چرا قلب ورزشکاران جوان‌ مي‌ايستد؟

بايد با تاکيد گفت واقعيت خلاف اين نظر است. فعاليت بدني و ورزش به نحو درست از قلب محافظت مي‌کند، ريسک بيمار شدن را کاهش مي‌دهد و باعث عمر طولاني‌تر مي‌شود، به شرط آن که چند قانون ساده ولي مهم را رعايت کنيم.

کارشناسان قلب توصيه مي‌کنند سه بار در هفته و بهتر از آن پنج بار در هفته حداقل 30 دقيقه ورزش‌هاي استقامتي با شدت متوسط انجام دهيد. (پياده‌روي ، آهسته دويدن، دوچرخه‌سواري، اسکي ، شنا ، فوتبال و تنيس...). اين مطلوب‌ترين روش حفاظت از قلب و بهترين راه پيشگيري از بيماري گرفتگي عروق کرونر قلب است که هر سال علت اصلي ايست قلبي و مرگ ناگهاني يک صدهزار نفر است.

ايست ناگهاني قلبي در هنگام ورزش بسيار نادر است، اما هر مرگ ناگهاني - به ويژه در ميان جوانان - يک تراژدي است که در اغلب موارد، مي‌تواند توسط آزمايشات تشخيصي پيشگيرانه جلوگيري شود.

ايست ناگهاني قلبي در هنگام ورزش

امکان اين اتفاق بسيار نادر است واز هر صد هزار نفر براي 2 تا 3 نفر بسته به سن، جنس، و شدت ورزش اتفاق مي‌افتد. اين ريسک بالا از مرز 35 سالگي افزايش مي‌يابد. سه عامل خطر ايست قلبي را به طور قابل توجهي افزايش مي‌دهند:

- مرد بودن: در مردان، ايست ناگهاني قلبي در ورزش به طور قابل توجهي بيشتر از زنان رخ مي‌دهد. ريسک مردان 5 تا 15 برابر بيشتر است.

- سن: خطر مرگ ناگهاني به طور قابل توجهي با سن افزايش مي‌يابد. افراد بالاي 60 سال 5 برابر بيشتر نسبت به جوانان در خطر هستند.

- شدت فعاليت ورزشي: وقوع مرگ ناگهاني وابسته به شدت فعاليت‌هاي ورزشي است. بدن انسان ورزش نکرده وغير آماده در خطر بيشتري است تا بدن آماده يک ورزشکار.

شناسايي خطر

- در کشور آلمان به منظور تشخيص به موقع خطر براي ورزشکاران از سال 1999 برنامه‌هاي دوره‌ايي تشخيصي-طبي خاص هر گروه ورزشي برنامه‌ريزي شده که اجباري هستند. به طور مثال براي فوتباليست‌هاي بوندسليگاي يک و دو آزمايشات داخلي-قلبي ساليانه اجباري است. بررسي کامل قلبي شامل نوار قلب، اکوي قلب، تست ورزش و آزمايشات خون از جمله اين ازمايشات غربالگري است. به گفته کارشناسان به اين طريق از اتفاقات مرگ‌آور زيادي در حين ورزش جلوگيري شده است.

توصيه‌هايي براي ورزشکاران

- از سلامت خود مطمئن شويد: شروع مجدد ورزش براي کساني که مدت‌ها کم يا که هيچ ورزش نکرده‌اند مسلما با ريسک بيشتري همراه است. علاوه بر آن فشار ورزشي و شدت انجام فعاليت ورزشي را به آرامي افزايش دهيد و در آن سطحي که در گذشته يا که جواني بدون زحمت ورزش مي‌کرده‌ايد، شروع نکنيد.

-از سن 35 بايد به طور منظم چک‌آپ پزشکي داشته باشد، چرا که از اين سن، بيماري‌هاي قلبي، مخصوصا گرفتگي عروق قلب، شايع‌ترين علت مرگ ناگهاني قلبي است. تشخيص به موقع در مطب يک متخصص قلب مي‌تواند جان شما را نجات دهد.

- فعاليت جسمي و ورزشي مخصوصا براي کساني که مبتلا به بيماري عروق کرونري قلب هستند، جزيي مهم از درمان است. مسلما شدت فعاليت و مرز فعاليت ورزشي بايد به طور دقيق از جانب متخصص قلب مشخص شود تا بيمار با فعاليت زيادي خود را به خطر نياندازد.

علائم هشداردهنده را جدي بگيريد

مدت‌ها است با علاقه و زياد فوتبال بازي مي‌کنيد. ناگهان بعد از شايد 10 دقيقه بازي حس خفيف تنگي و فشار روي سينه و درد در شانه چپ خود احساس مي‌کنيد. اين درد هر روز خودش را نشان مي‌دهد و گاهي شکلش کمي عوض مي‌شود. با قطع فعاليت، درد و ناراحتي‌ها هم ناپديد شده و به اين دليل هم اغلب جدي گرفته نمي‌شوند.

آنچه بي‌ضرر به نظر مي‌آيد، يک علامت هشدار است: تمامي دردها و ناراحتي‌هايي که در حين ورزش جديدا ظاهر شده يا با زمان بيشتر مي‌شوند، بايد جدي گرفته شوند و حتما دليل آن‌ها روشن شود. به علائم زير بايد کاملا با دقت مورد توجه قرار گيرند:

-تنگي نفس حين فعاليت بدني

-درد قفسه سينه که تحت فعاليت، سرما يا استرس رخ مي‌دهد.

-تخلل هوشياري، مثل سرگيجه، غش کردن و تشنج

-ضربان نامنظم قلبي يا که تپش تند قلب

-اگر ضربان قلب در حالت آرامش، بي‌دليل بالا مي‌رود يا در زمان فعاليت بدني بيش از اندازه افزايش پيدا مي‌کند يا بعد از فعاليت ورزشي، ضربان قلب خيلي دير به آرامش قبلي باز مي‌گردد، بايد مورد بررسي قرار گيرد.

- وجود سابقه خانوادگي مرگ بر اثر ايست قلبي جزو علائم مشکوک به بيماري قلبي بر اساس وراثت و ژنتيک است.

دوران نقاهت بعد از بيماري عفوني بدن را جدي بگيريد

ايست ناگهاني قلبي معمولا تقصير سرنوشت نيست و گناه آن را به گردن انجام فعاليت ورزشي هم نمي‌توان انداخت. از اين واقعه مي‌توان در اکثر موارد اجتناب کرد. لازم است بدانيد چه زماني بايد فعاليت ورزشي خود را کم، محدود يا براي مدتي قطع کنيد. يک خطر جدي براي ورزشکاران حرفه‌ايي يا آماتور شروع سريع به فعاليت جسماني بعد از يک بيماري عفوني همراه با تب است. فراموش نکنيد 5 درصد از مرگ ومير ورزشکاران جوان به دليل عفونت و ورم عضله قلب است. اين بيماري بسيار موذي است، زيرا به سختي قابل شناسايي است و در ابتدا فقط باعث علائم معمل عفونت «خستگي، کسالت و سنگيني» مي‌شود.

از جاه‌طلبي بيهوده پرهيز کنيد

براي جلوگيري از فشار زيادي به قلب بايد فعاليت‌هاي ورزشي خود را بدون جاه‌طلبي‌هاي اغراق‌آميز و شدت آن را با اعتدال و بر مبني درجه تمرين و قدرت بدني خود انتخاب کنيد. ورزش‌هاي استقامتي مخصوصا اگر با اعتدال لازم اجرا شوند (پياده‌روي، آهسته دويدن، دوچرخه‌سواري و يا شنا) مورد توصيه انجمن‌هاي قلبي هستند.

در مقابل، ورزش‌هاي با توپ مانند فوتبال و هندبال مي‌توانند به سرعت باعث فشار به سيستم قلبي و عروقي شوند؛ به طور مثال زماني که مي‌خواهيد با جهشي فوق‌العاده به توپ ارسالي برسيد يا که در دوئل بر سر توپ با حريف جاه‌طلبي شما از حد سالم آن مي‌گذرد.

دوپينگ

دوپينگ هم مي‌تواند به مرگ ناگهاني منجر شود. استروئيدهاي آنابوليک باعث ضخيم شدن غيرطبيعي عضله قلب و هايپرتروفي بطن چپ مي‌شوند که مي تواند دليل ايست ناگهاني قلب باشد. در دهه 60 آمار بالاي مرگ و ‌مير به دليل سو ء استفاده از محرک‌ها آمفتامين و متآمفتامين گزارش شده بود.

نتيجه‌گيري

افرادي که به طور منظم ورزش مي کنند، خطر ابتلا به حملات قلبي و بيماري‌هاي قلبي خود را به طور قابل توجهي کاهش مي‌دهند. مرگ ناگهاني قلبي اغلب در نتيجه بيماري‌هاي قلبي است که به موقع تشخيص داده نشده‌اند. اين حالت معمولا قابل پيشگيري است، اگر علائم بيماري در زمان مناسب مورد توجه قرار گيرند و آزمايشات تشخيصي و درماني لازم سريعا انجام شوند. همه ناراحتي‌هاي حين وبعد از ورزش بايد پيگيري شوند.

آنهايي که با ورزش مردند

آوريل 2012: بازيکن 25 ساله تيم ليورنو در حين بازي با تيم دلفينوپسکارا دچار ايست قلبي شد. او با وجود تلاش‌هاي احياي قلبي در مدت زمان کوتاهي در بيمارستان درگذشت.

25 ژانويه سال 2004: بازي تيم‌هاي بنفيکا ليسبون و ويتوريا گيمارشش. بنفيکا يک - صفر جلو است که ناگهان ستاره 24 ساله اين تيم به نام ميکلوش فهر لحظاتي قبل از سوت آخر با ايست قلبي به زمين مي‌افتد. با وجود تمام تلاش‌هاي تيم پزشکي او در زمين فوتبال فوت مي‌کند.

1390: در مسابقات قهرماني کيوکوشين‌ کاراته قهرماني کشور که در تهران برگزار شد، محمود رضا صادق‌نيا، کاراته‌کاي با سابقه لرستاني در زمان برگزاري مسابقه فينال وزن منهاي 90 کيلوگرم دچار ايست قلبي شد و درگذشت. مرحوم صادق‌نيا 18 سال سابقه ورزشي داشت و در اين مدت 10 عنوان در مسابقات کشوري کسب کرده بود.

آوريل 2012: قهرمان جهان شناگر نروژي الکساندر دالي اوئن 26 ساله در حين برگزاري کمپ تمريني آمادگي براي بازي‌هاي المپيک تابستاني لندن در آريزونا به دليل ايست قلبي فوت مي‌کند.

ايست قلبي يعني چه؟

ايست ناگهاني قلبي به مرگ‌هايي گفته مي‌شود که به صورت غيرقابل انتظار حدودا در يک ساعت از شروع علائم قلبي رخ مي‌دهد. دليل ايست قلبي در 80 تا 90% از موارد، فيبريلاسيون بطني است که تپش سريع قلب بين 150تا 300 ضربه در دقيقه است و در عرض چند ثانيه تا چند دقيقه تبديل به ضرباني کاملا بي‌نظم مي‌شود و انقباض عضلات قلب را ايجاد نمي‌کند و فقط يک تپش و تکان سطحي قلب را باعث مي‌شود که خوني به ارگان‌هاي بدن نمي‌رساند. سيستم گردش خون درهم مي‌ريزد و مغز به اندازه کافي خون غني از اکسيژن نمي‌گيرد و در مدت زمان بسيار کوتاه فرد هوشياري خود را از دست مي‌دهد وبدون مقابله و در صورتي که به سرعت درمان لازم انجام نشود، فعاليت مغز خاموش مي‌شود و مرگ سريعي رخ مي‌دهد.

دلايل عمده ايست قلبي در ورزشکاران

دليل ايست ناگهاني قلبي در ورزشکاران به ظاهر سالم معمولا يک بيماري تشخيص داده نشده است. در ورزشکاران جوان ، بيماري‌هاي مادرزادي عضله قلب: کارديوميوپاتي هيپرتروفيک(ديواره عضلاني بطن چپ و ديواره بين بطني دچار ضخيم‌شدگي نامتقارن ‌شده که به کوچک‌شدن حفره بطن و انسداد مسير خروجي آن به سمت آئورت منجر مي‌شود.) در حدود 30 % ، ناهنجاري‌هاي عروق کرونر( حدود 15 %)و بيماري‌هاي التهابي قلب (در حدود 5 درصد) شايع‌ترين موارد است. همچنين ، برخورد يک جسم سخت (به عنوان مثال برخورد يک توپ بر روي قفسه سينه ) مي‌تواند به آريتمي‌هاي خطرناک و مرگ ناگهاني قلبي منجر شود (حدود 20 % ). براي ورزشکاران بالاي 35 سال مرگ ناگهاني قلبي بيش از همه به دليل بيماري تنگي عروق کرونر قلب اتفاق مي‌افتد.

سينا مشار