توانبخشی، حلقه مفقوده درمان

به گزارش شفاآنلاین : فریبرز خوروش در نشست علمی "توانبخشی در جهان امروز، جایگاه توانبخشی در تیم درمانی اختلالات نورولوژیک" با بیان اینکه پروسه درمان سه بخش پیشگیری، درمان و توانبخشی است، اظهار کرد: پیشگیری و توانبخشی به اندازه درمان مهم است. در ایران وقتی کسی بیمار می‌شود و به بیمارستان مراجعه می‌کند در بیمارستان از حمایت دولتی برخوردار است، ولی زمانی که از بیمارستان مرخص می‌شود اقدامات توانبخشی به صورت مناسب برای او در نظر گرفته نمی‌شود و بیمار نمی‌داند این خدمات را چگونه و از کجا به صورت مناسب دریافت کند.

وی با اشاره به اهمیت پیشگیری در فرایند درمان خاطرنشان کرد: در کشورهای پیشرفته به امر پیشگیری توجه زیادی می‌شود. این مسئله از طریق توجه به رژیم و مکمل‌های غذایی، آموزش‌های بهداشتی و ... صورت می‌گیرد. همچنین به بخش توانبخشی به عنوان بخش مهمی از خدمات بهداشت و درمان توجه می‌شود.

این دانشیار گروه مغز و اعصاب دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه در کشورهای پیشرفته بیمارستان‌های مخصوص توانبخشی همچون توانبخشی تخصصی بیماری‌های مربوط به مغز و اعصاب وجود دارد، تصریح کرد: در کشورهای پیشرفته یک تیم درمانی شامل گفتار درمان، فیزیوتراپیست، کارشناس تغذیه، مددکار اجتماعی و... در کنار تیم پزشکی وجود دارد. نورولوژیست نیاز بیمار را می‌گوید و این تیم به صورت هماهنگ با هدف درمان و ارتقای کیفیت زندگی بیمار کار می‌کند.

خوروش با اشاره به شیوع بیماری‌های عروقی در سنین بالا و نقش آن در بالا رفتن آمار مرگ و میر توضیح داد: بیماری‌های عروقی و سکته مغزی از مهم‌ترین علل مرگ و میر شناخته شده‌اند. طول مدت بستری بیمار در بیمارستان چندان طولانی نیست، اما بعد از مرخص شدن فعالیت توانبخشی آغاز و بیمار نیاز به سیستم قدرتمند و حمایتی توانبخشی دارد. به شرط دریافت خدمات مناسب، انتظار می‌رود گروه قابل قبولی از بیماران سکته مغزی، بعد از شش ماه، زندگی مستقل داشته باشند. اما بدون توانبخشی بعد از شش ماه انتظار بهبودی مخصوصا از نظر گفتاری و حرکتی ضعیف می‌شود.

وی تصریح کرد: شایع‌ترین علت ناتوانی پایدار، سکته‌های مغزی است و به همین دلیل در دنیا در بخش پیشگیری و توانبخشی این بیماری سرمایه‌گذاری می‌شود و می‌توان از این نظر نقش و اهمیت توانبخشی را مشاهده کرد. در ایران درصد کمی از بیماران سکته مغزی توانبخشی مطلوب را در زمان مقرر دریافت می‌کنند.

دانشیار گروه مغز و اعصاب دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه در بیمار سکته مغزی تقریبا اکثر اعضای بدن درگیر می‌شود و اختلالات حرکتی، بلع، گفتاری، شناختی و... به وجود می‌آورد، افزود: تمام شاخه‌های توانبخشی باید در درمان بیمار مبتلا به سکته، با یکدیگر هماهنگ باشند.

خوروش اضافه کرد: عدم حمایت‌های پزشکی و معنوی از بیمار در ایران منجر می‌شود که بیمار سکته مغزی در دریافت خدمات توانبخشی با مشکلاتی مواجه باشند و در برخی موارد به دلیل توان اقتصادی پایین بیماران، درمان متوقف می‌شود. همچنین نبود ارتباط بین رشته‌ای مدون باعث می‌شود متخصصان از قابلیت‌های همکاران خود در سایر رشته‌ها برای ارتقای نتیجه مداخلات درمانی در این بیماران به خوبی آگاه نباشند.

وی با اشاره به پایین آمدن سن سکته مغزی تاکید کرد: درصد بروز سکته‌ها زیر 45 سال در حال افزایش است. بالا رفتن فشار خون، دیابت، چاقی، سیگار و همچنین استفاده از قرص‌های ضد بارداری در زنان از علل افزایش سکته‌های مغزی است.

رییس انجمن متخصصین مغز و اعصاب اصفهان با اشاره به بیماری‌های اختلال حرکتی از جمله پارکینسون اضافه کرد: لرزش بدن، کندی حرکت، تمایل به سقوط، حالت خمیده بدن و سفتی اندام از شاخصه‌های این بیماری است. این بیماران به برنامه حمایتی و توانبخشی نیاز دارند، زیرا دچار اختلال تکلم و بلع، حرکت و حالت‌های سقوط می‌شوند که در حیطه توانبخشی است و می‌تواند کیفیت زندگی این افراد را ارتقا دهد.

این دانشیار گروه مغز و اعصاب دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، سن شیوع بیماری ام اس که بین 20 تا 40 سال است را مهم‌ترین ویژگی این بیماری از لحاظ هزینه‌های تحمیلی به سیستم‌های اقتصادی فرد و جامعه دانست و توضیح داد: بیمار در سال‌های اول نیاز چندانی به اقدامات توانبخشی ندارد، ولی با پیشرفت بیماری وارد فاز پیشرونده بیماری می‌شوند و در این زمان است که اقدامات توانبخشی کمک کننده خواهند بود.

خوروش با بیان اینکه آخرین آمار بیماری ام اس در منطقه خاورمیانه و ایران نسبت به قبل افزایش یافته است، اظهار کرد: علت بروز بیماری ام اس تاکنون به طور قطعی مشخص نیست، اما گفته می‌شود ویروس اپشتن بار، استرس، کمبود ویتامین دی و سیگار در ایجاد و تشدید علایم ام اس موثر است. به همین دلیل کشورهای پیشرفته ویتامین دی را نیز در تولید لبنیات قرار دادند.

وی با اشاره به بیماری میوپاتی که در آن بیمار دچار ضعف عضلانی می‌شود و ماهیچه‌ها عملکردشان را از دست می‌دهند، افزود: در این بیماری نیاز به توانبخشی زیاد است. همچنین در بیماری نوروپاتی از جمله بیماری شارکو می‌توان با اقدامات توانبخشی کیفیت زندگی بیمار را افزایش داد.

این دانشیار گروه مغز و اعصاب دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه بین گروه‌های پزشکی، نورولوژی و توانبخشی گسست پایه‌ای دو طرفه وجود دارد، تاکید کرد: اساتید باید این گسست را با شیوه تدریس و ایجاد روحیه تیمی در دانشجویان تبدیل به پیوند کنند.

همچنین زهرا سادات رضائیان، معاون پژوهشی دانشکده علوم توانبخشی با بیان اینکه در سیستم دانشگاهی امکاناتی داریم که فعالان سطح شهر ندارند، اظهار کرد: با ایجاد همفکری و مشورت در بخش‌های مختلف پزشکی می‌شود سطح کیفیت کار را بالا برد. ایجاد راندهای مشترک بین متخصصان روماتولوژی، توانبخشی، اورتوپدی، پرستاری و ... باعث می‌شود افراد در کارگروهی از نیازها و پتانسیل‌های هم آگاه شوند و در اولین قدم باید در بیمارستان‌های آموزشی شاهد این اتفاق باشیم. افرادی که کمک کننده کار پزشک هستند باید به صورت مشترک کار کنند، اما متاسفانه مددکار اجتماعی یا متخصص توانبخشی به موقع وارد پروسه درمان نمی‌شوند.

وی ادامه داد: از اساتید گروه‌های مرتبط با توانبخشی دعوت کردیم تا در سمینارها شرکت کنند، اما استقبالی صورت نگرفته است. به همین دلیل اهمیت کار توانبخشی برای گروه‌های پزشکی ملموس نیست و اساتید در زمان آموزش این اهمیت را برای دانشجویان برجسته نکردند.

معاون پژوهشی دانشکده علوم توانبخشی با بیان اینکه بخش نورولوژی در توانبخشی مورد غفلت واقع شده است، خاطرنشان کرد: به دلایل مختلفی خدمات توانبخشی در بخش نورولوژی در جامعه ضعیف بوده است. کاردرمانی، توانبخشی ذهن و گفتاردرمانی می‌تواند در بخش نورولوژی کمک کننده باشد. اصلی‌ترین مشکل در این سطح این است که نورولوژیست و متخصص توانبخشی نمی‌دانند از یکدیگر چه می‌خواهند و هر کدام کار خود را انجام دهند. این گسست در نهایت کیفیت خوبی برای درمان بیمار در پی نخواهد داشت.