به گزارش شفا آنلاین،خوشبختانه تجربه نشان داده است كه
آنان به فراخور نياز در عرصه شغلي خود دست به مطالعه مي‌زنند و سعي
مي‌کنند تا در حد شرح وظايف آن جايگاه، انتظارات را برآورده كنند ولي اغلب
آنها با اين سوال مواجهند كه آيا مدرسين آنها مي‌دانسته‌اند نياز عرصه‌هاي
خدمات چيست.اگرچه
كارشناسان تغذيه را پيشگامان سلامت مي‌نامند و خدمات و مشاوره تغذيه حتي
براي افراد سالم نيز مي‌تواند دوره سلامت آنها را با تنظيم وزن و انتخاب
نوع غذا طولاني كند و ارتقا ببخشد و آنها را با مشاوره و آموزش از مواجهه
با عوامل خطر مانند كلسترول و چربي بالا، چاقي و فشار خون بالا حفظ كند ولي
چون متاسفانه خدمات پيشگيرانه جايگاه خود را در بيمه‌ها نيافته است، با يك
چالش بزرگ در عرصه سلامت روبرو هستيم كه بارها وزير محترم بهداشت نيز در
جلسات متعدد به آن اشاره كرده‌اند و آن شيوع گسترده بيماري‌هاي غيرواگير
است كه با شيوه متناسب زندگي و مهم‌تر از همه تغذيه مناسب قابل‌پيشگيري
است.
چرا
اين متخصصين نمي‌توانند در عرصه پيشگيري از بيماري‌هايي كه بيشترين هزينه
را به خانوار‌ها و كشور تحميل مي‌كند جايگاهي بيابند؟ خانواده‌هايي كه در
آنها اين عوامل خطر وجود دارد بيماران آتي كشور هستند كه بخشي از هزينه‌هاي
سنگين درماني را همراه با رنج بيماري متحمل مي‌شوند. اين بيمه‌ها هستند كه
هزينه‌هاي سنگين مراجعات متعدد به پزشك و بيمارستان، آزمايش‌هاي تشخيصي
متعدد و گاهي چند باره، دارو‌ها، هزينه‌هاي بستري و جراحي‌ها را متقبل
مي‌شوند.
اگر كارشناسان تغذيه كشور را كه اكنون در همه شهرها و استان‌هاي كشور در دسترس هستند از نظر پوشش بيمه‌اي حمايت كنيم، درصد زيادي از اين بيماري‌ها واقعا با مشاوره و خدمات تغذيه‌اي قابل پيشگيري هستند مهم‌تر اينكه خدمات مشاور تغذيه مي‌تواند به‌طرز غير قابل انكاري جلوي اين كاهش رو به تزايد سن ابتلا را كه با آن مواجه هستيم بگيرد.
از طرف ديگر بايد اين وفاق بين متخصصين
براي ارجاع كارهاي بين رشته‌اي به وجود آيد و پزشكان محترم به جاي اينكه با
استفاده از ابزار‌هاي متفاوت براي ارائه رژيم به بيماران وقت صرف كنند،
بهتر است بيماران و مراجعان خود را به کارشناسان تغذيه ارجاع دهندچون بايد
در مشاوره وقت زيادي بايد صرف تعامل با مراجعه‌كننده و قانع كردن او و
خانواده و پرسش و پاسخ لازم شود.
همان‌طور كه متخصص تغذيه نيز نبايد در
حيطه درمان مداخله كند و مراجعين را با توجه به شرايط به پزشك ارجاع دهند
به زبان ديگر ما در حال حاضر بيمه سلامت را تنها براي افراد بيمار كه به
دارو و خدمت‌هاي گران‌تر نياز دارند برقرار مي‌كنيم ولي قبل از اينكه بيمار
شوند حاضر نيستيم با مشاوره در پوشش بيمه از بيماري‌شان پيشگيري كنيم كاري
كه هزينه‌اي به مراتب كمتر دارد.
كارشناسان تغذيه كشور علاوه بر مشکل عدم حمايت بيمه‌اي براي ارائه خدمت مشكلات ديگري نيز دارند كه به آن اشاره مي‌كنم.
جايگاه كارشناسان تغذيه در بيمارستان‌ها
از
اين كارشناسان چه انتظاري داريم؟ آنها مي‌دانند كه تغذيه صحيح بيماران
(سرپايي، بستري و خصوصا بخش‌هاي مراقبت‌هاي ويژه) چه نقش موثري در درمان
دارد.
مشاوره
تغذيه مي‌تواند موجب بهبودي سريع‌تر و در ادامه، بهبود كامل و پيشگيري از
عود بيماري شود. خصوصا در بيماران بستري وجود كارشناس تغذيه در تيم درمان
ضروري است. متخصص تغذيه مي‌تواند روزانه وضعيت بيمار را پايش كند و با
توصيه‌هاي صحيح به بيمار و همراهان او كمك شاياني بهبودي او كند.
در
بخش‌هاي مراقبت ويژه حضور كارشناس تغذيه بسيار مهم است چون بيمار شرايط
بحراني را طي مي‌كند و جان او بستگي به تغذيه صحيح و افزايش ايمني دارد.
ديده شده در بسياري از بيمارستان‌ها بيمار بخش مراقبت ويژه به‌دليل اين
غفلت‌هاي تغذيه‌اي به سرعت وزن از دست مي‌دهد.
بعضي
از پزشكان كه از مشاوره تغذيه در اين بخش استفاده كرده‌اند سرعت بهبودي
بيمار را ديده‌اند. عدم برخورداري از خدمات تغذيه‌شناسان در بخش‌هاي بستري
بيماران سرطاني گاهي موجب خسران‌هاي غير قابل جبران شده است.
با
وجودي‌كه وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي وجود يك كارشناس تغذيه را براي
هر 50 تخت بيمارستان تاييد كرده است و در ارزيابي بيمارستان‌ها لحاظ
مي‌شود ولي متاسفانه اغلب در بيمارستان‌ها اين كارشناس را به قسمت آشپزخانه
مي‌فرستند و بيماران را از خدمات كارشناسي و مشاوره محروم مي‌کنند.
كارشناساني
البته در بعضي بيمارستان‌ها هستند كه با تلاش فراوان و گاهي غير قابل باور
توانسته‌اند جايگاه اصلي خود را در تيم درمان به دست آورند اينان با
بهره‌گيري از يك فرد كمكي هم خدمات غذايي را هدايت مي‌کنند و هم به مشاوره
مي‌پردازند ولي لازم است به اين وضع سر و ساماني مناسب داده شود.
لازم
به ذكر است كه خدمات غذايي در بيمارستان خود نياز به توجه فراوان و مديريت
دارد و مي‌تواند توسط يك فرد آموزش‌ديده انجام شود يا فردي توسط كارشناس
تغذيه بيمارستان آموزش‌ديده و زير نظر همين كارشناس و هماهنگ با او خدمات
تغذيه‌اي را هدايت كند.
ولي
ارائه اين خدمات نبايد به وظايف كارشناس تغذيه در تيم درمان بيمارستان
خللي وارد كند. هميشه اين بحث در علم پزشكي وجود دارد كه كار درمان يك كار
تيمي است و بدون هماهنگي اين تيم، درمان كامل نمي‌شود و يكي از پايه‌هاي
اين تيم متخصص تغذيه است.
جايگاه كارشناسان تغذيه در كارخانجات و سازمان‌ها
با
توجه به شيوع روزافزون بيماري‌هاي غيرواگير هيچ مقرراتي براي تعيين تعداد
كارشناسان تغذيه در محل كار نداريم و معمولا كارگاه‌ها و كارخانه‌هاي بزرگ و
سازمان‌هايي كه سلامت كاركنان برايشان اهميت دارد گاهي با درك مديريت از
سلامت، استخدام كارشناس تغذيه صورت مي‌گيرد ولي اين كارشناس نيز اغلب در
مديريت غذايي مشغول مي‌شود و حتي اگر نقش مهم خود را در غربالگري كاركنان و
برگزاري كلاس‌هاي آموزشي و مشاوره بداند با سختي مي‌تواند مديريت سازمان
را راضي به قبول اين پيشنهاد كند. در حالي كه وقتي ما در كشور با بحران
بيماري‌هاي غيرواگير مواجه هستيم بايد تمام نيروهايمان را براي مبارزه و
پيشگيري بسيج كنيم.
در
سال‌هاي اخير انجمن‌هاي علمي با كمك هم همايش‌هايي را تحت عنوان تغذيه در
محل كار برگزار كرده‌اند و اهميت موضوع را بيش از پيش روشن كرده‌اند و در
مواردي كارشناسان تغذيه در اين كارخانه‌ها تنها دغدغه‌شان مديريت غذايي
نيست و سلامت كاركنان را با همكاري پزشك پايش مي‌کنند و با برگزاري
كارگاه‌هاي آموزشي براي كاركنان داري عوامل خطر نسبت به اين مهم اقدام
مي‌کنند. ولي اصل مهم اين است كه اين نياز حس نشده باقي مانده و سازمان
متولي سلامت جامعه يعني معاونت بهداشت در وزارت بهداشت براي حضور كارشناسان
تغذيه در محيط‌هاي كار شرح وظايف خاص و براي كارفرمايان قانوني را براي به
كار گيري متخصص تغذيه در نظر نگرفته است.
سلامت
نيروي كار كشور چه در بخش دولتي و چه در بخش خصوصي چنان اهميتي دارد مقرون
به صرفه‌ترين راهكار براي حفظ و ارتقاي سلامت آنان اين است كه در محل كار
مورد غربالگري قرار گيرند و چنانچه داراي ريسك هستند و عوامل خطر را دارند
قبل از اينكه بيمار شوند و هزينه دارو و درمان همراه با غيبت از كار به
دولت تحميل شود، مورد مراقبت قرار گيرند و آموزش و امكان برخورداري از
مشاوره تغذيه داشته باشند براي اغلب عوامل خطر، كارسازترين مداخله، مشاوره
تغذيه و به كار بستن توصيه‌هاي تغذيه‌اي است.
كارشناسان تغذيه در دفاتر تغذيه
طبق
قانون كارشناسان تغذيه مي‌توانند با رعايت قانون دفتر مشاوره تغذيه تاسيس
كنند، ولي مشكلي كه قبلا به آن اشاره كردم يعني به‌دليل نداشتن پوشش
بيمه‌اي آنها نمي‌توانند براي پيشگيري از بيماري‌ها وارد عمل شوند. چون
مردم تنها به‌دليل بيماري به مطب و دفتر مشاور رجوع مي‌كنند، در حالي كه
اگر هدف كشور پيشگيري از بروز و شيوع بيماري‌هاي غيرواگير باشد بايد اين
گروه را تحت حمايت قرار دهد تا مردم مراقبت‌هاي تغذيه‌اي خود را نزد مشاور
تغذيه بگيرند.
علاوه
بر اين دولت (وزارت بهداشت) مي‌تواند با برنامه‌ريري منسجم وظايف جديدي را
در محل يا مكان براي اين كارشناسان تعريف كند. براي مثال آموزش تغذيه در
مدارس، مساجد، ادارات، كارخانه‌ها، شركت‌ها و... الگو اين خدمات را در پوشش
بيمه تعريف كنند برنامه‌هاي آموزشي جامعه محور مي‌تواند به طرق گوناگون
توسط تيم مراقبت محل كه متخصص تغذيه عضو آن است اجرا شود. در حقيقت اگر
نگاه متوليان سلامت پيشگيري از بيماري باشد از نيرو‌هاي موجود مي‌تواند به
نحو موثري استفاده كند.
كارشناسان تغذيه جامعه
در
ارائه خدمات بهداشتي درماني، كشور ما شبكه منسجم و خوبي را از سال‌هاي پيش
تحت نام مراقبت‌هاي بهداشتي اوليه PHC دارد كه خدمات ارزنده‌اي داشته و در
ارتقاي سلامت خصوصا در مناطق روستايي كشور زبانزد كشور‌هاي منطقه و موجب
افتخار كشور است. اين شبكه سطوح مختلفي دارد كه از خانه بهداشت در روستا
مي‌شود و مراكز بهداشتي درماني روستايي و شهري داراي تيم پزشكي و كارشناسان
مختلف است كه متاسفانه در زمان تشكيل شبكه‌هاي بهداشتي درماني كمبود نيروي
متخصص تغذيه موجب شد كه از اين تخصص در تيم مراكز بهره نبرند. ولي وقتي به
اسناد قديميPHC مراجعه مي‌كنيم جمله
Food Supply &Proper Nutrition نشان مي‌دهد كه توزيع غذا و تغذيه مناسب مورد نظر موسسين اين سيستم بوده است. در حال حاضر تلاش براي جا انداختن اهميت تغذيه جامعه براي ارتقاي سلامت در وزارت بهداشت وجود دارد و در دولت جديد خوشبختانه در گسترش ارائه خدمات سلامت و طرح تحول، تفكر ارائه خدمات در شهرها و حاشيه شهرها بهره‌مندي از خدمات كارشناسان تغذيه مورد توجه قرار گرفته است ولي اطلاع‌رساني در اين زمينه بايد قوي‌تر از اين عمل كند.
ربابه شيخ‌الاسلام
سپید
