میزگرد بررسی مشکلات و محاسن محصولات تراریخته با حضور محمدعلی ملبوبی مسئول بخش تولید کشاورزی ستاد توسعه زیست فناوری و سیروس زینعلی مسئول انجمن بیوتکنولوژی ایران به عنوان موافقان استفاده از تراریخت‌ها و در مقابل علی اردکانی دبیر انجمن زیست‌فناوری سلامت ایران و آزاد عمرانی عضو انجمن ارگانیک ایران به عنوان منتقدان و مخالفان استفاده از این محصولات برگزار شد.
گیاه تراریخته به گیاهی اطلاق می‌شود که ساختار ژنتیکی آن از طریق مهندسی ژنتیک تغییریافته باشد. این تغییر معمولاً جهت بهبود مقاومت گیاه به برخی آفات یا بیماری‌های گیاهی و برای بهبود عملکرد گیاه و بهره‌وری کشاورز صورت می‌گیرد.
معمولا هدف از مهندسی ژنتیک در گیاهان انتقال یک یا چند ژن به گیاه است که در صورت موفقیت یک ویژگی جدید به گیاه می‌بخشند. این ویژگی جدید معمولاً در گیاهان هم‌خانواده یافت نمی‌شود. نمونه‌های استفاده از گیاهان ترا ریخته با صفتی چون مقاومت به یک آفت، بیماری یا خشکی را می‌توان در کشاورزی مدرن یافت.
علیرغم فواید بسیار و به‌تبع آن علاقه‌مندان زیاد در بین محققان و کشاورزان، استفاده از گیاهان ترا ریخته منتقدینی دارد. این انتقادات بر اساس ملاحظات اکولوژیکی و اقتصادی است چراکه موجودات ترا ریخته غالباً به درخواست ابداع‌کنندگان آنها تحت قوانین مالکیت معنوی محافظت می‌شوند. این منتقدین همچنین به بحث سلامت مواد غذایی تولیدشده با گیاهان ترا ریخته می‌پردازند.
اما این طرح مخالفان سرسختی نیز دارد. مخالفانی که صحبت از تغییر اکوسیستم گیاهی می‌کنند و استفاده از ترا ریخته‌ها را یک تهدید محیط زیستی می‌دانند. چراکه چرخه تولید گیاهانی که هزاران سال برای استفاده بشر کاشت و برداشت‌شده است با ظهور بذرهای دست‌کاری شده ژنتیکی از بین خواهد رفت. حتی عده‌ای از کارشناسان ترا ریخته‌ها عامل بیوتروریسم می‌دانند و معتقدند که کشورهای تولید کننده این بذرها که عمدتاً صهیونیستی آمریکایی هستند می‌توانند با استفاده از خوراندن این محصولات تغییر ژنتیک و آسیب‌رسانی را در نسل‌های آینده ایجاد کنند.
در همین رابطه مخالفان و موافقان استفاده از تراریخته‌ها را مقابل هم نشانده‌ایم تا در حضور رسانه چالش‌ها این حوزه را واکاوی و بررسی کنند.
از نگاه شما ترا ریخته چیست و به چه گونه‌هایی گفته می‌شود؟ مشکلات، معایب و محاسن آن از نگاه کارشناسی بیان کنید.
ملبوبی مسئول بخش تولید کشاورزی ستاد توسعه ملی زیست فناوری: در کشاورزی از هزاران سال پیش گونه‌ها را باهم اختلاط ژنتیکی می‌دادند که به آن اصلاح ژنتیکی گفته می‌شود و این کار برای این منظور بود که بتوانیم ارقام بهتری در گیاهان و نژادهای بهتری در جانوران (شامل حیوانات و دام‌ها) به دست بیاوریم. برای همین هرکدام از جنس نر و ماده (چه گیاه چه حیوان) یعنی یکدست ژن از والد پدری با یکدست ژن از والد مادری مخلوط می‌شد و بعداز آن به دنبال صفات برتر می‌گشتیم.
به این کار در روش‌های جدید که سابقه سی‌ساله دارد، مهندسی ژنتیک گفته می‌شود؛ ژن‌ها را به‌جای اینکه به‌طور تصادفی باهم مخلوط‌کنیم آنها را مهندسی می‌کنیم، یعنی پیدا می‌کنیم که کدام ژن برای کدام صفت است و سعی می‌کنیم ژن را به‌طور حساب‌شده از والد آن (که می‌تواند گیاه یا جانور باشد) از موجود مبدأ به موجود مقصد ببریم.
عمدتاً این کار در گیاهان صورت می‌گیرد و حدود بیست سال هست که تجاری شده و در دست مصرف قرار دارد و کشور ایران از صادرکنندگان آن نیز هست؛ ولی در حال حاضر دام ترا ریخته در بازار مصرف نداریم، به دلیل اینکه نیازمند مهندسی دقیق‌تر بوده که شکر خدا به آن نقاط رسیدیم و جهان به‌زودی شاهد آن خواهد بود.
مختصراً ما ژن صفتی که دنبال آن هستیم را پیدا می‌کنیم و آن را مهندسی کرده و وارد گیاه می‌کنیم (فقط ژن مدنظر). در اینجا کار تمام نمی‌شود بلکه بعدازاین‌که ژن وارد گیاه شد کارهایی روی آن صورت می‌گیرد که به آن ارزیابی مخاطرات گفته می‌شود (ارزیابی مخاطرات روی کلیه فناوری‌های نوین انجام می‌گیرد)
معمولاً انتقال ژن حدود شش ماه تا یک سال طول می‌کشد ولی ما حدود هفت ماه روی آنها مطالعات مزرعه‌ای می‌کنیم (مشابه مطالعات بالینی داروسازان) و در مزرعه دنبال این هستیم که بفهمیم ژن کجا منتقل‌شده و چه خاصیتی ایجاد کرده و چه صفت زراعی جدیدی ایجادشده و درنهایت چه اثری بر محیط‌زیست دارد.
درصورتی‌که این موارد مفید بود دستگاه‌های مجوز دهنده مجوز را صادر می‌کنند و با یک روش تنظیم‌شده محصولات وارد بازار می‌شوند. در حال حاضر حدود دویست محصول به این شکل وارد بازار شده‌اند (از سال 1996 تابه‌حال) تا سال گذشته 186 میلیون هکتار سطح زیر کشت گیاهان ترا ریخته در جهان بوده که 29 کشور کاشت این گیاهان را انجام داده و بقیه کشورها مصرف‌کننده بوده‌اند.
علی اردکانی متخصص ژنتیک از آمریکا و فوق دکترا در حوزه زیست فناوری: ترا ریخته موجوداتی هستند که دست‌کاری و اصلاح‌شده‌اند و این اصلاح نژاد قدمت 10 هزارساله دارد «geetically modified organization» ترا ریخته به معنای دست‌کاری و تغییر در ژن است که این امر در 50 سال اخیر انجام‌شده و این دست‌کاری ژنتیکی با دست‌کاری که در طبیعت طی یک فرآیند چند هزارساله انجام‌شده کاملاً متفاوت است.
محاسن ترا ریخته‌ها از نگاه کارشناسان چیست و چرا به استفاده از آن تمایل دارند؟
سیروس زینعلی مسئول انجمن بیوتکنولوژی جمهوری اسلامی ایران، متخصص ژنتیک انسانی و عضو هیئت‌علمی انستیتو پاستور ایران: تغییر یا دست‌کاری هوشمندانه یک موجود می‌تواند در قالب تراریخت مطرح شود. ترجمه تراریخت توسط متخصصین بر اساس بررسی‌های مختلف و در فرهنگستان صورت گرفته چراکه یک‌جور نوترکیبی و دست ورزی ژنتیکی است.
در بعضی موارد سود آن به‌صورت ملموس دیده می‌شود مانند داروهایی که به‌صورت داروهای زیست فناوری مطرح هستند حالا چه در باکتری تهیه شوند و چه در سلول‌های دیگر که این‌ها از فواید مهندسی ژنتیک است ولی این محاسن به اینجا ختم نمی‌شود. یک بخش آن مربوط به ژن‌درمانی است که به طریقی ژن معیوب از بدن فرد خارج می‌کنیم و ژن سالم را به بدن فرد می‌کنیم و یا فقط ژن سالم را منتقل می‌کنیم.
در بعضی از موجودات (مخصوصاً حیوانات) ژنی را که دارای یک قابلیت است مثلاً قابلیت عضله زایی بیشتر دارد و یا هورمون رشد بیشتری تولید می‌کند را وارد بدن حیوان می‌کنیم که در این صورت رشد حیوان موردنظر از رشد طبیعی بیشتر می‌شود.
در رابطه با گیاهان تراریخت مسائل متعددی مطرح است یعنی در یک‌زمان به گیاه قابلیت مقاومت در برابر خشکی را می‌دهیم چون بعضی گیاهان در خشکی می‌توانند رشد کنند پس ژن را شناسایی می‌کنیم و به گیاهی که در شرایط خشکی مقاومت زیادی ندارد منتقل می‌کنیم و زمانی که ژن منتقل شد گیاه می‌تواند در خشکی مقاومت کند. همین قضیه در مورد ماهی‌ها نیز صورت گرفته بدین ترتیب که ژن آنتی فریز را به برخی ماهی‌ها منتقل کردیم که در این صورت ماهی می‌تواند در سرمای بیشتر رشد کند. در مورد گیاهانی که در برابر شوری مقاوم هستند نیز می‌توان از این قضیه استفاده کرد مخصوصاً در کشور ما که به علت کاهش منابع آبی زمین‌ها شورتر می‌شود می‌توان ژن مقاوم در برابر شوری را به گیاه منتقل کرد.
در بعضی موارد ژن را از یک گیاه به گیاه دیگر منتقل نمی‌کنیم بلکه یک صفت یا قابلیت را که در موجود دیگری وجود دارد به گیاه منتقل می‌کنیم مثل اگر گیاهی به یک حشره مقاومت کمی داشته باشد با منتقل کردن ژن مقاومت در برابر آن حشره گیاه را مقاوم می‌کنیم. حسنی که در اینجا وجود دارد این است که باعث می‌شود از سم که یک معضل در محیط‌زیست و بهداشت محسوب می‌شود استفاده نشود و یا مقدار بسیار کمی استفاده شود و در واقع آفت کمتری متوجه محصول می‌شود.
ملبوبی، مهندسی زیست مولکولی گیاهی، مسئول بخش تولید کشاورزی ستاد توسعه ملی زیست فناوری: در بحث کشاورزی اگر بخواهیم در قالب یک مثال محاسن ترا ریخته را مطرح کنیم باید بگوییم که آفات به‌طور میانگین 42 درصد آسیب به کشاورزی ما می‌زنند. مثلاً اگر از یک مزرعه بخواهیم 5 تن برداشت کنیم به دلیل وجود آفت میزان قابل‌برداشت حدود 3 تن می‌شود و این خسارت بزرگی است. حال ما باید کاری کنیم که گیاه نتواند منبع تغذیه حشرات شود و حشرات نتوانند رشد و نمو کنند در اینجا پروتئینی به گیاه ترا ریخته منتقل می‌کنیم که برای انسان غذاست و برای حشره سم است وقتی حشره آن را می‌خورد مشکل دستگاه گوارشی پیدا می‌کند.
عمرانی: ژن وقتی منتقل می‌شود و صفت مطلوبی که مدنظر ماست به آن می‌رسیم در اینجا صفات دیگری که از دست می‌رود و مخاطراتی که ممکن است نصیب ما شود از چشم ما مستتر است این‌یک مسئله و مسئله دیگر اینکه از سال 2012 به بعد فوکوس شده بر روی عوارض جانبی اینکه وقتی ژن منتقل می‌شود در کدام جایگاه قرارگرفته و در کدام کروموزوم قرارگرفته و در عملکرد چه ژن‌هایی اخلال ایجاد کرده؛ چون این دانش ابتدا در سطح ژنوم بررسی می‌شده و بعد در سطح ترجمه و بعد رونویسی و امروزه به سطح متابولیک‌های ثانویه رسیده هرچه به سمت جلو می‌رویم این مخاطرات خودش را بیشتر نشان می‌دهد و در کنار فوایدی که به آن می‌رسیم باید مخاطرات را نیز مورد ارزیابی قرار دهیم.
در مورد مصرف سموم مقاله‌ای در سال 2012 منتشرشده که ارزیابی کرده از سال 1996 تا سال 2011 این‌طور نبوده که مصرف سموم کاهش پیدا کند برعکس افزایش پیدا کرده چراکه بیش از 80 درصد محصولات دست‌کاری شده ژنتیکی در دنیا حاوی ژن مقاوم به علف‌کش هستند یا مقامت به حشره و علف‌کش را توام باهم دارند. آن دسته که مقاومت به حشره داشتند تا سال 2012 در حدود 56 هزار تن کاهش مصرف سموم داشتند.
از طرفی آن دسته که مقاومت به علف‌کش‌ها را داشتند چیزی در حدود 239 هزار تن افزایش مصرف سموم را داشتند که درمجموع 183 هزار تن افزایش مصرف سموم داشتیم درواقع در بحث دست‌کاری ژنتیکی ما در حال استفاده از یک دانش وارداتی هستیم و کمپانی‌های واردکننده این بذرها درواقع محصولات را طوری طراحی می‌کنند که مارا به مصرف سموم بیشتر وابسته کنند تا بتوانند ا انحصار ایجاد کنند.
اردکانی: طبق آخرین آمار مطرح در جهان 99 درصد محصولات دست‌کاری شده ژنتیکی (gmo) در جهان شامل چهار چیز است: ذرت - سویا – کانالا (کونزا) – پنبه که 75 درصد زیر کشت این محصولات را سه کشور آمریکا – برزیل و آرژانتین دارا هستند؛ و مقدار باقی‌مانده را که چیزی حدود 23 درصد است مربوط به هفت‌کشور دیگر می‌شود که ازجمله آنها می‌توان به اسپانیا و چین اشاره کرد.
4 درصد از زمین‌های قابل‌کشت در جهان زیر کشت محصولات دست‌کاری شده ژنتیکی است و کمتر از یک درصد کشاورزان در جهان در حوزه این محصولات فعالیت می‌کنند. این بدان معنی است که جامعه انسانی هنوز با مدل‌های قدیمی کار می‌کند. طبق آمار تا سال 2008 بیش از 85 در صد از ذرت‌های جهان و بیش از 70 درصد غیر ذرت در انحصار سه کمپانی بزرگ محصولات دست‌کاری شده ژنتیکی است: سین جنتا – دوپانت و مونسانتو.
ملبوبی: سایت bch اطلاعات مربوط به گیاهان تراریخته را در اختیار ما قرار می‌دهد. یکی از مشکلات در کشاورزی این است که حشرات خیلی تغییر ژنوم می‌دهند و این باعث مقاوم شدن آنها می‌شود؛ بنابراین اشتباه است که بگوییم مصرف سموم به دلیل ترا ریخته افزایش پیداکرده است.
زینعلی: در بحث کاهش یا افزایش سموم باید بگویم که کشاورز دنبال دو راه است: یکی اینکه افزایش محصول داشته باشد و دیگر اینکه آفت‌ها را از بین ببرد. در بحث علف‌کش‌ها مبحث آفت مطرح نیست و موضوع افزایش بهره‌وری است ویکی از مشکلاتی که کشاورزان با آن مواجه هستند بحث علف‌های هرز است و لذا گیاه اصلی خود را به علف‌کش مقاوم می‌کنند و سم را به‌عنوان علف‌کش استفاده می‌کنند که این باعث می‌شود گیاه از بین نرود و بقیه علف‌های هرز از بین بروند؛ بنابراین بخشی از گیاهان تراریخت را گیاهانی تشکیل می‌دهند که مقاوم به علف‌کش‌ها هستند.
اولین گیاه تراریخت که در ایران مطرح شد و مورد غضب بسیاری از افراد قرار گرفت؛ برنج تراریخت بود که متأسفانه توقیف شد و بهره‌برداری نشد؛ در بحث برنج تر اریخت ژن. bt مطرح بود که کرم ساقه خوار برنج است. برنج در ایران یک فرصت محسوب می‌شود و کشاورزان زیادی در زمینه کاشت برنج وجود دارند و این کار برای نیاز داخلی صورت گرفته بود. پنبه تراریخت هنوز وارد بازار نشده است و در اینجا بحث مبارزه با حشرات و کرم مربوط به برنج و پنبه مطرح است.
بیشترین محصولات تراریخت وارداتی ذرت و سویا هستند. 70 درصد روغن کشور وارداتی است و تا زمانی که تولید در داخل صورت نگرفته باشد اگر جلوی واردات را بگیریم ظرف یک هفته صنعت مرغ کشور تعطیل می‌شود.
عمرانی: رسالت ما نباید فراموش شود. باید اطلاعات درست و منصفانه در اختیار همه قرار بدهیم. باید بدانید بودجه‌ای که به تر اریخت اختصاص داده شده به ارگانیک اختصاص داده نشده از سال 77 تا به امروز پول زیادی در صنعت تراریخت سرمایه‌گذاری شده که حتی یک‌دهم آن در ارگانیک سرمایه‌گذاری نشده و مسئله بعدی اینکه عملیات کشاورزی درست انجام نمی‌شود و با آن سهل‌انگارانه برخورد می‌شود.
گلایفوزیت ماده بسیار خطرناکی است به صورتی که گزارش‌های گلایفوزیت اعتبار سازمان خواروبار و غذای جهانی (فائو) و who را زیر سؤال برده آقای دکتر فرمودند که استاندارد در آمریکا از کشور ما بالاتر است باید بگویم که نه این‌طور نیست و در آمریکا اجازه دارند که به پرتقال ها رنگ بزنند ولی در ایران این‌طور نیست و عده‌ای سودجو به‌صورت غیرقانونی این کار را انجام می‌دهند درحالی‌که در آمریکا این کار به‌صورت قانونی انجام می‌شود بنابراین استاندارد آمریکا بالاتر نیست.
در خصوص محصولات ترا ریخته این‌ها آمدند و قانونی را طراحی کردند که در آن محصولات تراریخت را برابر با محصولات عادی قرار دادند. به‌عنوان‌مثال یک موش سالم و موشی که دارای تومور هست در ظاهر و در مباحث استانداردهای بهداشت هیچ تفاوتی نشان نمی‌دهند پس مکانیزم ارزیابی صحیح نیست.
مسئله دیگر اینکه در مورد گلایفوزیت همین سازمان غذا و داروی آمریکا و epa سازمان حفاظت از محیط‌زیست آمریکا در سال 2002 رسماً اعلام کردند که گلایفوزیت یک ماده سالم برای مصرف انسان‌هاست و به استناد همین مطلب در سال 2004 در نشست مشترکی که در ژنو رم (ایتالیا) برگزار شد سازمان جهانی غذا و سازمان بهداشت جهانی هم سلامت این محصولات را اعلام کردند.
بعد از آن مطالعاتی انجام شد و مشاهده شد که این طور نیست و گلایفوزیت دارای عوارض است و این مطلب چاپ شد. بعد از آن در سال 2010 در گزارشی باز هم سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که این محصولات عوارضی در سلامتی ندارند.
در سال 2015 بعد از اینکه خیلی از نتایج آزمایش‌ها عکس فرمایشات مدافعین ترا ریخته از آب درآمد انجمنی به نام انجمن بین‌المللی تحقیقات سرطان مخاطرات این محصولات را بررسی کرد و اعلام کرد که گلایفوزیت از نظر میزان سرطان‌زایی در کلاس 2a قرار دارد یعنی سرطان‌زایی در حیوانات ثابت‌شده ولی در انسان‌ها چون موردی مشاهده نشده که در درازمدت از گلایفوزیت استفاده کند و موجب سرطان شود اثبات نشده بنابراین احتمالش وجود دارد.
در ادامه مقالات بسیار زیادی چاپ شد که فائو و سازمان بهداشت جهانی را محکوم کردند که چرا با سلامت مردم بازی کرده‌اند. در این زمان فائو و who در هجدهم تا بیست و چهارم سپتامبر 2015 در ژنو سوئیس نشست فوق‌العاده‌ای تشکیل دادند و گفتند نتایج بررسی‌های انجمن تحقیقات سرطان موردقبول است و این انجمن نظارت بکند بر نتایجی که قبلاً گرفته‌شده. این یعنی یک ابهام و یک دروغ بزرگ.
دانشگاه آرژانتین تحقیقی در مورد گلایفوزیت انجام داده به این ترتیب که از سم گلایفوزیت در محصولاتی مثل گوش پاک‌کن پمپرزها و محصولات بهداشتی مصرفی به میزان 85 درصد استفاده کرده است و به همان نسبت در همان منطقه میزان بیماری‌های عفونت‌های ادراری بالاتر بوده است.
گلایفوزیت به لحاظ شیمی یک ماده مشتقه دارد به نام ampa (آمینو متیل فسفریک اسید) که ماده بسیار خطرناکی است که در باران‌های ایالت متحده مشاهده‌شده بنابراین یک آلاینده زیست‌محیطی محسوب می‌شود؛ نکته دیگر اینکه وقتی ژن‌ها ثبت جهانی شوند اگر خسارتی وارد کنند سازمان تجارت جهانی می‌تواند ادعای خسارت کند.
اردکانی: ایراد gmo در محیط‌زیست این است که gmo به کشاورز می‌گوید تو ذرت را بکار ما ژن ذرت را تقویت کردیم و برای علف‌های هرز از گلایفوزیت استفاده کن با خیال راحت زیرا فقط علف‌های هرز از بین می‌رود و برای ذرت‌ها اتفاقی نمی‌افتد. ولی باید بدانید که سم زده‌شده روی ذرت‌ها باقی می‌ماند و وارد سلول‌ها هم می‌شود و به‌علاوه روی علف‌های هرز هم نشسته و آنها را مقاوم می‌کند به همین علت 21 کشور در جهان کاشت و واردات gmo را ممنوع اعلام کرده‌اند چرا کمی که سموم وقتی وارد پهنه کشاورزی می‌شود ته‌نشین شده و وارد آب‌های زیرزمینی و درنهایت خورده می‌شود. در آمریکای شمالی مطالعات انجام‌شده نشان داده که این سمومی که وارد سیستم شدند چندگونه طبیعی را از بین برده‌اند و اختلال ایجاد کرده و باعث به وجود آمدن علف‌ها و حشرات مقاوم شده‌اند.
زینعلی: 27 نمونه از پرمصرف‌ترین اقلام بازار مصرفی (شامل انواع داخلی و خارجی) بررسی‌شده‌اند که 48 درصد آن در gmo بوده. صنعت مرغ تراریخت هم وارداتی هست و ما در مواردی مجبور هستیم برای حفظ بقای مردم از این صنعت هرچند دارای خطراتی باشد استفاده کنیم از طرفی در ایران با خشک‌سالی و فرسایش خاک مواجه هستیم و به همین دلیل بهینه‌سازی کشاورزی سنتی مقدور نیست.
برداشت آب‌های قابل بازیافت در کشور چندین برابر استانداردهای بین‌المللی است.4 کشور هستند که از 40 درصد بیشتر برداشت می‌کنند مصر 46 درصد. یک کشور آفریقایی 48 درصد و ایران 105 درصد یعنی بیش از میزان ذخیره‌شده برداشت می‌شود بنابراین باید در کشاورزی محصولاتی تولید شوند که آب کمتری مصرف می‌کنند. به‌عنوان‌مثال در سال گذشته به دلیل خشک‌سالی در چند استان کاشت برنج ممنوع شد برای رفع این مشکل ما می‌توانیم برنجی کشت کنیم که ریشه‌های آن مجبور به غرقابی بودن نباشند.
ملبوبی: ما به‌اندازه آمریکا در ثبت ژن توانمندی داریم و مهم این است که ما عضو pct نیستیم بنابراین خسارتی به کسی پرداخت نمی‌کنیم تا وقتی‌که مصرف فقط داخلی است ولی اگر صادر کردیم و مشکلی وجود داشت باید خسارت بپردازیم. این فناوری توانمند است و ممکن است مشکلاتی داشته باشد ولی ما انتخاب بهتر می‌کنیم. بحث اینجاست که اگر ما غذا نداشته باشیم امنیت ما به خطر می افتد در حال حاضر 12 درصد واردات ما غذا است.
گیاهان تراریخت مانند دارو هستند ما سالانه 10 هزار دارو تست می‌کنیم و از بین آنها 4 یا 5 تا وارد بازار می‌شوند. سالانه حدود 20 هزار نوع گیاه تراریخت تست می‌شود یعنی تا مطمئن نشویم که تا 20 سال آینده مشکلی برای ما ایجاد نمی‌کند وارد بازار نمی‌کنیم.
مادامی که در داخل تولید صورت نمی‌گیرد نمی‌توانیم جلوی واردات را بگیریم. بذر فرایندی دارد که از زمانی که تراریخت روی آن انجام می‌گیرد تا زمانی که به فروش می‌رسد به طور میانگین باید یک فرایند 7 تا 8 ساله را طی کند و روی آن کار شود و زمانی که ما بذر تراریخت را به عنوان مصرف‌کننده وارد کشور می‌کنیم درواقع وابسته هستیم و این بذرها جوری طراحی‌شده که ما نتوانیم آن را تکثیرکنیم.
اگر بعد از کشت بذر وارداتی و بعد از اینکه چند هکتار از زمین‌های کشاورزی ما توسط این بذرها اشغال شد دیگر این بذرها به ما فروخته نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
ملبوبی: استقلال ما زیر سؤال می‌رود. ما کار اشتباه کردیم چیزی که باید تولید داخلی می‌شده از خارج وارد کردیم و به‌این‌ترتیب زیر سلطه جهانی رفته‌ایم.
زینعلی: بذر را اگر وارد کنیم از این بذر ما نمی‌توانیم بذر دیگری درست کنیم زیرا حقه‌ای به کار می‌برند که ما نتوانیم بذر را تکثیرکنیم و باید دائم بذر را وارد کنیم.
باوجود این مشکلات آیا بهترین نیست که صنعت کشاورزی بهینه شود؟
عمرانی: عملکرد غلات در کشور ما از سه تن بالاتر نمی رود درحالی‌که استاندارد جهانی شش تن است. چرا؟ آیا نظام‌های سیاست‌گذار ما این مسئله را بررسی کرده‌اند؟ کل میوه‌ها و سبزیجات و غلات تولیدی در کشور ما چیزی حدود صد میلیون تن در سال است که 35 درصد ضایعات داریم. متوسط آب مجازی که برای هر کیلو میوه و سبزیجات و غلات را اگر 500 لیتر در نظر بگیریم چیزی در حدود 10 برابر سد منجیل آب از دست می‌دهیم حالا اینجا یک سؤال مطرح است که آیا کاهش ضایعات به بهبود این وضع کمک می‌کند یا ترا ریخته؟
رجوع می‌کنیم به قانون؛ اخیرا سیاست‌های ابلاغی محیط‌زیست را از طرف رهبر معظم انقلاب داشتیم که در این ابلاغیه چند نکته کلیدی مهم وجود دارد: یکی از موارد مربوط به جرم انگاری در حوزه محیط‌زیست است. نکته بعدی در خصوص حفاظت از منابع ژنتیک است که می‌تواند تاثیر گذاری مثبت یا منفی داشته باشد. سومین نکته که مقام معظم رهبری روی آن تأکید داشتند گسترش اقتصاد سبز با تاکید بر صنعت کم کربن و استفاده از انرژی های پاک محصولات کشاورزی سالم و ارگانیک (no gmo)
در برنامه ششم توسعه کشور آقای دکتر زند (معاون وزیر کشاورزی) گفت: هیچ رقمی تابه‌حال مجوز نگرفته و اجازه تولید ندارد. در برنامه ششم تاکید بر تولید محصولات ارگانیک و سالم است.
آیا ترا ریخته را می‌شود اصلاح کرد؟ و امکان کپی برداری از بذرهای خارجی هست یا خیر؟
اردکانی: در فرهنگستان علوم پزشکی که بنده عضو کمیته آینده‌نگری هستم و بحث توسعه پایدار انجام می‌دهیم اخیرا بحثی مطرح‌شده درباره امنیت غذایی که کل مباحث به این موضوع معطوف شده که آیا برای کشور ایران با 80 میلیون جمعیت برای 20 تا 50 سال آینده استفاده از فناوری‌های نوین در حوزه تولید غذا مفید است یا نه و آیا می‌تواند کشور را در حوزه غذا ایمن کند و استقلال بیاورد یا نه؟
این بذرها مولد نیستند و امکان تکثیر از روی آنها وجود ندارد و باید از کشور مبدا خریداری و وارد شود. در ضمن مسئله ورود بیماری و تغییرات ژنتیکی یکی از دغدغه‌های ماست که در طی ورود اینگونه بذرها ممکن است اتفاق بیفتد و دور از ذهن نیست. همچنین که استقلال ما از بین رفته و وابستگی‌ها دو چندان خواهد شد.
سؤالی که از ستاد فناوری ریاست جمهوری در این زمینه مطرح شد به این شرح است: اگر بخواهید در کشور روشی ایجاد کنید که از متدهای قدیمی و جاافتاده به سمت فناوری‌های نوین و ترا ریخته بروید آیا مطالعات همه جانبه و تخصصی ا نجام پذیرفته یا خیر؟
بنده با تجربه سی ساله در حوزه‌های سلامت و زیستی و تخصص ژنتیک می گویم که خیر این مطالعات انجام نپذیرفته. در برنامه توسعه پایدار زمین – انسان و سلامت – و سلامت محیط‌زیست جزو اصلی ترین موارد است وبه قدری مهم است که کشورهای مهم جهان (در طول 15 سال اخیر): سوئیس – آلمان – اتریش – ژاپن – ایرلند شمالی – فرانسه – ایتالیا-روسیه – نیوزیلند- لیتونیا – هلند – اسکاتلند – لهستان – اسلوونی- کرواسی – صربستان – مجارستان – یونان – بلغارستان – و لوکزامبورگ منع کاشت و محدودیت شدید واردات مواد gmo را دارند.فارس
