به گزارش شفا آنلاین،تهران شهرِ دوستدار کودک نیست همان‌طور که شهرِ دوستدار معلولان هم نیست؛ اما حالا یک اتفاق نسبتا تازه در فضاهای عمومی پایتخت در حال تکثیر است. اتاق‌هایی که دیوارهای آن رنگ‌های شاد دارد، کاناپه و اسباب‌بازی و پوشک دارد و بالای آن نوشته‌اند اتاق مادر و کودک. جایی برای آسودن «مامانا» و «نی‌نی‌ها»؛ این می‌شود ترجمه عامیانه و ساده‌تر اتاق‌هایی که در ازدحام تهرانِ شلوغ، امنیت و آرامشی برای مادران آورده‌اند.
هشت سال پیش از این روزها، نخستین‌بار در ترمینال جنوب، یک اتاق ١٢ متری ساده را رنگ زدند و آماده‌اش کردند برای این‌که اتاق مادران باشد؛ جایی که مادران مسافر بتوانند بچه‌هایشان را شیر بدهند، تمیز کنند و بعد به راهشان ادامه بدهند به همان سفری که آمده‌اند یا می‌روند.
در شهرهای بزرگ جهان سال‌هاست که مادران و کودکان در فضاهای عمومی اتاق‌ها و
امکانات اختصاصی دارند. در همه مراکز خرید، سینماها و پارک‌هایشان یک
تابلوی راهنمای کوچک در کنار تابلوهای دیگر هست که روی آن نمایه یک مادر و
کودک را کشیده‌اند و به این ترتیب حضور زنان را به همراه بچه‌هایشان در
فضاهای عمومی آسان کرده‌اند.
ایده این‌که تهران هم باید چنین اتاق‌هایی داشته باشد از طرح و برنامه‌های یک مادر بیرون آمد. «مرجان مرتضوی» مادری که در سازمان پایانه‌ها و پارک‌سوارهای تهران مسئول امور بانوان و بهداشت بود و یک روز تصمیم گرفت این ایده را در تهران هم اجرا کند.
او می‌گوید: «ایده اولیه این ماجرا به سال ٨٤ بازمی‌گردد. آن زمان خودم دو تا بچه داشتم. چون کارمند بودم، دوست داشتم بقیه ساعات غیرکاری روز را با بچه‌هایم بگذرانم و وقتی بیرون می‌آیم حتما بچه‌هایم همراهم باشند. آن زمان بچه‌ها هر دو کوچک بودند و همیشه مشکل داشتم که کجا شیر بچه را بدهم و کجا عوضش کنم.
برای من مهم بود که بچه‌ها با شیر خودم تغذیه شوند و هر دو آنها به‌ویژه بچه دومم خیلی به شیر من وابسته بود و شیر خشک نمی‌خورد خیلی وقت‌ها باید کلی راه می‌رفتیم تا گوشه دنجی پیدا کنیم و شوهرم می‌ایستاد تا من به دخترم شیر بدهم.»
مرتضوی می‌گوید، آشنایی‌اش با اتاق مادر و کودک از سفری شروع شد که به یکی از کشورهای همسایه رفته بود: «در سفری که به دوبی داشتیم، بچه‌ام شش ماهه بود. در یکی از مراکز خرید دوبی، گوشه‌ای نشسته بودم و داشتم دخترم را شیر می‌دادم که یک نفر به من اتاقی را نشان داد و گفت آنجا برای شماست. وارد اتاق که شدم برایم خیلی جالب بود، اتاق کاملا مجهز و همه چیز برای مادران مهیا شده بود و نه‌تنها در یک طبقه که تمام طبقات این مرکز خرید چنین اتاقی داشتند.»
همین نقطه شروعی بود برای این‌که این ایده در تهران اجرا شود. مرتضوی می‌گوید كه ابتدا تصمیم گرفت این طرح را بنویسد و به شورای شهر و نهادهای دیگر ببرد، اما در نهایت جمع‌بندی و تصمیم بر آن شد که از همان جایی که بود یعنی در سازمان پایانه‌ها کار را کلید بزند: «آن زمان به نظرم آمد نخستين قدم برای اجرایی شدن این کار این است که مشکلاتی که مادران دارند را به تصویر بکشیم؛ در واقع شرایط واقعی آنها را مستند کنیم. بعد از آن بود که هر جا می‌دیدم زنی به‌سختی بچه‌اش را شیر می‌دهد یا پوشكش را عوض میکند، یواشکی عکس می‌گرفتم. گاهی پیش می‌آمد که متوجه می‌شدند و می‌پرسیدند برای چی عکس گرفتی؟ عکس را نشانشان می‌دادم و می‌گفتم درباره مزایای شیر مادر تحقیق می‌کنم و این عکس‌ها را برای همین کار می‌خواهم.»
همین عکس‌ها به گفته او بعدها کمک زیادی کرد؛ آن‌قدر که او توانست با استناد به همین تصاویر یواشکی گزارشی تهیه کند و با استناد به پیشینه راه‌اندازی این اتاق‌ها در سایر کشورها طرحی را برای اجرا در تهران پیشنهاد بدهد: «کارا را پذیرفتند و وارد مراحل اجرایی شد و نخستين اتاق مادر و کودک را در یک اتاق ١٢ متری در سال ٨٧ در ترمینال جنوب راه‌اندازی کردیم.»
مرتضوی درباره ویژگی و استانداردهای اتاق‌های مادر و کودک می‌گوید: «مهم‌ترین ویژگی این است که این اتاق‌ها باید با دو بخش جداگانه طراحی شوند؛ به‌گونه‌ای که در طراحی اتاق مادرانی که می‌خواهند بچه‌هایشان را شیر بدهند و آنها که می‌خواهند بچه‌هایشان را عوض کنند فضاهای مجزا در اختیار داشته باشند و این الزام است.»
پس از افتتاح نخستين اتاق مادر و کودک، نمونه‌های مشابه دیگری در سایر پایانه‌های مسافری تهران هم افتتاح شدند که بسته به امکانات و فضای موجود از اولین اتاق بزرگ‌تر بودند. یک دوره بررسی از میزان استقبال مادران نشان داده این اتاق‌ها در روزهای خلوت به‌طور میانگین ١٦ تا ٢٠ و در روزهای شلوغ ٤٠ تا ٥٠ مراجعه‌کننده دارند.
نکته قابل توجه رنگ‌آمیزی این اتاق‌هاست؛ به گفته مرتضوی یکی از اصول مهم
در طراحی داخلی و چیدمان این اتاق‌ها استفاده از رنگ‌هایی است که اساسا
جنسیتی نباشد به عبارت دیگر بهتر این است که رنگ اتاق‌های مادر و کودک
به‌گونه‌ای انتخاب شود که القا‌کننده جنسیت دختر یا پسر نباشد.
مجری نخستين اتاق مادر و کودک در تهران دراین‌باره می‌گوید: «ما هر اتاق را
با یک متفاوت رنگ‌آمیزی کردیم؛ به این دلیل که نخواستیم با انتخاب یک رنگ
خاص نگاه جنسیتی به این اتاق‌ها ایجاد کنیم. مثلا رنگ صورتی اصولا رنگ
مربوط به دختران شناخته می‌شود، اگر همه اتاق‌ها صورتی بود به نوعی به این
معنا است که ما جنسیت دختر را بیشتر مورد توجه قرار داده‌ایم و به همین
دلیل رنگ‌هایی را انتخاب کردیم که متفاوت باشد مثل نارنجی و یاسی و.... که
مادران چه با فرزند پسر و چه با فرزند دختر در این اتاق‌ها احساس راحتی
کنند و فضای آن را به خودشان نزدیک بدانند.»
مرتضوی در پاسخ به این پرسش که «اتاق‌های مادر و کودکی که در ایران
راه‌اندازی شده دقیقا نمونه مشابه الگوهای خارجی است، می‌گوید: «هم هست و
هم نیست. در واقع ما این اتاق‌ها را با توجه به شرایط فرهنگی و بومی
تغییراتی داده‌ایم.
یکی از تفاوت‌ها این‌که اتاق‌های مادر و کودکی که در تهران راه‌اندازی شده نسبت به اتاق‌های سایر کشورها تجهیزات بیشتری دارد. به عبارت دیگر ما در این اتاق‌ها نه فقط فضایی برای تعویض بچه یا شیر دادن مادران که مجموعه‌اي از امکانات و وسایل مورد نیاز را هم پیش‌بینی کرده‌ایم.
مادران از زمانی که وارد این اتاق می‌شوند، می‌توانند از پنبه، پوشک، دستمال و انواع کرم‌ها و پودرهای بچه و زیرانداز لاستیکی یک‌بار مصرف به صورت رایگان استفاده کنند. در اتاق‌های مادر و کودک پایانه‌های صندلی غذا و مایکروفر پیش‌بینی شده و همچنین اتاق‌هایی که فضای بزرگ‌تری در اختیار داشتند، اتاق بازی برای بچه‌های کوچک هم دارند که اگر مادران فرزندان دیگری هم همراه دارند، فضایی برای این بچه‌ها هم در اختیار داشته باشند.»
به گفته مرتضوی، تمام وسایلی که در این اتاق‌ها در اختیار مادران قرار می‌گیرند از انواع پوشک‌ها و محصولات ایرانی هستند تا هم از تولید داخلی حمایت شود هم این‌که مادران با انواع محصولات و برندهای داخلی آشنا شوند.
او تأکید میکند هدف ما این بود که مادران را تکریم کنیم و وقتی وارد این اتاق می‌شوند، آرامش داشته باشند. اصولا مادران در ایران همیشه این نگرانی را دارند، اتاق‌های مادر و کودک در واقع پاسخی به همین نگرانی و دغدغه است.
*فرصتی برای حضور بیشتر در جامعه
جدا از آرامشی که مادران در اتاق‌های مادر و کودک دارند، یکی از مهم‌ترین
کارکردهای این اتاق‌ها فراهم کردن فرصت و امکان بیشتر برای حضور زنان در
فضاهای عمومی و بیرون از خانه است. بسیاری از زنان پس از به دنیا آمدن
فرزندانشان احساس محدودیت می‌کنند؛ به این معنا که فکر می‌کنند نمی‌توانند
مثل قبل به کارهایشان برسند یکی از این محدودیت‌ها همین موضوع بیرون رفتن
از خانه است و مشکلاتی که برای رسیدگی به بچه و شیر دادن او وجود دارد و به
همین دلیل است که افزایش تعداد اتاق‌های مادر و کودک می‌تواند احساس رفاه
بیشتری برای آنها فراهم کند.
این نکته‌ای است كه مرتضوی درباره آن
می‌گوید: بسیاری از زنان در ایران بعد از مادر شدن فکر می‌کنند که از
جامعه شهری حذف شده‌اند و دیگر نمی‌توانند مثل همیشه باشند و دچار افسردگی
می‌شوند. در واقع علاوه بر افسردگی پس از زایمان که هست، افسردگی مضاعفی
به سراغ آنها می‌آید. این سوال مهمی است که چطور در سایر کشورها یک زن با ٣
تا بچه تمام کارهای روزانه‌اش را انجام می‌دهد و شما آنها را در خیابان
می‌بینید و اساسا بچه‌ها در فضاها و محیط‌های شهری زیاد دیده می‌شوند؛ چون
مدیریت شهری در آن شهرها به همه نیازهای مادران و کودکان فکر کرده است و
مادران می‌توانند با چند بچه بیرون از خانه باشند و کارهایشان را انجام
بدهند؛ بدون این‌که خودشان یا بچه‌ها احساس خستگی کنند.
در کشور ما زنان اغلب وقتی می‌خواهند خرید بروند باید بچه‌ها را به یکی از اعضای خانواده بسپارند و درواقع بچه‌دار شدن زنان مادربزرگ‌ها و پدربزرگها را هم درگیر میکند.»
به گفته او این شرایط درحالی است که با راه‌حل‌های نه چندان پیچیده می‌توان شرایط خیلی بهتری را برای زنان فراهم کرد؛ به‌گونه‌ای که اگر مادر می‌شوند از مادر شدن بیشترین لذت را ببرند و کمتر این احساس را داشته باشند که به‌دلیل این‌که مادر شده‌اند، دیگر مثل گذشته نمی‌توانند زندگی کنند.
در سال‌های اخیر شورای شهر تهران هم توجه به کودکان و استانداردهای مربوط به شهر دوستدار کودک را مورد توجه قرار داده است؛ براساس مصوبه شورای شهر تهران همه مراکز عمومی باید اتاق مادر و کودک داشته باشند؛ در واقع این اتاق‌ها مختص پایانه‌ها و ایستگاه‌های مترو نیست و در همه مراکز عمومی ازجمله پارک‌ها، مراکز خرید، سینماها و مراکز درمانی باید ایجاد شود. مطمئناً زنان وقتی بدانند بیرون از خانه فضایی هست که می‌توانند با آرامش به فرزندانشان رسیدگی کنند، زمان بیشتری در روز فرزندانشان را با خود همراه می‌کنند و این موضوع بر سبک زندگی آنها و نگاهشان به خودشان و به تجربه مادرشدن تاثیرگذار است.
آنطور که مرتضوی می‌گوید، نه‌تنها شهرداری تهران بلکه نهادهایی در دولت هم در ارتباط با تجهیز فضاهای عمومی به اتاق‌های مادر و کودک اقداماتی را در دستور کار قرار داده‌اند؛ از آن جمله وزارت بهداشت و همچنین سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در وزارت کشور اقداماتی را در این زمینه آغاز و پیگیری کرده‌اند و طی جلساتی که در وزارت کشور برگزار شده، دستورالعمل اجرایی راه‌اندازی اتاق‌های مادر و کودک در این وزارتخانه تهیه شده و از طرف وزرات کشور برای همه شهرستان‌ها و استان‌ها ارسال شده است.
همچنین متروی تهران هم راه‌اندازی اتاق‌های مادر و کودک را در ایستگاه‌ها در دستور کار قرار داده و ٤ اتاق را تاکنون افتتاح کرده است. در چنین شرایطی باید منتظر بود که اتاق‌های مادر و کودک نه فقط در تهران که به تدریج در دیگر شهرهای کشور هم راه‌اندازی شوند.شهروند
