به گزارش شفا آنلاین، در
آن زمان هنوز مسایل مربوط به «پس زدن» بافت ناشناخته بود. نخستین پیوند
کلیه موفق در سال ١٩٥٤ در بوستون انجام گرفت و کلیه یک برادر دوقلوی مشابه
به برادر دیگر که دچار نارسایی پیشرفته کلیه شده بود پیوند شد. در این مورد
واضح است که بافت‌ها کاملا مشابه بوده و بدن دوقلوهای مشابه که از یک سلول
اولیه مشترک درست شده‌اند، هیچ‌گونه واکنش دفاعی نسبت به یکدیگر ندارند.
به فاصله کوتاهی، کلیه‌هایی که از طرف بستگان نزدیک و خواهر و برادر اهدا می‌شد در اروپا و آمریکا پیوند شد و کشف تکنیک‌هایی که از پس زدن جلوگیری می‌کند به‌سرعت انجام پیوند کلیه را بسط داد. در سال ١٩٧٠، ٤ هزار و در سال ١٩٨٨ بیش از ٢٠٠ هزار پیوند کلیه در جهان انجام شد.
در ایران قبل از انقلاب حدود ٨٠ پیوند کلیه انجام شده بود ولی هیچ‌گونه برنامه مدونی برای انجام پیگیر آن طراحی نشده بود. کلیه‌های پیوند شده گاهی با مخارج هنگفت از اروپا خریداری می‌شد و در یک مورد انتقال ویروس سبب مرگ دو بیمار شد که این کلیه‌ها را دریافت کرده بودند.
پس از انقلاب مشکلات زیادی برای تأمین وسایل صافی مخصوص و محلول‌های دیالیز که تماما باید از خارج خریداری می‌شد، وجود داشت و حتی در مواردی تأخیر در رساندن آن به بعضی از مراکز دیالیز سبب مرگ گروهی از بیماران شده، در این شرایط و با وجود بحران جنگ، مقدمات یک برنامه مطالعه شده برای پیوند کلیه طراحی شد و ابتدا حدود ٥٠ مورد پیوند در بیمارستان‌های مختلف دانشگاهی، خصوصی، دولتی و مربوط به نهادها در شرایط بسیار ابتدایی و با امکانات ناچیز انجام گرفت و عملی بودن این برنامه کاملا روشن شد و برنامه پیوند همراه با تربیت نیروی انسانی لازم با جدیت شروع شد.
قبل از این برنامه بیماران ایرانی مجبور بودند برای پیوند کلیه راهی خارج از کشور شوند و با صرف هزینه‌های هنگفت و روبه‌رویی با مسایل و مشکلات زیاد در محیط بیگانه و انتظار طولانی‌مدت پیوند شوند و اجبارا به مملکت خود برگردند و برای مسایل فراوان بعد از پیوند و مراقبت‌های پزشکی بعد از عمل پوشش کافی نداشته باشند.
انجام پیوند کلیه با برنامه‌ریزی کامل و گسترش مراکز پیوند کلیه به دانشگاه‌های مختلف کشور موجب شد که در هر سال بیش از یک هزار پیوند کلیه در مملکت انجام شود و هیچ بیماری برای عمل نیاز به مسافرت خارج از کشور نداشته باشد.
در اوایل، کلیه اهدایی فقط از بستگان نزدیک پذیرفته می‌شد؛ ولی پس از مدتی وجود تعداد بی‌شمار بیمارانی که دهنده فامیلی نداشته سبب شد تا کلیه از دهنده غیر فامیل نیز پذیرفته شود؛ ولی وضعیت مطلوب آن است که بتوان کلیه مورد نیاز را از افرادی که دچار مرگ مغزی شده‌اند، به دست آورد و فعلا اقداماتی درحال شکل گرفتن است که این امر را در آینده نزدیک ممکن و عملی کند.
شایع‌ترین علت بیماری پیش رفته و از کار افتادن کلیه‌ها، التهاب مزمن این عضو است. علل دیگر شامل بیماری قند، افزایش مزمن فشارخون، بیماری‌های عروق کلیه و انسداد مجاری ادرار، اعتیاد و بالاخره سرطان است.
وقتی کلیه از کار بیفتد، مواد زاید سمی بدن و مایعات اضافی که معمولا توسط
کلیه سالم به صورت ادرار دفع می‌شوند در بدن جمع می‌شود. قسمتی از این مواد
را می‌توان به کمک ماشین دیالیز تصفیه و خارج کرد. ولی دیالیز کارهای مهم
دیگری را که به عهده کلیه‌هاست انجام نمی‌دهد. کلیه‌ها نقش مهمی در
خون‌سازی دارند و به همین دلیل کسانی که دچار نارسایی کلیه هستند همیشه از
کم‌خونی نیز رنج می‌برند؛ همین‌طور احساس ضعف بیمار و مشکلات استخوانی و
بسیاری از موارد دیگر که مزاحم بیمار است. عمل پیوند کلیه به تمامی این
ناراحتی‌ها پایان می‌دهد.
گرچه محل طبیعی کلیه‌ها در بدن انسان در قسمت پشت و بالای محوطه شکمی و در زیر دنده‌هاست ولی پیوند کلیه در قسمت جلو و پایین شکم انجام می‌شود؛ زیرا وصل کردن حالب به مثانه و پیوند شریان و ورید کلیه در این محل آسان‌تر است. عمل جراحی معمولا در حدود دو ساعت طول می‌کشد و عوارض عمل در این مرحله نسبتا نادر است.
پس از پیوند شریان و ورید و شروع جریان خون در کلیه معمولا ترشح ادرار بلافاصله شروع می‌شود و کلیه پیوندی باشدت کار خود را آغاز می‌کند. ادرار توسط لوله‌ای که در مثانه گذاشته شده است (سوند مثانه) مرتبا جمع‌آوری و حجم آن در هر ساعت به دقت اندازه‌گیری می‌شود تا مایع موردنیاز بدن را دقیقا تعیین و جایگزین کند.
گاهی در طی یکی دو هفته اول پس از عمل پیوند کار کلیه به‌طور کامل یا ناکامل متوقف می‌شود که با درمان‌های لازم معمولا به وضع طبیعی برمی‌گردد.
عوارض عمل جراحی پیوند کلیه نسبتا نادر است. بروز مشکل در ناحیه پیوند عروق معمولا وخیم است و منجر به از بین رفتن کلیه می‌شود که باید آن را از بدن خارج کرد. گاهی در محل پیوند حالب به مثانه ادرار نشت می‌کند که این عارضه هم نیاز به عمل جراحی مجدد و ترمیم محل نشت دارد.
ایرج فاضل -جراح
