جمله معروفی است که بارها آن را شنیده ایم. می گویند مهمان حبیب خداست. اگر کسی آدم مهمان نواز باشد و در پذیرایی کسانی که به خانه اش آمدند شرایط ادب و احترام را به جای آورد، می گویند او فرد مهمان نوازی است. آدم های مهمان نواز در جامعه ایران یا جوامع دیگر به عنوان انسان های اجتماعی شناخته می شوند. اجتماعی بودن یکی از صفات جوامع انسانی است و هویت یک فرد به واسطه حضورش در اجتماع و تعاملاتی که با دیگران برقرار می کند شکل می گیرد. یکی از زمینه های این نوع تعاملات اجتماعی هم مهمان نوازی است. خیلی ها دوست دارند پیش دیگران به صفت مهمان نوازی شناخته شوند. پذیرایی از مهمان در همه جوامع کاری ستودنی و پسندیده است. در ایران اقوام مختلفی زندگی می کنند که یکی از ویژگی های مهم آنان پذیرایی از هر کسی است که به خانه یا کاشانه آنها وارد می شود و مدتی را در کنار آنها می گذراند.
مهمان دوستی در گذشته باستانی ایران هم جزو ویژگی های اخلاقی این سامان بوده است و حکایات فراوان تاریخی و ادبی در منابع متعدد در این باره وجود دارد.
از سوی دیگر مهمان نوازی مورد توجه ادیان الهی بویژه اسلام بوده و در سنت و سیره نبوی و علوی نمونه های فراوانی از پذیرایی شایسته از مهمان می توان یافت. تا آنجا که ورود مهمان به منزل را نشانه ای از رحمت خداوند می دانند. اسلام خانه ای را که مهمان داخل آن نشود و همچنین کسی را که از مهمان فراری است نکوهش کرده است.
در بسیاری از خانه ها، محلی را برای پذیرایی افراد در نظر می گیرند و به آن مهمانخانه می گویند. توجه به این سنت در همه معماری های قدیم و جدید ایرانیان قابل ردیابی است و تقریبا خانه ای یافت نمی شود که اتاق مهمان نداشته باشد.
شیوه پذیرایی از مهمان هم آداب خاصی در فرهنگ ایرانی دارد. این آداب در رویه زندگی ما هم تاثیر گذاشته است.
قبل از ورود مهمان، میزبان به نظافت خانه می پردازد و سعی می کند شرایط را برای ورود شخص تازه وارد از هر جهت مهیا کند. معمولا اعضای خانواده بهترین لباس را هنگام ورود مهمان می پوشند. مادر خانواده هم در تلاش است در حد امکان و توان غذای مطلوبی برای مهمان تهیه کند. هنگام ورود با چای یا شربتی از مهمان پذیرایی می شود و در حد توان میوه های فصل برای مهمان تهیه می شود. مهمان که رسید صاحبخانه به استقبال او می رود و موقع خداحافظی تا مسافتی مهمان را بدرقه می کند.
موقع خوردن، صاحبخانه قبل از مهمان دست به سفره غذا نمی برد و تا پایان غذای مهمان هم از خوردن دست نمی کشد تا مهمان به خاطر تنها ماندن در خوردن خجالت نکشد.
یکی از رسوم ایرانی ها تعارف چندباره به مهمان برای خوردن همه غذاهایی است که برای او آماده کرده اند. این رسم البته با شدت و ضعف هایی در نقاط مختلف ایران وجود دارد و حتی زمانی هم که مهمان میل چندانی به خوردن ندارد، گاهی مجبور می شود به خاطر رد نکردن تعارف میزبان چند لقمه بیشتر بخورد.
گاهی ممکن است کدورتی میان دو نفر پیدا شود و حتی تا مدت ها میانشان شکرآب شده باشد اما در فرهنگ ایرانی ورود مهمان اعم از دوست و دشمن تفاوتی ندارد و مهمان معمولا از در منزل رانده نمی شود.
در کنار آداب مهمانی برخی از رفتارها هم شکل می گیرد که باعث پیوند و دوستی بیشتر می شود. مهمانی که در کنار سفره میزبان حاضر شود و از غذایی که صاحبخانه برای او آورده بخورد، در فرهنگ ایرانی باید حق سفره و حرمت آن را نگه دارد و در بسیاری از آداب و روابط اجتماعی خود نسبت به این احسان میزبان توجه داشته باشد. رعایت حق سفره در بسیاری از تعاملات اجتماعی نقش موثری ایفا می کند. در چنین مواقعی معمولا می گویند مهمان نمک گیر میزبان شده است و باید حق نمک را نگه دارد. به کسی که با وجود همه مهربانی های میزبان جوانب احترام را رعایت نکند می گویند او نمک خورده و نمکدان شکسته است. این عبارت که همواره به صورت ضرب المثل در فرهنگ عمومی استفاده می شود، نزد مردم اهمیت فراوانی دارد و آدم ها دوست ندارند در تعاملات اجتماعی و رفتار فردی چنین تعابیری را در مورد آنها به کار ببرند. بنابراین مهمان هم وظایفی دارد و موقع ورود به خانه میزبان حرمت نگه می دارد و باید چشم پاک داشته باشد و سر نگه دارد. روا نیست مهمان بعد از خروج از خانه اسرار میزبان خود را با دیگران در میان بگذارد و او را بی آبرو کند.
در کنار همه اوصاف پسندیده ای که درخصوص مهمان نوازی ایرانیان آورده شد، توجه به این نکته حائز اهمیت است که برخی رفتارها و رویه هایی که در مهمانی ها در پیش گرفته می شود قابل دفاع نیست. تجربه نشان داده برخی ایرانی ها رسم و عادتی را برای پذیرایی از مهمان در پیش گرفته اند که با برخی آداب سنتی و دینی سازگاری ندارد.
اسراف و هزینه کردن های بی مورد در برخی از مهمانی ها و تهیه چند نوع خورشت و غذا گاه مشکلاتی را برای خانواده ها پیش آورده است. برخی گمان می کنند برای نشان دادن احترامی که برای مهمان قائلند باید بیش از ظرفیت مهمانی تهیه و تدارک دید. پهن کردن این سفره های پرخرج برای برخی به صورت رویه ای درآمده است که باعث کم شدن رفت و آمدها میان دوستان و آشنایان شده است. هزینه های اضافی برای برگزاری مهمانی چندان پسندیده نیست و معلوم نیست همه غذاهایی که برای یک مهمان تهیه شده مورد استفاده مهمان قرار گیرد. گاه وجود این سفره های رنگین باعث می شود مهمان گمان کند او هم برای نشان دادن عزت و احترام باید چنین هزینه هایی را متحمل شود و از این رو فکر مهمانی رفتن و مهمانی دادن ها را از سر بیرون می کند. مراجعه به متون و منابع اسلامی و رجوع به سنت و سیره معصومان نشان می دهد رویه این بزرگواران در پذیرایی از مهمان تاکید بر سادگی و پرهیز از تجمل و هزینه های اضافی بوده است.
مهمان همچون عضوی از خانواده
در بسیاری از فرهنگ ها مهمان را نمی توان از در خانه راند. برخی ممکن است در شرایطی درگیر مشکلات اجتماعی باشند و برای حفظ جان، مال یا آبرو به خانه کسی پناه ببرند. این افراد در چنین مواقعی، وقتی به عنوان مهمان وارد خانه کسی شدند در حکم اعضای خانواده او هستند و میزبان در حد توان می کوشد مهمان را در مقابل هجوم فشارهای وارده حفظ کند.
حکایت های بسیاری در زمینه فداکاری میزبان
برای دفاع از مهمان در ادبیات فارسی و منابع تاریخی وجود دارد و حتی به این
نکته اشاره شده که در بسیاری از موارد وقتی حاکمان و صاحبان زر و زور
درصدد دستیابی فرد مظلومی بودند و او به خانه کسی وارد می شد، آن فرد حتی
تا پای جان در دفاع از مهمان خود می کوشید.جام جم آنلاین
خوب بود ولی خیلی زیاد بود عالی بود اما زیاد بود 
