توضیحات عراقچی درباره مقدمات اجرای برجام/جزئیات مشاجره پرسر و صدای ظریف و وزیرخارجه عربستان

هر چند مجری برنامه گفتگوی ویژه خبری کامران نجف زاده، سعی زیادی کرد تا بین سخنان عباس عراقچی به عنوان یکی از مسئولان ارشد دیپلماتیک کشور و دستور ۹ ماده ای مقام معظم رهبری درباره اجرای برجام، مغایرتهایی را نشان دهد ولی به قدری توضیحات عراقچی کامل و مبسوط بود که جای هیچ گونه شک و شبهه ای را برای بینندگان با انصاف این برنامه نگذاشت.
این بود که نجف زاده پس از اینکه بارها و بارها در تلاش خود برای مغایر نشان دادن عملکرد دولت و رهنمودهای مقام معظم رهبری ناکام ماند، موضوع را به سوریه کشید تا با ایما و اشاره درباره درگیری لفظی بین محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان و وزیر خارجه عربستان، پرس و جو کند. این جا نیز عراقچی با خونسردی درباره مشاجره پرسر و صدای این دو وزیر در گفتگوهای اخیر وین توضیح داد ولی از متن مذاکرات چیزی بروز نداد.
شاید تمام تلاشهای مجری که به هدر رفت، آخرین سئوال بی ارتباط با بحث را مجری دلواپس تلویزیون مطرح کرد که آیا عراقچی به استخاره معتقد است که پاسخ معاون وزیر خارجه هم جوابی دیپماتیک بود: اول استشاره (طلب مشورت) می کنم و اگر به نتیجه نرسیدم در مسایل شخصی، به استخاره معتقدم.
آنچه در ادامه می خوانید مشروح این گفتگوی مفصل است:

در دیدار دیروز مقام معظم رهبری با کارکنان دستگاه دیپلماسی کشور چه گذشت؟
ایشان هر سال مبانی سیاست خارجی انقلابی جمهوری اسلامی ایران را تبیین می کنند که از یک سری اصول ثابت تبعیت می کند. این اصول در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مندرج شده. حمایت از مسلمانان، مستضعفین، مقابله با سلطه و این اصول راهنمای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تبیین شده و مد نظر کارگزاران سیاست خارجی بوده. اصولا سیاست خارجی متعلق به نظام جمهوری اسلامی ایران است و این مربوط به دولتها نیست.
اصول راهنمای دیلپماسی ما در قانون اساسی مشخص شده و توسط رهبری نیز تبیین شده و وزارت امور خارجه مجری و کارگزاران این اصول هستند. به عنوان مثال وقتی ما در طول مذاکرات هسته ای گذشته در ۲ سال اخیر مذاکره می کردیم ما منویات نظام جمهوری اسلامی ایران را دنبال می کردیم. اینطور نبود که اصول دولت را پیگیری کنیم. در مذاکرات هسته ای همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند اصول و کلیات را ایشان تبیین می فرمایند و متصدی جزئیات و همکاران ما در اکتیکها دولت بود.
یعنی دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مجری اصول تغییر ناپذیر قانون اساسی است. ولی در مرحله اجرا، از یک سری تاکتیک ها استفاده می کنیم. دیروز مقام معظم رهبری توصیه هایی در این باره داشتند و مشخصه هایی برشمردند. مهمترین شان این بود که در اجرای سیاست خارجی انقلابی باید امیدوارانه و با اعتماد به نفس جلو برویم. این یکی از اصول راهنما در تاکتیکهاست که در سیاست خود اعتماد به نفس داشته باشیم و بدانیم اینکه ظرفیتهای جمهوری اسلامی ایران این اعتماد به نفس را به دیپلمات های ما می دهد تا در مقابل دیپلماتهای سایر کشورها با قدرت و صلابت حاضر شویم. حتی در مقابل قدرتهایی که به ظاهر در دنیا درجه اول شناخته می شوند، دیپلماتهای جمهوری اسلامی ایران همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند با صلابت و استواری ظاهر شدند. همانطور که در جنبه های نظامی توانستیم دشمن را مغلوب کنیم و در عرصه های علمی توانستیم در جاهای مختلف توانمندی و پیشرفت داشته باشیم، باید بدانیم در دیپماسی هم می توانیم محکم در مقابل قدرتها بایستیم و خواسته ها و منافع خود را تامین کنیم. کسانی که در این باره تردید کنند ظرفیتهای جمهوری اسلامی ایران را دست کم گرفتند. مقام معظم رهبری فرمودند که با صلابت و امیوارانه در مقابل جهان بایستیم.
قرار گرفتن در مقابل ۶ قدرت بزرگ دنیا و همین که خواسته های خود را به آنها تحمیل کردیم و برنامه هسته ای جمهوری اسلامی را تثبیت کنیم، این را اثبات می کند. این که توانستیم رفع تحریمها را به آنها تحمیل کنیم موضوع مهمی است. مقام معظم رهبری یک مثال زدند و فرمودند در برخی موارد، به مواردی دست یافتیم که حتی تحقق آنها به باور نیز نمی آمد. ولی ایشان ایستادند و ما نیز به تبعیت ایشان ایستادیم و این موارد هم محقق شد. امیدوارم بتوانم روزی اینها را با جزئیات بیشتر اعلام کنیم در چه مواردی حصول به چه چیزهایی باورناپذذیر بود که مقدر شد.

البته ایشان اشاره کردند پایداری و پیگیری دستاورها نیز اهمیت دارد؟
حتما اینطور است. مذاکرات و برجام یک چیز بود و بخش مهم دیگر اجرای برجام است.

مقام معظم رهبری فرمودند آمریکایی ها درصدی را می گذارند برای ادامه کار و روی این مسایل فعالیت می کنند؟
بله، این فرمایش ایشان درباره منطقه است که مقام معظم رهبری هم دقیقا فرمودند. اجرای برجام به اندازه خود برجام اهمیت دارد. ممکن است طرف به هزار و یک نیرنگ از اجرای تعهدات خود شانه خالی کند. باید به دقت به اجرای برجام نظارت کنیم و جلوی نقض موارد را توسط آنها بگیریم. راهکارهایی که ما مد نظر داریم همانهایی است که در نامه اخیر مقام معظم رهبری آمده است.

سخنانی مطرح می شود که مقدمات اجرای برجام آماده شده. آیا صحت دارد؟

بله، از آن ۹ موردی که مقام معظم رهبری اشاره فرمودند که در اجرای برجام دولت به آنها مکلف است، مورد اول به قبل از شروع اجرای برجام مطرح می شود و ۸ مورد بعد به حین اجرا مربوط می شود. شرط اولا این است که تضمین های کافی از طرف مقابل گرفته شود. دیروز در کمیسیون امنیت ملی کامل توضیح دادم وقتی ما به روز تصویب برسیم، طبق برجام طرف های اروپایی و آمریکایی باید تحریمهای اقتصادی و مالی را متوقف کنند و یا لغو کنند و اتحادیه اروپا نیز تحریمهای خود را لغو کند.در روز تصویب که ۲۶ مهر بود این اتفاق صورت گرفت یعنی شورای وزیران اتحادیه اروپا مصوبه جدیدی را تصویب کرد و بر اساس آن، تحریمهای قدیمی را لغو یا تحریمهای اشاعه ای را اصلاح کرد و در بولتن رسمی اتحادیه اروپا نیز ثبت شد. همان روز رئیس جمهور آمریکا یک سندی را به نام یادداشت ریاست جمهوری امضا کرد که در قوانین آنها این به صورت دستور به نهادهای دولتی آمریکایی است که یادداشت رئیس جمهوری است، آخرین مورد هم درباره وتوی قوانین کنگره است. آخرین دستوری که ایشان صادر کرده وتوی قانون بودجه دفاعی ۲۰۱۶ است. یعنی این دستور از اهمیت حقوقی کافی برخوردار است. درباره این موضوع نیز آقای اوباما به ۴ وزیر دستور داده شده و از کلمه من به شما دستور می دهم استفاده کرده و به وزیر انرژی، تجارت، خزانه داری و امور خارجه دستور داده اولا از وزیر خارجه خواسته تحریمهای کنگره را متوقف کند و به بقیه گفته دستورات اجرایی را آمادگی های لازم داشته باشند تا متوقف کنند.

از اجرای تحریمهای کنگره چشم پوشی کنند ولی اصلش می ماند؟
این بحث قبلا شده، کنگره آمریکا باید تحریمهای وضع شده خود را لغو کند. اما رئیس جمهور تعهد کرده اجرای آنها را متوقف کند. این بحث قبلا شده و مقام معظم رهبری در سخنرانی علنی خود فرمودند با این ترتیب موافقند که تحریمهای رئیس جمهور آمریکا لغو و تحریمهای کنگره متوقف شود.

در بند اول نکات دیگری نیز هست؟
به آنها نیز می رسیم. رئیس جمهور آمریکا دستورات لازم را صادر کرده. همان روز وزیر خارجه بیانیه ای صادر کرد و تحریمهای کنگره را متوقف کرد. از نظر ما تضمین های لازم از سوی آمریکا و اروپا برای لغو تحریمها ظاهرا محقق شده. ولی هنوز حقوقدانانمان در حال بررسی سندهای صادره، به همراه نامه اوباما و بیانیه آقای کری هستند که مطمئن شویم در آن تحریمها را لغو کرده. داریم بررسی می کنیم تا چیزی از قلم نیفتاده باشد.

برخی کارشناسان حقوقی به این جمع بندی رسیدند و می گویند در نامه اوباما چیزی درباره توقف تحریم انتقال وجوه حاصل از نفت نیست؟
اینها در حال بررسی است. توضیحا عرض کنم در قوانینی که در برجام ضمیمه شماره ۲ تمام قوانین آمریکا که باید متوقف شود یک به یک آمده ولی در هر قسمت، مثلا انرژی، بانک و بیمه اشاره شده که این قوانین برداشته می شود و خدمات مربوط به آنها از شمول تحریم خارج می شود یعنی نقل و انتقال پولی، بیمه و... برداشته می شودو به سرویسهای مربوط به آنان که می رسد صریحا اشاره نشده. یعنی وقتی می گوید تحریم نفتی برداشته می شود شامل خدمات آن نیز می شود. آنچه برخی دوستان اخیرا اشاره می کردند مربوط به این خدمات مربوطه بود. در برجام بررسی کردیم و نگرانی از انتقال پول مربوط به فروش نفت وجود ندارد. در نامه آقای اوباما مشکلی نیست. در نامه کری تردید هست همه موارد برداشته شده یا نه و حقوقدانان دارند بررسی دقیق می کنند و ظاهر امر نشان می دهد مشکلی نیست. اگر مشکلی باشد به آمریکاییها منتقل می کنیم تا اصلاح کنند. در کلیت ماجرا که در شرط اول مقام معظم رهبری است، به نظر ما ظاهرا تضمین کتبی محقق شده. قطعا این را یکی دو روز دیگر حقوقدانان ما نیز اعلام می کنند. دوستان ما در سازمان انرژی اتمی می گویند مقدمات اقدامات ما در فردو و نطنز شروع شده.

یعنی سانتریفیوژها جمع شده؟
تا جایی که خبر دارم نه. اینطور نشده. مقدماتش که بحث فنی دارد شروع شده. مسایلی مانند آماده سازی انبارها و از این قبیل انجام شده. برخی از لوله ها و اتصالات اولیه را باید قطع کنند. جزئیات فنی را من تسلط ندارم. از نظر ما ظاهر امر درباره شرط اول مقام معظم رهبری درباره تضمین های کتبی محقق شده و می توانیم اقدامات خود را آغاز کنیم ولی منتظر نظر آخر حقوقدانان خود هستیم. ما می توانیم اجرای تعهداتمان را در نطنز و فردو شروع کنیم. درباره اراک و ذخایر اورانیوم غنی شده کاری نمی کنیم تا طبق نظر مقام معظم رهبری پس از آنکه موضوع PMD در شورای حکام بسته شد شروع به کار می کنیم. این کار نیز طبق نقشه راه پیش رفته که باید تا ۱۵ اکتبر همکاریهای ما با آژانس تکمیل می شد که شد و در این تاریخ نیز آژانس اعلام کرد این مرحله نیز تکمیل شد. ما سالها کلنجار می رفتیم تا آژانس اعلام کند من از ایران سئوالی ندارم. آژانس تاکنون حاضر نبود سئوالات را ختم کند. الان این اراده سیاسی از طریق ۵+۱ به وجود آمده. یعنی آژانس ختم همکاری با ایران را اعلام کرد و گفت من دیگر سئوالی ندارم و هر سئوالی می خواستم پرسیدم.

آنها جواب ندادند ولی ما تعهداتمان را شروع کردیم؟
نه، اجازه بدهید توضیح بدهم. احتمالا آژانس تا آخر ماه نوامبر گزارش را به شورای حکام می دهد و تا نیمه دسامبر جلسه تشکیل می شود و ۱+۵ موظفند قطنامه ای برای بستن پرونده PMD به آژانس بدهد و باتصویب شورای حکام، ما کارهایمان را درباره اراک و ذخایر شروع می کنیم.
طبق فرمایش مقام معظم رهبری اراک و ذخایر را باید منتظر بسته شدن پرونده PMD باشیم و بعد شروع به اقدامات خود می کنیم که قلب راکتور اراک خارج شود. این دو ۲ هفته طول می کشد. اگر تا ۱۵ دسامبر شورای حکام پرونده PMD را ببندد تا دو ماه دیگر، به روز اجرایی شدن برجام می رسیم که عملا تحریمها برداشته می شود. الان تحریمها قانونا برداشته شده ولی روز اجرایی شدن حدود ۲ ماه دیگر است.

این محل مناقشه است که تضمین های کتبی در بند اول دستورات مقام معظم رهبری مد نظر است که تضمین کتبی و کامل داده شود اجرا شده یا نه؟
فکر می کنیم تا اینجا محقق شده. هم رئیس جمهور آمریکا نامه نوشته و شورای وزیران اتحادیه اروپا مصوبه داشته و هر دو در روزنامه های رسمی شان ثبت شده. بنابراین اسناد رسمی هستند. مفادی که در برجام آمده و آنها موظف بودند عمل کنند در آنجا درج شده و رسما اعلام شده تحریمهایی که موظف به لغو یا توقف بودند، این کار شده.

ولی عبارت دستور مقام معظم رهبری یعنی لغو و توقف محقق شده؟
لغو و توقف این طبق چیزی است که در برجام آمده.

این بخش که هرگونه اظهاری که ساختار تحریمها باقی می مانند نباید باشد چه می شود؟
چه در نامه آقای اوباما و مصوبه اتحادیه اروپا چنین عبارتی نیست که ساختار تحریمها سر جایش است. اگر چنین حرفی بزنند طبق فرموده رهبری از نظر ما نقض برجام است.

شما توقف تحریمها گفتید در حالی که در دستور ایشان لغو تحریمها صراحتا آمده؟
لغوی که فرمودند بر اساس تعهدات طرف های ما در برجام است. در جای دیگر رهبر انقلاب به صراحت فرموده اند از آنجایی که تحریمهای کنگره لغو نمی شود ولی رئیس جمهور آمریکا تعهد بدهد که اجرا نمی شود این کافی و پذیرفته است. این فرمولی است که ایشان تایید فرمودند و در سخنان ایشان در مجلس خبرگان نیز صراحتا فرمودند تحریمها باید لغو شود ولی تحریمهای کنگره نمی تواند لغو شود و عیبی ندارد که متوقف شود. آنچه مسلم است و توافق شده، درباره ۳ نوع تحریمها، یعنی تحریمهای اتحادیه اروپا و رئیس جمهور آمریکا لغو صورت می گیرد و تحریمهای کنگره متوقف است. این موارد ذکر شده و درباره باقی ماندن ساختارهای تحریمها چیزی نیامده. تا اینجا ظاهر امر این را نشان می دهد.

ولی آنها ۲۰ بار در سخنانشان گفتند ساختار تحریمها باید بماند؟
این سخنان پیش از فرمایش مقام معظم رهبری است. پس از آن دیگر شاهد تکرار این سخنان نبودیم و اگر بگویند نقض برجام است. آن موقعی نیز که می گفتند ترفند تبلیغاتی بود. تا روز اجرایی شدن ساختارها سر جایش است ولی از روز اجرایی شدن تحریمها فرو می ریزد. از آن روزی که نامه صادر شده تا الان شاهد چنین چیزی نبودیم.

این که دو روز پس از نامه اوباما رهبری این نامه را نوشتند، منظورشان از لغو چیست؟
در نامه ایشان یک سری اصول بیان شده. اینکه اجرای تعهدات ما منوط به تضمین کتبی است. اجرای اراک منوط به PMD است. فروش ذخایر منوط به همین است. اینها اصولی است که ایشان فرمودند و روی مصادیق نرفتند و این را وزارت خارجه و دولت تشخیص می دهد آیا این شرط و اصل در نامه آقای اوباما محقق شده یا نشده. این را در حال بررسی هستیم تضمین داده شده یا نه.

شما دفعه پیش هم گفتید حقوقدانان دارند اینها را بررسی می کنند؟
ما اعلام کردیم که از نظر ما هم اتحادیه اروپا و هم آمریکا به تعهد خود عمل کردند. ظاهر امر این را نشان می دهد. آنها کاری که طبق برجام باید می کردند کردند. حقوقدانان ما ظرف ۲-۳ روز آینده جزئیات را مطمئن می شوند که همه موارد درج شده باشد و چیزی از قلم نیفتاده باشد. این شرط محقق شده است. فکر می کنم ظرف ۲-۳ روز آینده نظر قطعی را اعلام می کنیم و سازمان انرژی اتمی نیز مقدمات را شروع کرده اند تا وقتی که شروع به جمع آوری سانتریفیوژها در نطنز و فردو کرده اند، ولی به اراک و ذخایر دست نمی زنند تا تکلیف PMD حل شود.

شما قبلا گفتید نحوه رسیدن به ۱۹۰ هزار سو را آقای صالحی منتشر می کنند. چرا فعلا خبری نشد؟
این را دو ماه وقت داریم. از نظر برجام تا قبل از روز اجرایی شدن سازمان انرژی اتمی باید طرح بدهد. از نظر مجلس نیز سازمان ۲ ماه وقت دارد. در نامه مقام معظم رهبری نیز این مورد ذکر شده ولی مهلت ندارد. این طراحی در حال انجام است تقریبا اطمینان دارم در فاصله ۱۵ ساله، ما به بیشتر از ۱۹۰ هزار سو می رسیم. این جزئیات پیچیده دارد ولی مطمئنم تا ۲ ماه دیگر طرح دراز مدت سازمان انرژی اتمی منتشر شود همه می بینیم چطور در ۱۵ سال آینده به بیش از ۱۹۰ هزار سو مورد نظر مقام معظم رهبری برویم و تلقی بنده این است تا ۸۰۰ هزار سو هم ظرفیت داریم و دو ماه دیگر صبر کنیم این طرح بیاید بیرون همه خیالمان راحت می شود.

درباره مذاکرات وین و سوریه، شما مذاکرات خصوصی هم با سایر کشورها داشتید؟ آمریکاییها چه می گویند؟
دکتر امیرعبدالهیان در این باره توضیح کافی دادند. ما با امریکاییها درباره سوریه مذاکره دوجانبه ای نداشته و نداریم. فقط به ما درباره موارد هسته ای و بحثهای جزئی انسان دوستانه و بحثهای کنسولی مجوز داده شده بود. در موضوع منطقه مذاکرات دوجانبه با آمریکا نداریم. این را دیروز مقام معظم رهبری صراحتا فرمودند و فرمودند مواضع ما ۱۸۰ درجه با آنها تفاوت دارد و مذاکره سودی برای ما ندارد. اما در قالب یک جمع ۱۷ کشور اجازه داده شده بود در بحث سوریه که در این جمع آمریکایی ها هم حاضرند مذاکره کنیم. البته در حاشیه مذاکرات سوریه نیز دو سه دور مذاکره دوجانبه درباره اجرای برجام داشتیم.
مردم ما شاهد هستند که بحثهای برجام در داخل کشور با مجلس و کمیسیونها در طول ۳ ماه گذشته بوده ولی پشت صحنه نیز موارد متعددی بوده که با آنها به شدت کلنجار می رفتیم. درباره اراک اسناد متعددی باید آماده شود که در حال مذاکره هستیم. سند رسمی بین آمریکا و ایران و چین امضا شد. یک سند سه جانبه دیگر باید امضا شود. قراردادهای اجرایی برای کارها باید امضا شود. درباره فروش ذخایر و خرید کیک زرد باید قرارداد بسته شودو اینها معاملات مهم تجاری است. عمل به این موضوع بعد از بسته شدن PMD صورت می گیرد. درباره PMD بحثهایی زیادی داریم. درباره تحریمها الان مشغول مذاکرات مفصل با اروپایی ها و آمریکایی ها هستیم. برداشتن قوانین تحریمی یک بحث است، تدوین راهنما برای بانکها و شرکتها یک بحث دیگر است که چگونه با ایران باید کار کنند. ما مشورتهای غیر رسمی مفصل داشتیم و از ۱۲ نوامبر مشورتهای رسمی بین آمریکا و ایران آغاز می شود. در مذاکرات دوجانبه درباره همین دستورالعملهای رفع تحریمها بحث کردیم. درباره عملکرد وزارت خزانه داری آمریکا اعتراض کردیم. از نظر ما باید این وزارت خزانه داری که می رفت کشورها را به عدم همکاری ترغیب می کرد باید برعکس عمل کند و آنها را به همکاری با ایران ترغیب کند.

درباره وین خبرهایی شنیدیم که آقای ظریف با آقای جبیر وزیر خارجه عربستان مشاجره داشته. این صحت دارد؟
این جلسه از ۹.۵ صبح تا ۵.۵ بعدازظهر طول کشید. حتی برای ناهار هم تعطیل نکردند و فقط ۱۰ دقیقه برای نماز بیرون آمدیم. تمامی این ساعات به جر و بحثهای مفصل بین همه بود و تقریبا بین ایران و چین روسیه در یک طرف و بقیه هیات ها از سوی دیگر بود. مقدار زیادی مشاجره بین آقای ظریف و الجبیر صورت گرفت و کشمکشهای زیادی بود.

آن دیالوگ بین آقای ظریف و الجبیر را شما تایید می کنید؟
جر و بحث بود و دیالگوهای مختلفی بین ما و عربستان صورت گرفت که بسیار پرتنش و همراه با جر و بحث و بالا رفتن صداها بود. آقای دکتر ظریف سنگ تمام گذاشتند و این که خواسته های ما وارد سند نهایی شود. اگر متن اولیه بخواهند منتشر شود می بینیم چقدر با متن نهایی تصویب شده فاصله دارد و خواسته های اصولی ما که خواسته مردم سوریه است در آن رعایت شده و اینکه مقام معظم رهبری درباره سوریه فرمودند که دو خواسته اصلی یعنی تصمیم مردم سوریه درباره آینده این کشور و عدم تجزیه سوریه هر دو به وضوح در سند نهایی آمده و این سند مبنای مذاکرات طولانی و پچیده در آینده خواهد بود. در این مسیر جر و بحث زیادی بود و در یک موقعی یکی از وزرای خارجه یکی از کشورها با عصبانیت گفت ظاهرا ما جمع شدیم خواسته های آقای ظریف را برآورده کنیم. همه اذعان داشتند خواسته های آقای ظریف باید مطرح شود و دیگران دنبال تامین خواسته های ایران بودند. چرا؟ چون واقعیت صحنه اقتضا می کند که اگر خواسته های ایران یعنی نظام سوریه محقق نشود، هیچ تغییری اتفاق نمی افتد. آنها تمام تلاش خود را ۴ سال کردند ولی نتوانستند تغییری در صحنه بدهند.

یعنی می فرمایید مسایل میدان باعث این پیروزی سیاسی شد؟
هم میدان و هم دیپلماسی مهم است. اینها مکمل همدیگر هستند. آنچه در میدان اتفاق می افتد تعیین کننده است و دیپلماسی آن را در عرصه سیاسی نقد می کند. همانطور که اگر در میدان چیزی نداشته باشید در عرصه سیاسی کسی شما را تحویل نمی گیرد. مانند برجام که ما پیشرفتهای میدانی داشتیم و در عرصه دیپلماسی این دستاوردها را نقد کردیم. میدان و توان و اعتماد به نفس دیپلماتیک ما دست به دست هم داد و در بحث اخیر سوریه، ایران بازیگردان اصلی بود.

شما استخاره زیاد می کنید؟
به استخاره اعتقاد دارم ولی بعد از طی مراحل آن. اول استشاره است که همه مسایل را بشنویم و مشاوره کنیم. ولی در مسایل کاری فقط استشاره می شود. شخصا در مسایل شخصی به استخاره معتقدم.خبرآنلاین