعتی را به استراحت اختصاص بدهد. مثلا کسی که 12 ساعت شب را بیدارخوابی داشته است حداقل باید 24 ساعت را استراحت کند نه اینکه مجبور شود فردا صبح ویزیت بیمار‌ را شروع کند، زیرا حتما بر تمرکز فرد اثر منفی خود را برجای می‌گذارد. این مسئله باید درباره دانشجویان پرستاری هم درنظر رفته شود.

علاوه بر نقش مسئولان برنامه‌ریزی درسی رشته پزشکی، نقش دانشجو در حفظ سلامت روان خودش چه می‌تواند باشد؟
       به‌طور قطع دانشجو هم باید برای سلامت روان شخصی‌اش کارهایی انجام دهد. دانشجویانی که در رشته پزشکی پذیرفته می‌شوند، غالبا بهترین نمرات کنکور را داشته‌اند و در آنها نوعی کمال‌گرایی دیده می‌شود که فکر می‌کنند باید بهترین باشند. این شخصیت کمال‌گرایانه که در اکثر دانشجویان پزشکی شاهد آن هستیم، بر کارکرد آنها اثر می‌گذارد. به‌عبارت دیگر برای رسیدن به مراحل بعدی عجله دارند و اگر شبی کم‌خوابی دارند و بخواهند فردا را استراحت کنند احساس می‌کنند به‌نوعی زمان را از دست داده‌اند. این باید برایشان جا بیفتد که خواب درست مثل غذا و آب برایشان لازم است.

 دانشجویان پزشکی برای حفظ سلامت فردی خود آموزش خاصی می‌بینند؟
       برخی واحدهای اختیاری درمورد مهارت‌های زندگی وجود دارد. واحدهای روانپزشکی هم هست، اما آموزش مدون خاصی وجود ندارد و بیشتر تلاش‌های خود فرد در این میان نقش دارد.

قرص‌هایی که دانشجویان در شب‌های امتحان مصرف می‌کنند، چه اثری بر روان آنها باقی می‌گذارد؟
       خواب نیازی نیست که بتوان آن را نادیده گرفت. کم‌خوابی اگر به‌موقع جبران نشود، اثر ماندگار دارد. درست مثل اسبی که توان محدودی دارد. شاید بتوان برای مدتی اسب را با شلاق زدن وادار به دویدن کرد، اما بالاخره اسب از پا می‌افتد. این قرص‌ها درواقع حکم همان شلاق را دارند. کم‌خوابی‌های طولانی در درازمدت باعث فرسودگی، خستگی، بیماری‌های روان‌تنی و به‌خصوص فرسودگی شغلی می‌شود، به این معنی که پزشک مدت کوتاهی بعد از آنکه مشغول به کار شود از شغل خود احساس ناراحتی می‌کند و بازده لازم را نخواهد داشت. با برنامه‌ریزی درست به‌راحتی می‌توان هم خوابید و هم کار کرد.

 توصیه شما به دانشجویان پزشکی چیست؟
       به دانشجویان پزشکی توصیه می‌کنم عجله نکنند. زمان بازدهی در موقع خودش خواهد رسید. سعی کنند درعین حفظ توانمندی و مهارت ها بیش از اندازه از خودشان کار نکشند، یعنی با یک دست چند هندوانه برندارند!