اید شنیده باشید که کسی بر اثر استفاده از دارو تقلب جانش را از دست داده است یا استفاده از لوازم آرایشی و بهداشتی تقلبی و بی‌کیفیت برای کسی عارضه و آسیب‌های جدی در پی داشته است. در این مواقع نخستین سوالی که در ذهن شما نقش می‌بندد این است که چگونه می‌شود محصولات تقلبی را تشخیص داد و از مشکلات استفاده از کالاهای سلامت محور جعلی و بی کیفیت در امان ماند.
هرچند موضوع جعل و تقلب در کالاهای سلامت‌محور بحث امروز و دیروز نیست و همیشه عده‌ای سودجو با قاچاق یا تولید کالاهای بی‌کیفیت، سلامت جامعه را به خطر می‌انداخته و می‌اندازند.
از این و بنا به اهمیت امنیت در اصالت کالاهای سلامت‌محور، سازمان غذا و دارو از مدتی قبل اقدام به راه‌اندازی سامانه مرکزی ردیابی، ره‌گیری و کنترل اصالت کرده است؛ که به‌وسیله آن به‌تمامی فرآورده‌های سلامت‌محور نظیر دارو، تجهیزات پزشکی، غذا، لوازم‌آرایشی و بهداشتی و مکمل‌های غذایی شناسه ره‌گیری و شناسه اصالت تخصیص داده می‌شود.
شناسه اصالت چیست؟
این شناسه‌ها در قالب برچسب اصالت بر روی داروها الصاق یا در برخی از موارد بر روی بسته داروها چاپ می‌شود. آنچه اهمیت دارد، این است که برچسب یا شناسه‌ای که بر روی داروها الصاق یا چاپ می‌شود، به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند نشانگر اصالت یک کالا باشد! بنابراین چنانچه همه ما قصد خرید یکی از کالاهای فوق را داریم، اولاً باید نسبت به اینکه کالا یا فرآورده مزبور برچسب یا شناسه اصالت دارد اطمینان حاصل کنیم و در گام بعدی شناسه آن را از یکی از راه‌هایی که در ادامه توضیح داده می‌شود استعلام کنیم.
پس‌ازاینکه اصالت فرآورده مزبور توسط سامانه سازمان غذا و دارو مورد تائید قرار گرفت، اطلاعات دریافتی را با فرآورده تطبیق می‌دهیم. پس‌ازاینکه تطبیق موفقیت‌آمیز بود می‌توانیم فرآورده مزبور را با اطمینان کافی مصرف کنیم.
روش تشخیص کالاهای تقلبی
توضیح گام‌به‌گام شیوه‌های استعلام شناسه‌های اصالت و ره‌گیری (UID):
استعلام شناسه اصالت دارو با استفاده از سامانه پیامکی 20008822
ابتدا باید مطابق با شکل بالا، لایه فوق را خراش داده و سپس مطابق با شکل زیر شناسه 16 رقمی مزبور را به سامانه پیامکی 20008822 ارسال کنند.
پاسخ دریافتی به‌صورت زیر خواهد بود:
در پاسخ به شناسه ارسالی توسط مصرف‌کننده نهایی، نام و مشخصات اصلی فرآورده، سری ساخت (Lot Number) و تاریخ انقضا بازگردانده می‌شود. همچنین چنانچه شناسه اصالت 16 رقمی توسط فرد دیگری قبلاً استعلام شده باشد، پیغام «اصالت فرآورده قبلاً توسط سامانه/دستگاه دیگری کنترل‌شده است» در پایین پیامک نمایش داده می‌شود.
به‌طورکلی پیام‌های دریافتی به صورت‌های زیر خواهد بود:
پیام اصالت (Authentication):
در صورت اصل و غیرتقلبی بودن دارو، پیام «اصالت این دارو مورد تائید می‌باشد» به تلفن همراه شما ارسال خواهد شد.
پیام کنترل مجدد (Rechecked):
در صورتی که اصالت شناسه مورد نظر قبلاً توسط این سامانه یا سایر سامانه‌ها کنترل‌شده باشد، پیام «اصالت فرآورده قبلاً توسط سامانه/دستگاه دیگری کنترل‌شده است» برای شما ارسال خواهد شد. پیشنهاد می‌شود با توجه به‌احتمال سوءاستفاده سایر افراد از دارو یا فرآورده‌ای که در اختیار شما قرارگرفته است، از دریافت و مصرف دارویی که پیام زیر برای شما ارسال خواهد شد خودداری کنید.
پیام انقضاء تاریخ‌مصرف (Expired):
درصورتی‌که شناسه اصالت مربوط به دارویی باشد که تاریخ انقضای آن گذشته باشد یا در زمان قابل پیش‌بینی برای سیستم جهت دوره درمان تاریخ انقضای آن سر برسد، سیستم در مواجهه با شناسه اصالت مربوطه پاسخ انقضای تاریخ‌مصرف را ارائه خواهد داد. توصیه اکید می‌شود چنانچه این پیغام برای شما ارسال شد، از مصرف دارو خودداری کنید و آن را به داروخانه عودت دهید. در خصوص سایر اقلام سلامت‌محور نیز این امر صادق است.
پیام جمع‌آوری دستوری (Recalled):
درصورتی‌که شناسه اصالت مورد کنترل مربوط به دارویی باشد که سازمان غذا و دارو یا تأمین‌کننده آن، به هر دلیلی دستور جمع‌آوری آن را صادر کرده باشند، این سامانه، پاسخ جمع‌آوری دستوری (Recalled) را در مقابل کنترل شناسه اصالت ارائه خواهد کرد و پیام «دستور جمع‌آوری این دارو توسط وزارت بهداشت و یا تأمین‌کننده آن صادرشده است. لطفاً از مصرف آن خودداری فرمایید» برای شما ارسال خواهد شد.
پیام تقلب (Counterfeit):
در صورت تقلبی بودن شناسه اصالت، پیام «این کد تقلبی است» برای شما ارسال خواهد شد. در ادامه نیز جهت اطلاع‌رسانی و پیگیری پیغامی به شرح ذیل برای شما ارسال می‌شود که «در صورت تمایل جهت پیگیری کلید مربوطه را فشار دهید».
نمونه‌هایی از برچسب‌های تقلبی و فاقد اصالت در بازار :
مخالفت سلامت جامعه!
طبق قانون تمامی داروها، تجهیزات پزشکی، لوازم‌آرایشی و بهداشتی، مکمل‌های رژیمی غذایی و تمامی کالاهای سلامت‌محور مانند خوراکی‌ها باید دارای شناسه اصالت باشند.
طبق اظهار رسول دیناروند رئیس سازمان غذا و دارو تمامی واردکنندگان و تولیدکنندگان تا 3 ماه آینده برای اجرای این طرح و درج شناسه بر روی کالاهای خود فرصت دارند و بعد از این تاریخ کالاهای فاقد شناسه از بازار جمع‌آوری خواهد شد.
البته علی‌رغم تلاش مسئولان و فعالان درست‌کار حوزه واردات و تولید در کشور، غالباً قاچاقچیان و واردکنندگان بی شناسنامه در برابر این اجرای طرح شفاف‌سازی مقاومت می‌کنند و تاکنون توانسته‌اند با روش‌های مختلف و تحت‌فشار گذاشتن مجریان پروژه شناسه اصالت، اجرای این طرح را تا حدودی به تأخیر بیندازند؛ اما بر طبق قول‌های مسئولان این تاریخ‌ها به‌هیچ‌عنوان تمدید نخواهد شد.
