مردمانی که ساز زندگی‌شان کوک نیست/ پاتوق آرامش کجاست؟

به دعوت رئیس بیمارستان روانپزشکی رازی راهی این بیمارستان شدم، تصورم از بیمارستان متفاوت از آنچه که طی یک نیمروز مشاهده کردم، بود.

شاید اگر بیماران لباس آبی و صورتی بیمارستان را نپوشیده بودند، نمی توانستم هیچ تفاوتی بین آنها و افراد عادی جامعه قائل شوم. تنها مشکلشان حال خراب و بیمار روان است.

جسمشان سالم و ظاهری شبیه همه افراد عادی دارند. باورش برایم سخت است که بیمار روانی باشند که برای درمان توسط خانواده به بیمارستان آورده شده‌اند.

بیماری روانی به گروهی از بیماری‌ها گفته می‌شود که با تأثیر بر تفکر و رفتار باعث ایجاد ناراحتی برای فرد مبتلا یا ایجاد ناتوانی در آن می‌شوند. علت بیماری‌های روانی به خوبی شناخته نشده ولی آنچه مسلم است این است که عوامل ژنتیک، استرس‌های مختلف و نوع تعامل فرد با دیگران در ایجاد یا بروز آن موثر است. افسردگی، اضطراب، وسواس، اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی از جمله این اختلالات هستند.

بیماران خوش قیافه، باسواد و پول‌دار کم طاقت

 به همراه چند تن از پرسنل بیمارستان به مرکز نگهداری زنان و دختران رفتیم. دختری زیبا‌رو لاکی قرمز بر انگشتان دست زده و بر تختی نشسته و با ظرافت خاص تست هوش حل می‌کند. کمی نزدیک رفتم سؤالاتش واقعا سخت بود ولی با دقت سوالات را می‌خواند.

علاقه‌ای به صحبت ندارد و از اینکه من به کنار او می‌روم احساس خوبی ندارد، می‌خواهد تنها باشد و با کسی هم حرفی نمی‌زند. تعداد زیادی از بیماران در آسایشگاه و بیمارستان روانپزشکی رازی، جوان هستند. جوانانی که بعضا زیباتر، خوش قیافه‌تر، باسوادتر و پول دارتر از ما ولی حال پریشان آنها را به این مرکز کشانده است.

از اینکه جوانی با مدرک کارشناسی ارشد رشته زبان انگلیسی یکی از بهترین دانشگاه‌های دولتی کشور در اینجا روزگار را سپری می‌کند، تعجب می‌کنم. مهربان است و از اینکه در این محل نگهداری می‌شود احساس رضایت می‌کند. اینجا هر کسی برای خودش، داستانی دارد. گاهی مرگ یک عزیز، اختلافات خانوادگی، فشارهای ناشی از کار زیاد، استرس و اضطراب و... سیستم عصبی را کاملا مختل می‌کند.

برگزاری کارگاه موسیقی برای کوک کردن ساز زندگی

 برگزاری کارگاه موسیقی، نقاشی و هنرهای دستی برای بیماران، بیمارستان روانپزشکی رازی واقع در امین آباد را تبدیل به پاتوق آرامش برای بیماران کرده است. آرامشی که گاهی با استمرار آن بسیاری از آنها وضعیت روح و روانشان به حالت عادی بازگشته و توان زندگی در جامعه را در کنار سایر افراد به آنها می‌دهد.

در کارگاه موسیقی گروهی متشکل از بیماران زن و مرد با سنین مختلف که شرایط بهتری دارند  دور هم جمع شده‌اند تا ساز زندگی خود را کوک کنند. می‌نوازند و از اینکه صدایشان را در قاب موسیقی به صدا در می‌آوزند بسیار لذت می‌برند.

بیماران بر اساس نوع بیماری روانی و جنسیت بیماران در بخش‌های مختلف نگه‌داری می‌شوند. مرکزی به نام آبان محل درمان بیمارانی است که بیشتر مواد مخدر حال و روزشان را خراب کرده است. حسین جوانی که خودش می‌گوید 36 سال دارد و قبلا مواد مخدر مصرف کرده است ولی نمی‌داند چرا با دختر 6 ساله‌اش رابطه خوبی ندارد.

ناراحت است از اینکه دخترک را به باد کتک گرفته و زنش را با چاقو مصدوم کرده است. به وی الهام شده که زنش بی وفا است و با دخترش می‌خواهند شبانه سرش را ببرند. رضا نیز در این مرکز کارگاه خیاطی را به آتش کشیده چون از همه چیزعصبانی بوده است او از اینکه در اینجا برای درمان آمده رضایت ندارد و مدام به مدیران بیمارستان و پرستاران می‌گوید بیایید جایمان را عوض کنیم میخواهم مدیر باشم و کسی جرات ندارد با من مخالفت کند.

چاقوکشی؛ بازی پسر بچه 8 ساله

در ادامه بازدید از مرکز روانپزشکی رازی به همراه تیمی از بیمارستان به مرکز نگه‌داری از کودکان رفتیم. بازدید از این  قسمت بسیار برایم دلخراش بود. پسربچه‌ای 8 ساله به نام امید با ناخن‌هایش بازی می‌کرد و به ظاهر بسیار شیطان بود. نزدیک من آمد و گفت خاله چه خبر برای چی اینجا اومدین؟ خبری از مامانم نداری؟ دلم می‌خواد برم خونه منو بگو برگردونن پیش دوستام. میخوام برم مهمونی و تو کوچه با دوستام فوتبال بازی کنم.

از مسئول بخش پرسیدم برای چی این را اینجا بستری کرده‌اند؟ مدیر بخش تأملی کرد و گفت" مادرش در آشپزخانه در حال آشپزی بوده که از پشت سر بر کمرش چاقو را فرو کرده و به شدت مادرش را مصدوم کرده است" واقعا تعجب کردم. امید اکنون توسط تیم درمانی تحت درمان قرار دارد و پس از بهبود وضعیت اعصاب و روانش از بیمارستان ترخیص خواهد شد ولی پس از ترخیص نیز همچنان باید تحت نظر روانپزشک وسایر تیم‌های درمانی باشد.

مجرمانی که بیمارستان جداگانه ندارند

مرکزی نیز در این بیمارستان وجود دارد که کمی متفاوت از سایر بخش‌ها است و آن بخش بیماران اعصاب و روان است که جرم قضایی داشته و اصولا از زندان به اینجا ارجاع داده ‌شوند. نگهداری از این افراد حساس‌تر بوده و تعدادی سرباز نیز در این مکان همکاری دارند.

 امید رضایی، رئیس بیمارستان در رابطه با بیماران اعصاب و روان که با حکم قضایی بستری می‌شوند، اظهار داشت: در حال حاضر این بیماران با سایر افراد که در بیمارستان اعصاب و روان بستری هستند در یک محل نگهداری می‌شوند و بیمارستان مجزایی برای این افراد در نظر گرفته نشده است.

چندین بار این موضوع را پیگیری کرده و به قوه قضائیه پیشنهاد داده‌ام ولی علی‌رغم این مسئله راه‌اندازی بیمارستان به صورت جداگانه به نتیجه نرسیده البته نظر رئیس قوه قضائیه در این راستا حمایتگرانه بوده ولی با این وجود تاکنون جهت راه‌اندازی بیمارستان اقدام نشده است.

رئیس بزرگترین مرکز آموزشی و درمانی روانپزشکی کشور با اشاره به اینکه متاسفانه محل نگهداری بیماران حکم قضایی و غیر قضایی یکسان بوده و ناگوار است تصریح کرد: قوه قضائیه وقتی بیمارش را برای بستری در بیمارستان اعصاب و روان می‌آورد زنجیر به دست و پا داشته و افراد ناآگاه فکر می‌کنند این افراد دیوانه زنجیری هستند در حالی که این زنجیر را سیستم درمانی نزده و مربوط به قوه قضائیه است ولی این نوع نگهداری بیماران جای سوءتعبیر برای افراد ناآگاه را باز می‌کند.

رضایی با تاکید بر لزوم راه‌اندازی بیمارستان اعصاب و روان جداگانه برای مجرمان قضایی گفت: البته اقدامات درمانی که در مرکز آموزشی درمانی روانپزشکی رازی برای بیماران قضایی انجام می‌گیرد متفاوت از سایر افراد نبوده ولی با این وجود جداسازی آنها ضرورت دارد.از ابتدای سال 300 تا 400 بیمار اعصاب و روان با حکم قضایی بستری شده که اکثر این افراد مرتکب به انجام اقدامات مجرمانه همچون قتل شده‌اند.

رئیس بزرگترین مرکز آموزشی و درمانی روانپزشکی کشور گفت: این بیماران ابتدا در بخش‌های جداگانه بستری شده و پس از انجام اقدامات درمانی و بهتر شدن شرایط آنها وارد سایر بخش‌ها می‌شوند. تاکنون درگیری میان بیماران اعصاب و روان به حکم قضایی با سایر افراد در این بیمارستان منجر به فوت نشده ولی طی چند سال گذشته یک یا دو مورد حادثه اتفاق افتاده که منجر به بروز اتفاقات ناگوار شده است. به طور مثال بیماری قصد فرار از پشت بام داشته که از بالا پرتاب شده و بر روی پرسنل بیمارستان افتاده است که این موضوع سبب فوت یکی از پرسنل شده است.

غسل بیمار با آب جوش برای رفع اختلالات ذهنی

به گفته رضایی برای قرن‌ها با بیمارانی که از اختلالاتِ ذهنی رنج می‌بردند به شیوه‌های کاملاً وحشیانه و بدوی برخورد می‌شد. این باور که علت اختلالاتِ ذهنی، شیاطین و نیروهای متافیزیکی هستند، یک باور رایج بود.

شیوهٔ متداولِ درمان بیمارانِ ذهنی این بود که شرایطِ بدنیِ بیمار را به قدری نامناسب کنند تا شیطان مجبور به ترکِ بدن او شود از این رو بیمار را با آبِ جوش غسل می‌دادند، او را شلاق می‌زدند، به او گرسنگی می‌دادند و یا او را شکنجه می‌کردند. سرانجام یک روانشناس، نخستین شیوه‌های درمانی و ارائهٔ یک رویکرد جامع در این زمینه را احساس و روانکاوی را بر این مبنا ایجاد کردند.

رئیس بیمارستان روانپزشکی رازی با بیان اینکه این بیمارستان ظرفیت بالایی برای پذیرش بیماران اعصاب و روان دارد، از تلاش برای برند کردن نام "امین آباد" و همچنین زدودن وجهه نامناسب آن به واسطه تغییرات جدید در این بیمارستان خبر داد.

«امین آباد» یک برند می‌شود

رضایی با اشاره به تغییرات جدید این بیمارستان طی یک سال اخیر اظهار کرد: ما تلاش کرده‌ایم به کمک نظام سلامت و کمک‌های وزارتخانه و دانشگاه در حوزه‌های آموزشی، پژوهشی، درمانی،‌ فرهنگی و زیست محیطی تغییراتی را در بیمارستان ایجاد کنیم. افزایش ارتباطات دانشگاهی، آماده سازی زیرساخت برای پذیرش دانشجوها و همچنین ایجاد یک سیستم آموزشی قوی بخشی از این تغییرات بوده است.

وی ادامه داد: یک ماه گذشته با تاسیس یک مرکز تحقیقات برای بیماران اعصاب و روان موافقت شده است. همچنین به کمک درمانگران تلاش شده که امکانات نرم افزاری و بسته‌های درمانی نیز ارتقا پیدا کند.

رضایی با بیان اینکه قبلا نام امین‌آباد احساسی از هیجانات ناخوش برای مخاطب به وجود می‌آورد، تصریح کرد: ما تلاش می‌کنیم که از نام "امین آباد" یک برند ایجاد شود. تغییرات فرهنگی نیز بخش دیگری از فعالیت‌های ما در این بیمارستان است. آخرین تغییرات در حوزه محیط زیستی اتفاق افتاده است و طی آن تلاش شده تا پوشش فضای سبز بیمارستان تحت نظر شهرداری قرار گیرد و در حال حاضر نیز یک ماه است که هزینه اصلاح فضای سبز به عهده شهرداری است.

رئیس بیمارستان روانپزشکی رازی از برنامه‌هایی برای احداث باغ‌های متعدد با نام‌های سالمندان، کودک درون، پاتوق آرامش و ایستگاه دوستان در این بیمارستان خبر داد و گفت: ظرفیت این بیمارستان 1500 بیمار است. در حال حاضر بیماران به دو گروه کلی تقسیم می‌شوند؛ یک گروه در نیمه غربی و در پردیس‌های توانبخشی مستقر هستند که به 570 نفر می‌رسند و قابلیت بازگشت به جامعه را ندارند. گروه دیگر نیز در نیمه شرقی مجموعه ساکن هستند که به شکل موقتی بستری شده‌اند و قابلیت برگشتن به جامعه را دارند. مجموعه هر دو گروه نزدیک به 1000 بیمار است. در بخش کودکان نیز بیماران کودک و نوجوان به صورت موقتی بستری می‌شوند.

وی در خصوص میزان هزینه‌های بیمارستان برای بیماران، گفت: هزینه‌های ما دولتی است و تحت پوشش برنامه‌های ارتقاء سلامت قرار می‌گیرد و بیماران تنها شش درصد از کل هزینه را می‌پردازند. اگر خانواده‌ای توانایی پرداخت نداشته باشد، خود وزارت بهداشت آن را می‌پردازد. همچنین طبق تعرفه‌های دولتی هزینه‌ای که برای یک بیمار در یک ماه صرف می‌شود، حدود 200 هزار تومان است.

درمان‌های پیشرفته اعصاب و روان در امین‌آباد

رضایی درمان‌های اعصاب و روان این بیمارستان را یکی از پیشرفته‌ترین انواع آن در دنیا عنوان کرد و افزود: در حال حاضر تمرکز ما روی راه‌اندازی درمانگاه چند تخصصی رازی با بخش‌های داخلی، روانپزشکی، مشاوره،‌ عفونی و مغز و اعصاب است و طی چند روز آینده شروع به کار می‌کند.

رئیس بیمارستان روانپزشکی رازی همچنین از 10 برابر شدن آمار پژوهش‌ها، کاهش تعداد روز بستری و همچنین کاهش میزان عود بیماری به خاطر مراقبت‌های مناسب پس از بستری خبر داد.

ایجاد مجتمع درمانی با بخش‌های تخصصی برای بیماران اعصاب و روان

احمد کامرانی، معاون درمان دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در خصوص آخرین تغییرات این مرکز، گفت: یکی از بسته‌های طرح تحول نظام سلامت مربوط به ارتقای هتلینگ بیمارستان‌ها بود که طبق آن به بیمارستان‌های فرسوده، بودجه‌ای برای بازسازی تعلق می‌گیرد.

بیمارستان امین آباد نیز 100 سال پیش با دو تا سه اتاق شروع به فعالیت کرد و در قدم‌های آینده قرار است ضمن حفظ مجموعه حاضر،‌ مجموعه‌های تخصصی دیگری نیز برای رفع نیاز بیماران و اهالی منطقه ایجاد شود. پیش بینی ما ایجاد یک مجتمع درمانی شامل بخش‌های داخلی، قلب، مغز و اعصاب است.

وی افزود: این منطقه آسیب‌پذیر است و یک بیمارستان عمومی بزرگ برای رفع مشکلات مردم منطقه در آن وجود ندارد.

کامرانی همچنین به پتانسیل این بیمارستان برای بحث توریسم درمانی اشاره کرد و گفت: بحث توریسم درمانی برای این بیمارستان یکی دیگر از اهداف ما است.

جهت ارائه خدمات به بیماران اعصاب و روان کمبود نیرو داریم

اصغر همتی رئیس امور اداری بیمارستان روانپزشکی رازی می‌گوید: استاندارد تعداد نیروی لازم برای ارائه خدمات به بیماران اعصاب و روان 1.7 است ولی در حال حاضر با وجود حضور هزار بیمار در بیمارستان آموزشی درمانی روانپزشکی رازی حدود هزار نفر مشغول فعالیت هستند و به عبارتی 700 نیرو کمبود داریم.

وی افزود: تلاش کردیم که از طریق اضافه کاری یا فعالیت ایثارگرانه همکاران در این عرصه کمبودها را جبران کنیم تا بتوانیم بهترین خدمات را به بیماران ارائه دهیم.

رئیس امور اداری بیمارستان روانپزشکی رازی با بیان اینکه فعالیت جهت ارائه خدمات به بیماران اعصاب و روان توسط کادر درمانی جزو مشاغل سخت و زیان‌آور است، گفت: در صندوق بازنشستگی کشوری به ازای هر یک سال 3 ماه و در صندوق بازنشستگی تأمین اجتماعی به ازای هر یک سال 6 ماه ارفاقی در نظر گرفته می‌شود البته این مسئله شامل نیروهای رسمی و کادر درمان است.

همتی در مورد کارکنان بیمارستان اعصاب و روان خاطر نشان ساخت: تیم‌ درمان بیماران اعصاب و روان شامل روانشناس، کار درمانگر و کمک بهیار است که اقدامات لازم را جهت ارائه خدمات به بیمار انجام می‌دهند. واحد پشتیبانی نیز شامل کارگزینی، حسابداری و امور مالی کادر درمان را حمایت می‌کند.

به گفته وی مرکز روانپزشکی رازی یک مرکزی دولتی است و هر بیمارش، اگر تحت پوشش بیمه باشد، 6 درصد هزینه بستری را می پردازد که در ماه، کمی بیش از 200 هزار تومان است. با این همه اما بیماران کم بضاعتی هم هستند که توانایی پرداخت هزینه را ندارند و مرکز باید آنها را رایگان بستری کند.

رئیس امور اداری بیمارستان روانپزشکی رازی افزود: بیمارستان، به شمار بیشتری از خیرین نیاز دارد تا بتواندبیشتر به بیماران نیازمند خدمات لازم را ارائه دهد.

بیماران اعصاب و روان مظلوم واقع شده‌اند

سید حسن هاشمی، وزیر بهداشت نیز چندی پیش در مورد بیماران اعصاب و روان گفت: حدود 40 هزار بیمار اعصاب و روان داریم که کمتر از 10 هزار نفرشان را می توانیم بستری کنیم.مراکز روانپزشکی تعدادشان خیلی کم و مشکلات شان زیاد است؛ در حقیقت مانند خود مریض‌های اعصاب و روان کمتر به این مراکز توجه شده است.

هاشمی با اشاره به اینکه بخشی از داروهایی که مورد نیاز بیماران اعصاب و روان تولید داخل نیست، و فشار زیادی به خانواده‌های آنان از لحاظ بار مالی می آورد، گفت: بسیاری از این داروها زیرا حمایت بیمه ای هم ندارد.

وی گفت: از طرفی بیماران اعصاب و روان هم بیمارانی هستند که 40، 50 و 60 سال دائم باید دارو استفاده کنند، آنطور نیست که برای یک مقطع کوتاه مدت مانند سرماخوردگی یا بیماری گوارشی یا بیماری های دیگر باشد بنابراین از بیماری‌های بسیار پرهزینه است، چون در طول زمان توزیع می‌شود هزینه آن دیده نمی شود.

هاشمی افزود: حمایت‌های بیمه ای نیز از این بیماران خیلی کم است، البته اخیرا بیمه ها برای مدت زمانی که بستری می شوند تسهیلاتش را ایجاد کرده اند که جای تشکر دارد ولی واقعیت این است که برای حمایت مالی در بخش هزینه های سرپایی که عمدتا داروست خیلی ضعیف عمل می کنیم.

وی ابراز امیدواری کرد: شورای عالی بیمه بتواند امکاناتش را برای حمایت بیشتر از این عزیزان هم در بخش دارو و هم در بخش بستری مزمن فراهم کند و در عین حال دولت و سازمان های مردم نهاد و خیریه ها هم کمک کنند.

هاشمی گفت: بیماران اعصاب و روان خیلی از بابت حمایتی که بیمه‌ها از آنان می کنند مظلوم واقع شده‌اند.فارس