می‌خواهم دیده شوم!

«رفتارش خيلي با رفتاري كه ما در دوران جواني داشتيم فرق مي‌كند، گاهي وقت‌ها هر كاري مي‌كنم نمي‌توانم بفهمم‌اش.» اينها جملات يك مادر امروزي است كه تنها بيست و پنج سال با پسرش اختلاف سني دارد ولي انگار فاصله آنها به اندازه قرن‌هاست و نمي‌توانند هم‌ديگر را درك كنند. همين باعث دعواها و جرو بحث‌هاي زيادي در خانه شده است. اين شرايط تنها معطوف به اين مادر و فرزند نيست و بسياري ديگر از مادران و فرزندان ايراني با اين شرايط مواجه هستند. يكي از ريشه‌هاي مهم اين اختلافات در سبك زندگي جوان امروزي است. هر چند كه بعضي وقت‌ها مي‌توان گفت ريشه اين اختلافات تنها تفاوت‌هاست و خانواده‌ها بايد نرمش بيشتري در پذيرفتن سبك زندگي فرزندان خود نشان دهند، ولي بعضي اوقات ديگر رفتار جوانان چنان عجيب و غريب و غيرقابل فهم است كه نه تنها خانواده‌ها بلكه داد جامعه هم از دستشان در می‌آید. اين شيوه‌هاي عجيب و غريب خودنمايي فقط به تغييرات ظاهري معطوف نيستند و در خيلي از موارد ديگر حتي به يك شيوه براي رفتار تبديل شده‌اند. 

 هر روز زير يك تيغ جراحي مي‌روند

اين روزها ديگر آرايش‌هاي عجيب و غريب به تنهايي براي ديده شدن كافي نيستند بلكه جوانان روي به تغيير دادن ظاهر خود آورده‌اند و هر روز يك جا از بدن خود را زير تيغ جراحي مي‌برند. كوچك كردن بيني، برجسته كردن گونه‌ها، كشيدن صورت و پروتز لب تنها نمونه‌هاي كوچكي از اين جراحي‌ها هستند كه خيلي‌ها به انجام آنها معتاد شده‌اند. عده‌اي نه فقط يك بار و دو بار بلكه بارها خود را به دست تيغ جراحي مي‌سپارند و كار به جايي رسيده است كه بعضي، از جراحي‌هاي معمول هم خسته شده‌اند و روي به گوش گرگي و الاغي، فك سگي و بيني عقابي آورده‌اند. شكل‌گيري اين گرايش‌هاي غيرمعمول در بين برخی جوانان گواه اين مساله است كه آنها راه درست ارضاي اميال جواني‌شان را گم كرده‌اند و رو به كوره‌راه‌هايي آورده‌اند كه سرنوشتشان به ناكجاآباد نامعلومي مي‌رسد. به دست آوردن رتبه اول جراحي بيني در دنيا و رتبه دوم مصرف لوازم آرايشي در خاورميانه به اندازه كافي آمارهای هشدار‌دهنده‌اي هستند كه بدون هيچ تفسيري خود مي‌توانند گوياي نگرانی بزرگی در جامعه باشند و بيش از هر قشري، قشر جوان را مورد تهديد قرار دهند. ندا 28 ساله تاكنون سه جراحي بيني انجام داده است و با اينكه بيني بسيار كوچكي دارد ولي هنوز معتقد است كه بيني‌اش بزرگ است و بايد دوباره جراحي كند. او مي‌گويد: «جراحي اولم خوب از كار درنيامد و بيني‌ام هنوز بزرگ و كج بود، اما جراحي دوم بيشتر به دليل مشكل تنفسي بود كه داشتم. الان دو سالي مي‌گذرد و فكر مي‌كنم كه بيني‌ام هنوز بزرگ است و بايد دوباره جراحي كنم. حس مي‌كنم هنوز بيني‌ام چيزي كه دوست دارم نشده، به نظرم اگر دكترم را عوض كنم بهتر باشد چون زياد از كار دكترم راضي نيستم.» با يك نگاه به صورت ندا مي‌توان فهميد كه تمام اجزاي صورتش جراحي شده‌اند و از بس كه زير تيغ جراحي رفته است پوستش حالت طبيعي خود را از داده است. تمام آنچه گفته شد تنها بخش كوچكي از رفتارهاي عجيب برخی جوانان است كه نمونه‌هاي زيادي از آنها هر روز شكل مي‌گيرند. 

 هر كسي تا چه حد آزاد است؟

از كنار هر كس كه رد مي‌شد برمي‌گشت و نگاهي به او مي‌كرد. بعضي‌ها اخم مي‌كردند، بعضي‌هاي ديگر مي‌خنديدند و بعضي‌ها تعجب مي‌كردند. پسر موهاي خيلي بلند دارد و آرايش نسبتا غلیظی دارد. وقتي از مهران درباره تيپش سوال مي‌كنم، مي‌گويد: «به همان ميزاني كه بقيه ظاهر من را را عجيب مي‌دانند، تيپ‌هاي آنها براي من عجيب است! دليل نمي‌شود كه چون همه اين مدلي هستند رفتار درست همين باشد. نظر ديگران براي من اهميتي ندارد.» با اينكه مهران مدعي است كه نظر بقيه برايش اهميتي ندارد ولي به نظر مي‌رسد كه اين رفتارها بيشتر از هر چيزي براي جلب‌توجه همين ديگران است. رفتار مهران تنها گوشه‌اي از رفتارهاي نامتعارف و ناپسند در جامعه ماست. عده‌اي ديگر دور دور كردن و رانندگي‌هاي خطرناك با ماشين‌هاي مدل بالا و گرانقيمت را انتخاب كرده‌اند و بعضي ديگر هم روي به افكار عجيب و غريب آورده‌اند. اين رفتارهاي نامتعارف گاهي پا را از حد مجاز هم فراتر مي‌گذارند و به مرور تبديل به آسيب اجتماعي مي‌شوند و همين باعث شكل‌گيري موج وسيعي از نگراني در جامعه درباره اين رفتارها شده است. البته در اين مورد مانند ديگر مسائل اجتماعي نبايد معلول‌ها را فراموش كرد. در بسياري موارد در حوزه اجتماعي به جاي اينكه دلايل اصلي واكاوي شود، مسئولان به مبارزه با معلول‌ها مي‌پردازند و دست به اقدامات سلبي مي‌زنند. اين اقدامات سلبي راهي براي حل مشكل نيست و باید رویکردهای عملی‌تر و جدی‌تر را برگزید تا بتوان به رفع آسیب امیدوار بود. روانشناسان و كارشناسان مسائل اجتماعي معتقدند بايد ريشه‌هاي رواني و اجتماعي خودنمايي را شناخت و با حل مشكل و استدلال آوردن براي جوانان آنها را از رفتارهايي كه خود مي‌تواند به آسيب‌هاي ديگر دامن بزند باز داشت. 

  اين خودنمايي‌ها از كمبود‌ها ناشي مي‌شوند

رئيس انجمن مددكاران با بيان اينكه يكي از ويژگي‌هاي دوران جواني ابراز وجود يا خودنمايي است،  مي‌گويد: در اين دوران از رشد، افراد ممكن است با فعاليت‌هاي مختلف حضور خودشان را اعلام كنند. سيدحسن موسوي‌چلك مي‌افزايد: افراد هميشه از راه‌هاي مورد قبول و متناسب با هنجارهاي جامعه براي ابراز وجود استفاده نمي‌كنند، گاهي مواقع افراد از راه‌هاي غيرمتعارف براي ابراز وجود استفاده مي‌كنند كه بخشي در تغييراتي است كه در ظاهرشان ايجاد مي‌كنند و بخشي ديگر رفتارهايي است كه افراد انجام مي‌دهند. او تصريح مي‌كند: جوانان اين راه‌ها را فرصت‌هاي ابراز وجود مي‌دانند و اين ناشي از كمبود‌هايي است كه در زندگي خود دارند و با اين كارها مي‌خواهند روي اين كمبود‌ها سرپوش بگذارند. او ادامه مي‌دهد: بعضي اوقات راه‌هاي غيرمتعارفي كه اين افراد براي خودنمايي انتخاب مي‌كنند، بستری براي گرايش به آسيب‌هاي اجتماعي را در آنها ايجاد مي‌كند كه گرايش به مصرف مواد مخدر، در‌گيري و سرقت نمونه‌هايي از آنها هستند. آرمان