انفعال بیمه‌ها در حوزه بهداشت دهان و دندان

ایرانیان ‌سال گذشته ٦‌هزار‌ میلیارد تومان برای دندانشان هزینه کردند
اینکه چرا این حوزه از سوی وزیر بهداشت به آشفته‌بازار دندانپزشکی تعبیر شده است، دلایل متعددی دارد. هرچند در یک دهه اخیر شمار دانشگاه‌های دندانپزشکی ٣برابر و تعداد دندانپزشکان ٢ برابر شده است، اما سطح شاخص سلامت دهان و دندان مردم کشورمان براساس اعلام رسمی مسئولان وزارت بهداشت رشدی نداشته است. شاید در نگاه نخست بالا بودن هزینه‌های درمان بيماري‌هاي دندان متهم ردیف اول وضع به وجود آمده باشد. واقعیت این است که بیشتر مردم ایران از پس هزینه‌های سنگین دندانپزشکی برنمی‌آیند، هزینه‌هایی که به‌جز در برخی موارد، از سوی بیمه‌ها کوچکترین حمایتی از آن نمی‌شود.

پرداخت بیش از ٩٠‌درصد از هزینه‌های درمانی دهان و دندان از جیب مردم در کنار افزایش چندبرابری تجهیزات و مواد مصرفی دندانپزشکی در چند‌سال اخیر، به علاوه نبود حمایت بیمه‌ها باعث شده تا بنابر اعلام مسئولان وزارت بهداشت ایرانیان در ‌سال گذشته بیش از ٦‌هزار‌میلیارد تومان از جیبشان برای دریافت خدمات دندانپزشکی پرداخت کنند؛ رقمی که بی‌شک اقشار کم‌درآمد و ساکنان مناطق روستایی و محروم هیچ سهمی در آن ندارند و بیمه‌های درمانی نیز بی‌تفاوت نسبت به بهداشت دهان و دندان ایرانیان فقط به بهانه بالا بودن هزینه‌های درمانی و البته نبود الزام قانونی، نظاره‌گر وضع موجود هستند.

شاید به همین دلیل هم وزارت بهداشت به‌جای تمرکز بر کاهش هزینه‌های پرداختی از جیب مردم در حوزه درمان بیماری‌های دهان و دندان، برنامه‌هایش را در قالب طرح تحول نظام سلامت در حوزه پیشگیری از پوسیدگی دندان در سنین پایین و در مدارس ابتدایی آغاز کرد تا با توجه به محدودیت منابع موجود و همکاری نکردن بیمه‌ها، بهترین گزینه را برای بهبود و ارتقای شاخص‌های سلامت دهان و دندان در جامعه ایرانی انتخاب کند. اما همچنان این وزارتخانه برای بهبود شاخص‌های سلامت دهان و دندان بزرگسالان اقدام موثری انجام نداده است. همان‌ها که براساس آمار منتشر شده وقتی به ٤٠سالگی می‌رسند، حداقل ٨ تا ١٠ دندان دایمی خود را برای همیشه از دست داده‌اند؛ موضوعی که به گفته احمد آریایی‌نژاد، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس عملکرد و رویه بیمه‌های درمانی در بروز آن نقش پررنگی دارند. او در این‌باره  می‌گوید: «واقعیت این است که بیمه‌های پایه خدمات اصلی و گرانقیمت دندانپزشکی را پوشش نمی‌دهند. درحال حاضر بیمه‌ها، ویزیت دندان، کشیدن دندان، جرم‌گیری و رادیوگرافی را پوشش می‌دهند، درحالی‌که هزینه‌های اصلی دندانپزشکی در روش‌های ترمیمی برای نگهداری دندان است.»

او ادامه می‌دهد: «بیشترین هزینه‌های دندانپزشکی که عملا همه آن از جیب مردم پرداخت می‌شود، مربوط به عصب‌کشی، روکش، پر کردن دندان و... است، چرا که اولویت اول دندانپزشکان نگهداری و حفظ دندان آسیب‌دیده است.»

آریایی‌نژاد با بیان اینکه خدمات دندانپزشکی همه جای دنیا قیمت تمام‌شده بالایی دارد، می‌گوید: «سابق بر این از طلا در دندانپزشکی زیاد استفاده می‌شد. امروزه استفاده از خود طلا در دندانپزشکی چندان شایع نیست ولی مواد و تجهیزاتی که استفاده می‌شود ارزشی کمتر از طلا ندارد. البته مواد و تجهیزات گرانقیمت تنها دلیل گرانی هزینه‌های دندانپزشکی نیست.

دندانپزشکی کار تخصصی بالینی-کلینیکی است که مجریان آن آموزش‌های زیادی می‌بینند و حتی بعد از تمام شدن دوران تحصیلات رسمی‌ در دانشگاه، آموزش مداوم و کسب مهارت کماکان ادامه می‌یابد. عمر کاری دندانپزشکان به‌دلیل صدمات وارد شده در کار بدنی و استرس طولانی‌مدت محدود است. ذات خدماتی این رشته در قالب خدمات بسیار تخصصی و ذات درمانی رشته و استهلاک بالای سرمایه آن و ارزش ذاتی خدمات بی‌بدیل و بدون جایگزین آن (درمان درد و جلوگیری از از دست رفتن دندان‌ها) موجب می‌شود که هزینه‌های دندانپزشکی در همه جای دنیا، خدمات باارزشی محسوب شود و در صورتی که مردم مجبور باشند همه هزینه‌های دندانپزشکی را خودشان بپردازند، فشار اقتصادی بسیار زیادی به آنها وارد می‌شود.»
دندانپزشکان و مردم هر دو از هزینه‌های بالای دندانپزشکی ضرر می‌کنند
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در پاسخ به این پرسش که مردم چگونه باید از پس هزینه‌های سنگین دندانپزشکی برآیند، می‌گوید: «در سال‌های اخیر سیاست‌های دولت بیشتر در راستای افزایش تعداد دانشکده‌های دندانپزشکی و تربیت بیشتر دندانپزشکان بوده است ولی واقعیت این است که با افزایش تعداد دندانپزشکان هزینه کاهش پیدا نمی‌کند، کما اینکه این موضوع درحال حاضر ثابت شده است، تعرفه‌گذاری خدمات دندانپزشکی هم با توجه به گستره این خدمات راه ‌حلی جهت کاهش هزینه‌های مردم نیست، بنابراین سیاست درست ارایه خدمات دندانپزشکی پیشگیرانه، ایفای نقش پررنگ‌تر توسط بیمه‌ها و کاهش نیاز مردم به خدمات تخصصی دندانپزشکی است.»

او اضافه می‌کند: «دندانپزشکان و مردم هر دو از این‌که هزینه‌های دندانپزشکی بالا است، متضرر می‌شوند. دندانپزشکان مستقیما در تعامل با مردم هستند و وقتی مردم قادر به پرداخت هزینه‌ها نباشند، دندانپزشکان زیان می‌کنند. در بیشتر کشورهای دنیا برخلاف کشور ما بیمه‌های پایه سلامت در پوشش خدمات دندانپزشکی بسیار فعال هستند. البته بیمه‌ها در کشور ما به اندازه بیمه‌های سلامت در کشورهای توسعه‌یافته قدرت مالی ندارند، به همین دلیل هم باید اقداماتی در این‌خصوص انجام شود.»
آریایی‌نژاد با اشاره به اهمیت کاهش ریسک برای پوشش خدمات دندانپزشکی از سوی بیمه‌ها، می‌گوید: «بیمه‌ها می‌توانند با اقداماتی ریسک پوسیدگی دندان را برای مردم کاهش دهند و در برنامه‌های پیشگیری مشارکت داشته باشند. تا زمانی که بیمه‌ها به حوزه دندانپزشکی ورود نکنند و مردم را تحت پوشش پیشگیری‌ها و درمان‌های دندانپزشکی قرار ندهند، تحولی در نظام سلامت دندان که تقریبا تمام بار آن بر دوش بخش خصوصی است، روی نمی‌دهد.»

عضو کمیسیون بهداشت و درمان به نقش مردم در پیشگیری از پوسیدگی دندان هم اشاره می‌کند: «در سبد هزینه‌های خانواده سهم سلامت دهان و دندان باید لحاظ شود. سلامت دهان و دندان با سلامت قلب و عروق، سلامت روانی و سلامت عمومی بدن رابطه تنگاتنگی دارد. خانواده‌ها باید از همان ابتدا سهمی از مخارج خانوار را برای سلامت دهان و دندان اختصاص دهند. این سهم بیشتر در پیشگیری هزینه می‌شود و جلوی نیاز به خدمات تخصصی و پرهزینه دندانپزشکی را می‌گیرد. البته این موضوع به آموزش و ارتقای سواد سلامت عمومی جامعه نیاز دارد که خوشبختانه وزارت بهداشت در ‌سال‌جاری این کار را در مدارس آغاز کرده است.»

افزایش دندانپزشک هزینه‌ها را کاهش نمی‌دهد
عبدالرحمان رستميان، دیگر عضو كميسيون بهداشت و درمان مجلس، هم‌نظر با آریایی‌نژاد پیشگیری از پوسیدگی دندان را موثرترین راه‌ حل برای بهبود شاخص‌های بهداشت و درمان دهان و دندان می‌داند. او با بیان اینکه شاخص پوسيدگي دندان در كشور ما به نسبت ساير كشورها بسيار نگران‌كننده است، می‌گوید: «بسياري از كشورهاي پيشرو در حوزه پزشكي و سلامت عمومي توانسته‌اند با استفاده از روش‌هاي مشاركتي اين شاخص را تا حد بسيار مطلوبي كاهش دهند. ارتقای مشاركت عمومي با افزايش سطح آگاهي مردم درباره بهداشت دهان و دندان يكي از محوري‌ترين برنامه‌هايي است كه باید در دستور کار وزارت بهداشت قرار گیرد. البته در ابتدای ‌سال ‌جاری اقداماتی در این زمینه از سوی وزارت بهداشت در مدارس آغاز شد، ولی این برنامه‌ها باید مستمر باشد.»

نايب‌رئيس كميسيون بهداشت و درمان مجلس به افزایش دانشکده‌های دندانپزشکی کشور در چند‌ سال اخیر اشاره می‌کند و در این‌باره می‌گوید: «با افزایش دندانپزشک این خدمات ارزان نمی‌شود. در ايران دانشكده‌هاي دندانپزشكي زيادي وجود دارد و هر سال نيز به تعداد آنها افزوده مي‌شود، درحالي‌كه در برخي كشورهاي توسعه‌يافته شاهد حذف و تعطيلي اين مراكز آموزشي هستيم چراكه هزينه‌هاي درماني در اين حوزه بسيار سنگين است، از همين رو سياست‌گذاري‌هاي كلان دولت‌ها در بخش بهداشت و درمان دهان و دندان بيشتر بر سطح اول درمان - پيشگيري و آموزش - متمركز است.»

او ادامه می‌دهد: «به‌طوركلي مجموعه اقدامات انجام گرفته براي كاهش آسيب‌هاي دندان كه بيشتر بر پايه آموزش و پيشگيري استوار است، هزينه‌هاي به‌مراتب كمتري را به نظام درماني و بهداشتي كشور وارد می‌کند. از اين‌رو مي‌توان گفت اقدام وزارت بهداشت درخصوص اولويت دادن به پيشگيري و نه درمان، در سنين كودكي موثرترين و عملي‌ترين كار ممكن در اين حوزه است.»

صنایع آسیب‌زا سهمشان را از پوسیدگی دندان بپردازند
رستميان نبود سازوکار‌های مناسب برای پرداخت سهم عوامل موثر در تخریب و پوسیدگی دندان در کشور را یکی از کمبودها در این حوزه عنوان می‌کند: «عواملی که سلامت دهان و دندان مردم را دچار مشکل می‌کنند باید سهم خود را از آسیبی که می‌زنند، بپردازند. تولیدکنندگان مواد آسیب‌زا به سلامت مردم، مانند تولیدکنندگان خوراکی‌های قندی، نوشابه‌ها و نوشیدنی‌های حاوی قند و... باید‌ درصدی از آسیبی را که به دلیل سود مالی خود به سلامت دهان و دندان عموم مردم و زیان‌های کلان مالی که به دوش نظام سلامت تحمیل می‌کنند در قالب پرداخت‌های مستقیم یا مالیاتی جبران کنند.»

او ادامه می‌دهد: «این سیاست مصرف مواد غذایی مضر را برای مردم پرهزینه می‌کند و بیشترین نفع را از این سیاست اقشار آسیب‌پذیر می‌برند. از طرف دیگر شیر و لبنیات باید با یارانه عرضه شود یا اقشار آسیب‌پذیر به‌طور خاص به این مواد دسترسی ارزان‌تری داشته باشند تا عموم مردم از عهده تهیه و مصرف مواد غذایی مفید برای سلامت دهان و دندان خود برآیند.»شهروند