بیمارستان‌های دولتی رقیب بخش خصوصی شده‌اند

 امید زمانی، پزشک و عضو گروه ارتباطات سلامت و محیط‌زیست در انجمن ایرانی مطالعات و ارتباطات گروه جامعه‌شناسی ایران، در این نشست با بیان این‌که رابطه پزشک و بیمار، سابقه تاریخی دارد، گفت: «یکسری موضوعات اجتماعی روی رابطه پزشک و بیمار تاثیر می‌گذارد، این ارتباط هم باید
دو طرفه باشد وگرنه ارتباط شکل نمی‌گیرد، از یک سو بیمار انتظاراتش را بیان می‌کند و در مقابل پزشک با دریافت اطلاعات از بیمار، بیماری را تشخیص می‌دهد و نحوه درمان را تجویز می‌کند، گاهی در همین مرحله مشکل ایجاد می‌شود و رابطه تنها یک طرفه می‌شود.»

او درباره یک طرفه شدن این ارتباط توضیح بیشتری داد: «در برخی از مطب‌ها، متاسفانه پزشکان زمان کوتاهی برای بیمار در نظر می‌گیرند، این موضوع به‌ویژه در بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی – عروقی، کلیوی و تنفسی بیش از سایر بیماری‌ها خود را نشان می‌دهد، این بیماری‌ها عمدتا در پی چاقی و مصرف سیگار و ... ایجاد می‌شود که اگر ارتباط دو طرفه وجود داشته باشد، پزشک می‌تواند برخی از رفتارهای پرخطر فرد را تغییر دهد، باید پزشک مهارت متقاعد کردن را داشته باشد.»

او به نکته دیگری اشاره کرد، از نظر این پزشک، اعتماد میان پزشک و بیمار، ارتباط میان این دو نفر را شکل می‌دهد: « گاهی اعتماد به پزشک، به‌دلیل کم سوادی پزشک یا دامن زدن به موضوعاتی از سوی رسانه‌ها و سازمان‌های متولی، خدشه‌دار می‌شود، همین‌ها سبب می‌شود تا اعتبار پزشک کم شود و بیمار کمتر به او اعتماد کند.» او به نمونه‌ای از کم شدن اعتبار پزشک از سوی سازمان‌های متولی اشاره کرد: « از چند‌سال پیش به پزشکان عمومی اجازه تجویز برخی داروها را نمی‌دهند، همین موضوع سبب می‌شود تا اعتبار پزشک در میان مردم کم شود و در ادامه اعتماد هم لطمه خورد.»

به گفته زمانی، صداقت پزشک نیز می‌تواند اعتماد و اعتبار را کم کند، این‌که پزشک برخی از اطلاعات را به بیمار ندهد و تمام مسائل را با او در میان نگذارد: «همه اینها در شرایطی رخ می‌دهد که منابع اطلاعاتی زیاد شده‌اند و بیماران به راحتی می‌توانند ابعاد مختلف یک درد و بیماری را در اینترنت جست‌وجو کنند.»

این پزشک در ادامه به پذیرش بیمار بدون قضاوت را هم یکی از عوامل مهم در بالا بردن اعتبار پزشک دانست: « در مطب برخی از پزشکان دیده می‌شود که برای نمونه نوشته‌اند که بیمار عراقی یا افغان، ویزیت نمی‌شود، این ارتباط میان بیمار و پزشک را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و دیگر اثر دلخواه را نمی‌گذارد.»

به اعتقاد این عضو گروه جامعه‌شناسی ایران، پیش‌زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، نوع ارتباط میان پزشک و بیمار را تعیین می‌کند: «ساختار اجتماعی و سازمانی که این رابطه در آن شکل می‌گیرد، رابطه را به شدت تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، ما درحال حاضر، بیمارستان‌های خصوصی و دولتی و خیریه
و ... داریم که ارتباط میان پزشک و بیمار در هر کدام از آنها متفاوت است.»

او نقش فرهنگ را هم در نوع ارتباط، پررنگ دانست: «فرهنگ ما بر رابطه میان پزشک و بیمار تاثیر زیادی دارد، برای نمونه انتظار بیمار از پزشک در جنوب شهر، با بالای شهر فرق می‌کند، البته در همین جا اقتصاد هم جایگاهی پیدا می‌کند و سیاست‌ها هم بر این تعاملات حاکم است، مثلا سازمانی مانند سازمان نظام پزشکی،مدافع حقوق بیماران است یا پزشک یا حتی مدافع سیاست‌های دولتی.»

زمانی به تناقض در ارایه خدمات درمانی در بیمارستان‌ها و مطب‌ها اشاره کرد: «گاهی دیده می‌شود که بیمارستان‌های دولتی با بخش خصوصی درمان وارد رقابت شده‌اند و در بیمارستان‌ها، کلینیک‌های خصوصی ایجاد کرده و تعرفه‌هایشان را بر مبنای بخش خصوصی می‌گیرند، درحالی‌که این اقدام با ماهیت کارشان متفاوت است، آنها بخش دولتی هستند اما می‌خواهند درآمدزایی داشته باشند. در این میان هم از عده‌ای پزشک تازه فارغ‌التحصیل شده استفاده می‌کنند و بدون صرف هزینه‌ای، درآمدزایی پیدا کرده‌اند.»

*رابطه بیمار و پزشک در گذشته، پدرسالارانه بود
در ادامه این نشست، احسان شمسی کوشکی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، با بیان این‌که رابطه میان پزشک و بیمار از حالت کلاسیک آن خارج شده، گفت: « هدف از مداخلات پزشکی یا بهبود است یا حفظ سلامت افراد. نگاهی به گذر تغییر رابطه بیمار و پزشک، این را نمی‌رساند که رابطه این دو گروه، بدتر شده است، به‌هرحال در گذشته هم دیده شده که بیماران از پزشک رضایت کامل نداشته‌اند و رابطه پدرسالارانه بوده است، اما جامعه به‌شدت تغییر کرده، این تغییر هم بیشتر در حوزه دموکراسی اتفاق افتاده است، به نظر می‌رسد دنیا در مسیر جهل‌زدایی حرکت کرده، حالا وظایف حاکمیت هم تغییر پیدا کرده و موضوع سلامت چنان در بطن حاکمیت قرار گرفته که نمی‌شود آن را جدا کرد، حالا آموزش، سلامت و امنیت، اولویت‌های حاکمیت شده‌اند، اتفاقی که در گذشته خبری از آن نبود.»

به اعتقاد او رابطه پزشک و بیمار پیچیده شده که اقتصاد هم روی آن تاثیر گذاشته است: «اکنون صنعت بزرگ بیمه ایجاد شده، شرکت‌های دارویی و تجهیزات پزشکی، فعال شده‌اند و برخی پزشکان هم به دلیل همان بخش درآمدزایی، تبدیل به تکنیسین این شرکت‌ها شده‌اند، قوانین حاکم بر طب هم به شدت گسترده شده، تا جایی که الان پزشکان موظف هستند تا بیماری‌های واگیر را گزارش دهند و نمی‌توانند سقط‌جنین و اوتانازی انجام دهند.» شمسی کوشکی با تاکید بر این‌که رابطه فعلی پزشک و بیمار و ساختار عمیقی که شکل گرفته نیاز به تئوریزه شدن است، گفت: «در دانشگاه‌های علوم پزشکی، آموزش‌ها بر این اساس است که بیمار یک شخص فرتوت و خسته و نادان است، به همین خاطر است که پزشک پس از‌ فارغ‌التحصیلی، یک نگاه بالا به پایین به بیمار دارد، این در حالیست که اکنون بیماری که پیش پزشک می‌رود، یک قدم از پزشک جلوتر است، شب قبل، بیماری‌اش را در اینترنت جست‌وجو کرده، اطلاعاتش کامل است و حتی اسم داروها و روش‌های درمان را هم می‌داند.»

به اعتقاد این پزشک، جامعه‌شناسان در تحلیل این ارتباط نقش مهمی می‌توانند داشته باشند: «جامعه از پزشک یک ذهنیتی دارد، از نظر خیلی‌ها، پزشک یک فرد پولدار است که فلان خانه و فلان ماشین را دارد و از منزلت اجتماعی خاصی برخوردار است، خانواده‌ها این چیزها را می‌بینند و می‌خواهند فرزندانشان، پزشک شوند، درحالی‌که واقعیت هم این طور نیست، مردم شناسان می‌توانند در این زمینه به کمک بیایند و این رفتارها را تحلیل کنند.» در ادامه این نشست، پرسش‌هایی هم مطرح شد، یکی از آنها درباره اهمیت تاکید بر پیشگیری به جای درمان است.

شمسی کوشکی، اما در پاسخ توضیح داد: «اولویت خدمات درمانی، با پیشگیری است اما به‌هرحال هزینه زیادی از بودجه سلامت، صرف بیماری‌های سرطانی می‌شود، اما آیا می‌شود در این زمینه هزینه‌ای نکرد، هیچ‌کس بابت پیشگیری از مالاریا، پشت در اتاق وزیر بهداشت نمی‌رود، اما یک بیمار نیازمند پیوند می‌تواند تمام توجه‌ها را جلب کند.» پرسش دیگر درباره تصور جامعه از درآمد بالای پزشکان بود که این بار امید زمانی پاسخ داد: «درآمد بیشتر پزشکان تفاوتی با سایر افراد جامعه ندارد، ما ١٢٠‌هزار پزشک در کشور داریم که ١٠ تا ١٢‌هزار نفر از آنها طبابت نمی‌کنند، این طور هم نیست که پزشکان درآمد زیادی دارند، تنها عده‌ای متخصص، درآمدهای آنچنانی دارند، ظاهر این پزشکان باعث شده تا مردم تصور کاذبی نسبت به حرفه پزشکی داشته باشند.» شمسی هم ادامه حرف‌های زمانی را گرفت و گفت: « مشکل نظام سلامت ما به‌ویژه در بخش اقتصاد پزشکی، نبود شفافیت کافی است، که باید نسبت به آن توجه شود.»

شیرین احمدنیا، مدیر گروه سلامت انجمن جامعه‌شناسی، به نکته دیگری در این نشست اشاره کرد و آن هم تغییر جایگاه پزشکان از نگاه مردم است: «کاری که باید انجام شود این است که یک تصویر واقعی و عینی از وضع خدمات سلامت ارایه شود و این تصویر کاذب از پزشکان، کنار رود.»شهروند