برای مقابله با سرطان چه باید کرد؟

به گزارش شفا آنلاین به نقل از سپید ،  شاید در گذشته مردم نگران این بودند که سیل، زلزله، وبا یا حصبه به جان سرزمین‌شان بیفتد، اما در جوامع امروزی دشمن اصلی، بیماری‌های غیرواگیر و در راس آن سرطان است. روز به روز بر تعداد مبتلایان اضافه می‌شود و هر ساله بخشی از جمعیت فعال کشور بخاطر سرطان از دست می‌روند.

        اما برای مقابله باید بیماری را شناخت. این شناخت هم تنها با تحقیقات و پژوهش‌های منظم به دست می‌آید. پژوهش‌هایی که راه را روشن می‌کنند و باعث می‌شوند بهتر بتوان از بروز بیماری پیش‌گیری کرد. به همین علت، همایش سالیانه انستیتوی کانسر در بیمارستان امام خمینی (ره) برگزار شد. در این همایش بیشتر به مسائلی مانند برنامه‌های حمایتی تسکینی بیماران، تشخیص به هنگام و بررسی چالش‌ها و موانع پیش‌رو در زمینه ثبت سرطان توجه شد. در همین زمینه با محمدعلی محققی، استاد گروه جراحی در بیمارستان امام خمینی (ره) در انستیتو کانسر به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.


در حال حاضر سازمان ثبت ملی سرطان به چه صورتی عمل می‌کند؟
        بیماری سرطان یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های بیماری‌های غیرواگیر است که در همه جوامع رواج دارند. کشورهای توسعه‌یافته بیشتر درگیر این بیماری هستند ولی تعداد بیماران کشورهای درحال توسعه نیز رو به افزایش است. به صورتی که در ردیف مسائل کلان نظام‌های سلامت، همیشه بیماری سرطان در بالا قرار می‌گیرد. در ایران نیز، بعد از حوادث و سوانح و بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطان سومین عاملی است که منجر به مرگ افراد جامعه می‌شود.

        براساس استانداردهای بین‌المللی برای مهار سرطان در یک جامعه، یک برنامه‌ای به نام برنامه ملی کنترل سرطان لازم است. این برنامه ملی پنج یا شش قسمت دارد. یکی از ابعاد این برنامه پیشگیری اولیه است. پس از آن، پیشگیری ثانویه یا تشخیص به موقع مورد نظر قرار می‌گیرد. در این بُعد، هدف این است که سرطان‌هایی را که می‌‌شود با غربالگری تشخیص داد، در مردم شناسایی کرد. دیگری درمان‌های استاندارد بیماری است و پس از آن، طب تسکینی مورد نظر قرار می‌گیرد. بدین معنی که ما بتوانیم اقداماتی تسکین‌بخش برای بیمارانی که به مراحل پیشرفته بیماری مبتلا هستند، فراهم کنیم. در مرکز و نقطه ثقل همه این برنامه‌ها، نظام اطلاع‌رسانی و آمار است که از آن می‌توان به عنوان ثبت سرطان نام برد.

چه مسائلی در ثبت سرطان مورد توجه است؟
        یکی از این موارد حداقل اطلاعات مورد نیاز در مورد هر بیماری است که جدیداً مبتلا به بیماری می‌شود. مثلاً در یک محدوده زمانی یک ساله، تعدادی از افراد به بیماری‌های سرطانی مبتلا می‌شوند، یا بیماری آنها در آن سال تشخیص داده می‌‌‌شود. به این تعداد افراد، میزان بروز بیماری‌های سرطانی در یک سال می‌گویند. حالا برای اینکه مطالعه بتواند به نتیجه برسد، این میزان بروز را به اجزای جمعیت تقسیم می‌کنند. شاخصی که به دست می‌آید برای ما بسیار مهم است. با توجه به همین شاخص می‌توان گفت کشورهای صنعتی بیشترین میزان بروز بیماری سرطانی را در خود دارند. شاخص مهم بعدی، شاخص مرگ‌ومیر ناشی از سرطان است. این شاخص به عواملی مانند تشخیص زودرس، درمان صحیح و بهنگام، پیگیری‌های درمان، حل مشکلات عوارض آن و خیلی مسائل دیگر بستگی دارد که مجموعه اینها باعث می‌شود شاخص مرگ‌ومیر کاهش پیدا کند.

        مثلاً در سال 2012، طبق آماری که IARC، مرکز بین‌المللی تحقیقات سرطان در دنیا منتشر کرده است، چیزی در حدود 13/5 میلیون مورد جدید سرطان ثبت شده است. در همان سال هم 8/5 میلیون نفر به علت سرطان جان خود را از دست دادند. پیش‌بینی ‌شده در سال 2032، یعنی 20 سال بعد از آن تاریخ، شاخص بروز به 22 میلیون مورد جدید و 13 میلیون مورد مرگ‌ومیر برسد.

        در اینجا وظیفه سیستم ثبت سرطان این است که این اطلاعات را کسب و رصد کند و با ارائه گزارشی به مسئولین سلامت کشور، بتواند در تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری درست نقش داشته باشد.

چه مشکلاتی بر سر راه ثبت سرطان است؟ برای مثال امکان دارد فردی به چند نوع سرطان مبتلا شود. در این صورت راهکار چیست؟
       اینکه فردی چند بیماری داشته باشد، مشکل اصلی ما نیست. مشکل ما این است که فردی در چند مرکز مورد درمان قرار گرفته باشد و اطلاعات پرونده پزشکی وی از چند مرکز درمانی به ما رسیده باشد. این موضوع باعث زیادشماری بیماری می‌شود و اطلاعات ما را از واقعیت دور می‌کند. در مکانیسم‌های ثبت سرطان برای این مشکل راهکار وجود دارد. راه حل این است که در پرونده حداقل اطلاعات دموگرافیک براساس مدارکی که موجود است، ثبت شود. این اقدام از تکرار اطلاعات جلوگیری می‌کند و فرد تنها یک بار در سیستم ثبت می‌شود. معمولاً وقتی فردی هم به چندین مورد بیماری مبتلا شده، اولین مورد را به عنوان سرطان پایه ملاک قرار می‌دهیم و طبق مقررات آن را محاسبه می‌کنیم. بیماری‌های بعدی به شکل دیگری در پرورنده بیمار ثبت می‌شود.

وضعیت در شرایطی که فردی به سرطان مبتلا شود و پس از بهبود، سالها بعد به نوع دیگری ابتلا پیدا کند، چطور است؟
        در این صورت، بیماری جدید وی، جزو آمار بروز بیماری در آن سال محاسبه نمی‌شود. علت این است که براساس مطالعات علمی، افرادی که بعد از یک بار به سرطان مبتلا می‌شوند، هر سال به میزان مشخصی این شانس را دارند تا دوباره به نوع دیگری از بیماری سرطان دچار شوند. این عود بیماری به عنوان مورد جدید محاسبه نمی‌شود و به عنوان عارضه و از تبعات بیماری در نظر گرفته می‌شود که ثبت آن هم رویه‌های خاص خودش را دارد.

سپید: در رابطه با عواملی که باعث می‌شود فردی به سرطان دچار شود؟
       در برنامه ثبت سرطان، تاکید دارم، یک حداقل اطلاعات خواسته شده نیاز است که در بعد دموگرافیک این حداقل اطلاعات باید موجب شود فرد دقیقاً شناخته شده و دیگر اشتباهی صورت نگیرد. ما تلاش می‌کنیم تا می‌توانیم اطلاعات شخصی مربوط به بیمار را از تاریخ تولد و کد ملی گرفته تا نام پدر و شماره شناسنامه ثبت کنیم تا یک بیمار دو بار محاسبه نشود. در بخش اطلاعات بیماری هم، براساس ثبت اطلاعات بین‌المللی، سیستم‌های کدبندی مشخصی وجود دارد که حداقل اطلاعات بیماری فرد را ثبت می‌کند. در این سیستم ثبت می‌شود که بیماری دقیقاً چیست و از کدام نوع است، مبدا پیدایش آن کدام عضو بدن بوده و بیمار در چه مرحله‌ای قرار دارد. فرض کنید بیماری به سرطان دچار می‌شود. ما از وی چندین نمونه می‌گیریم تا ثابت کنیم یک بیمار جدید است که باید ثبت شود.

       اما در زمینه عواملی که باعث شده فرد به بیماری دچار شود، باید گفت اطلاعات مربوط به شغل، عوامل خطر، زمینه‌های ژنتیکی بیمار و مواردی شبیه به این را تنها برخی از سیستم‌های ثبت سرطان ذخیره می‌کنند. چون زمانی که اینها اطلاعات اختیاری است و برای سیستم‌های جوان‌تر ثبت سرطان به کلی توصیه نمی‌شوند. چرا که حجم زیادی از اطلاعات به دست بیاید تحلیل آن را دشوار می‌شود. چیزی که مورد نیاز ما است، همان حداقل اطلاعات دموگرافیک است که بیماری در آن ثبت شود.

اما اگر ندانیم چه عواملی منجر به بیمار شدن افراد می‌شود، چطور می‌توانیم از آن پیشگیری کنیم؟
       این موضوع تحقیقات دیگر اپیدمیولوژیک است. برای بررسی عوامل سرطان‌زا، لازم نیست کل جمعیت را مورد مطالعه قرار دهند. به همین دلیل اطلاعات به دست آمده ما نمی‌توانند خیلی کمکی به آنها کنند. آنها تنها اطلاعات اولیه خود را از سیستم ثبت سرطان می‌گیرند و در زیرگروه‌هایی با جوامع محدود به بررسی عواملی می‌پردازند که گمان می‌رود می‌تواند سرطان‌زا باشد.

        از طرف دیگر، بخشی از عوامل سرطان‌زا هم بدیهی است و نیاز به ثبت و پس از آن اثبات ندارد. برای مثال مشخص است که سیگار یکی از عواملی است که به ایجاد سرطان در فرد کمک می‌کند. این رابطه، شناخته شده و واضح است و لازم نیست ما از ابتدا آن را مورد بررسی قرار دهیم. اما لازم است بدانیم در گروه‌های مختلف جامعه ما، تماس ما با این عامل خطر، چقدر وجود دارد، تا بعد هم بتوانیم گزارش اطلاعات به دست آمده را به مسئولین بدهیم تا تصمیم لازم را در مورد کنترل این عوامل خطر داشته باشند و آگاهی‌ها و آموزش‌های لازم را هم به اطلاع مردم برسانند.

 گزارشات مربوط به اطلاعات ثبت سرطان هرچند وقت یک بار منتشر می‌شود؟
       این گزارشات به صورت معمول هر ساله منتشر می‌شود. اما اگر به دنبال اطلاعات عمیق‌تر و با جزئیات بیشتر مثل تغییر روند ابتلا و یا درمان هستیم، باید در بازه زمانی 10 ساله به آن نگاه کنیم. عملاً زمانی که پایگاه اطلاعاتی ثبت سرطان دایر شد، در طول زمان همه اطلاعات بعدی را می‌توان از آن استخراج کرد.

آخرین گزارش منتشر شده مربوط به چه سالی است؟
        گزارش سال 94 را فعلا نمی‌توان منتشر کرد. چرا که چندین گزارش باید بر هم منطبق شود تا به چاپ برسد و تنها یکی از اینها گزارش ثبت سرطان است که وزارت بهداشت در راس آن نظارت دارد. گزارش ثبت سرطان سال 92 منتشر شده است و گزارش سال 93 نیز در دست انتشار است. ولی گزارش سال 94 در سریع‌ترین زمان خود در اواخر سال 95 می‌تواند منتشر شود. چون تمام اطلاعات باید جمع‌آوری شود و مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرد. البته سازمان‌های ثبت سرطان کوچک‌تر، برای مثال سازمان ثبت سرطان استان گلستان، به علت اینکه جمعیت کوچک‌تری دارد، می‌تواند اطلاعات خود را زودتر منتشر کند.