غربالگري ديابت در يک آزمايش قند خون ناشتاخلاصه نمي‌شود

نقش انجمن‌ها و بخش خصوصي در درمان ديابت چقدر اهميت دارد؟

امروز يکي از مهمترين پايه‌هاي درمان ديابت آموزش است. در همه کشورهاي دنيا اين آموزش‌ها از دست دولت برنمي‌آيد، لذا انجمن‌هاي ديابت در سراسر دنيا به اين امر اشتغال دارند که آموزش‌هاي ديابت را به افراد ديابتي مي‌دهند.

البته آموزش‌ها تنها منحصر به افراد ديابتي نيست. گروه‌هاي مختلفي در جامعه وجود دارند که بايد آموزش‌هاي لازم به آنها داده شود. گروهي که مشغول درمان افراد ديابتي هستند، از پزشکان گرفته تا پرستاران و متخصصين تغذيه، اينها بايد به درمان روز ديابت آشنا باشند و مسائل مختلف به آنها گوشزد شود.

افرادي که درگير بيمه‌هاي افراد ديابتي هستند، بايد با مسائل ديابت به‌طور کامل آشنا باشند و آموزش داده شوند. متاسفانه در کشور ما واقعا شاهد هستيم که سيستم بيمه‌اي کاملا به اين امر واقف نيست و هزينه‌هاي درمان را به‌خوبي پرداخت نمي‌کند. به همين خاطر است که در خيلي از کشورهاي پيشرفته که اين هزينه‌ها پرداخت مي‌شود، فقط به اين خاطر نيست که همان زمان فکري براي افراد ديابتي کرده باشند بلکه برنامه‌هاي آنها به‌صورت آينده‌نگرانه است. درست است که بيمه مبلغي را مثلا بابت هزينه‌هاي تست قند خون و سرنگ مي‌پردازد اما درعوض اين مبلغ مي‌تواند از هزينه‌هاي هنگفتي که به‌خاطر عوارض ديابت در آينده ايجاد مي‌شود، جلوگيري کند. حتي خود اين افراد بيمه‌گر که هزينه‌هاي افراد ديابتي را مي‌پردازند، بايد آموزش‌ ببينند. حتي سياستگذاران بهداشتي کشورها بايد اطلاعات کافي و آمار لازم در اين حوزه داشته باشند تا با اهميت قضيه آشنا شوند.

مسلما سازمان‌هاي مردم نهادي که در اين زمينه مشغول به‌کار هستند، مي‌توانند اين آموزش‌ها را در سطوح مختلف اعمال کنند.

به نظر مي‌رسد آموزش‌هاي لازم در زمينه ديابت بارداري کافي نيست. اصلا ديابت بارداري چيست؟

دو مقوله در مورد اين مساله دوران وجود دارد. يکي ديابت بارداري و ديگري ديابت در دوران بارداري است. افرادي که ديابتي هستند، از قبل مبتلا به اين بيماري بوده‌اند و اگر باردار شوند، مساله ديابت در طول دوران بارداري براي آنها مطرح است.

اين افراد معمولا اگر از قبل کنترل مناسب داشته باشند، خيلي راحت‌تر مي‌توانند در دوران بارداري با ديابت خود کنار بيايند، چون اين افراد ديابت را تجربه کرده‌اند. البته مراقبت‌هاي خاصي براي فرد ديابتي در دوران بارداري لازم است.

مثلا دفعات اندازه‌گيري قند خون بيشتر شود و قند در يک محدوده نرمال نگه داشته شود. اگر فرد ديابتي بتواند اين کنترل را اعمال کند، باردارشدن هيچ پيامد و مشکلي براي او نخواهد داشت و ريسک خطر در آنها خيلي با افراد غير ديابتي تفاوتي نخواهد داشت. مقوله ديگر بحث ديابت بارداري است که به مواردي اطلاق مي‌شود که فرد از قبل ديابتي نبوده و با ايجاد بارداري ديابتي شده است.

اينجا مساله مهم اين است که ممکن است فرد اصلا ديابت را نشناسد و تشخيص داده نشود که اين فرد ديابتي است. اين مساله بسيار مهم است، چون امروز ديابت بارداري شيوع بالايي در کل جهان دارد.

آيا آماري هم در اين زمينه وجود دارد؟

تخمين زده مي‌شود که از هر 100 بارداري که در جهان صورت مي‌گيرد 5 بارداري به ديابت منجر مي‌شود. از طرف ديگر اگر قندخون اين فرد کنترل نشود، عواقب ناگواري براي مادر و نوزاد به‌دنبال خواهد داشت. نه تنها در زمان بارداري اين مشکلات وجود دارد، بلکه بعد از آن و در زايمان و حتي بعد از زايمان و سال‌هاي بعد اين مساله وجود خواهد داشت.

به عبارت ديگر اگر قندخون يک خانم کنترل نشود، اگرچه ممکن است ديابت بارداري او بعد از زايمان بهبود يابد اما در سال‌هاي بعد به ديابت نوع 2 مبتلا خواهد شد يا فرزندي که مادر او مبتلا به ديابت بارداري شده است، ممکن است دچار مشکلات زيادي شود و در تمام طول بارداري ممکن است خطر سقط، ناهنجاري‌هاي مادرزادي، عدم رشد کافي يا رشد زياد، مشکلات در هنگام زايمان و اينکه نوزاد درکانال زايماني گير ‌کند پيش بيايد يا کودک سالم به دنيا بيايد اما با افت قندخون شديد مواجه شود و به مرگ او منجر شود.

حتي اگر نوزاد اين مسائل را پشت سر گذاشت، در دوران بزرگسالي و شايد بعد از 50 سالگي خطر ابتلا به ديابت نوع 2 در او بيشتر مي‌شود. بنابراين هم مادر و هم فرزند را مي‌تواند درگير کند.

آيا امکان غربالگري در مورد ديابت بارداري وجود دارد؟

قطعا و توصيه مي‌شود تمام خانم‌هاي باردار در نيمه‌هاي زمان بارداري و از هفته 24 تا 28 بارداري، از لحاظ قند بارداري غربالگري شوند. خانم‌هايي که در معرض خطر هستند، مثلا افرادي که سابقه ابتلاي نزديک به ديابت دارند، مثل پدر يا مادر يا اينکه قبلا فرزند درشت و بالاي 4 کيلو به دنيا آورده‌اند، سابقه سقط‌هاي مکرر دارند تا نيمه بارداري نبايد صبر کنند و اولين غربالگري در همان زمان اول تشخيص بارداري بايد انجام شود و اگر اين تست منفي باشد در نيمه بارداري اين تست بايد دوباره انجام شود.

سازوکار غربالگري ديابت بارداري چگونه است؟
تست غربالگري يک تست خاص است و فقط به انجام يک قند ناشتا خلاصه نمي‌شود. اينکه خانم باردار مراجعه کند، فقط قند ناشتاي او را بسنجيم و برود، تست تحمل قند است که به صور مختلف انجام مي‌شود.

اينکه خانم باردار يک مقدار مشخص استاندارد گلوکز خوراکي دريافت مي‌کند و بسته به آن روش، قند او يک ساعت يا دو ساعت بعد کنترل مي‌شود و اگر اعداد و ارقام از حدودي که تعيين شده، خارج شود، تشخيص ديابت بارداري داده مي‌شود.

نکته‌اي که بايد به آن اشاره کنم اين است که اعداد و ارقامي که براي خانم‌هاي باردار در نظر مي‌گيريم در مورد قند آنها نسبت به ساير افراد جامعه کمتر است. مثلا اگر مي‌گوييم قند ناشتاي افراد معمولي بايد زير 100 باشد، درمورد خانم‌هاي باردار اين رقم بايد زير 92 باشد و اگر بيشتر از اين باشد، تشخيص ديابت بارداري داده مي‌شود.

بنابراين به خاطر شيوع بالاي اين بيماري و خطرات آن، مي‌طلبد که توجه ويژه‌اي نسبت به اين مقوله صورت گيرد. همين‌طور خانم‌هايي که از قبل ديابتي بوده و به ديابت نوع 1 يا 2 مبتلا بوده‌اند و حالا باردار شده‌اند، آنها هم نياز به مراقبت‌هاي لازم دارند. اما در هر دو مورد اگر مراقبت‌هاي لازم به فرد داده شود و قند خون خانم باردار خوب کنترل شود، مي‌توانيم زايمان خوبي بدون مشکلات خاص شاهد باشيم.سپید