الف) نهادهایی که به‌طور مستقیم به موضوع خانواده می‌پردازند
ارتباط برخی از نهادهای ملل متحد با موضوع خانواده مستقیم و آشکار است.
به‌طور نمونه می‌توان به صندوق جمعیت ملل متحد (UNFPA) (١)، صندوق کودکان
ملل متحد (یونیسف) و نیز شورای اقتصادی و اجتماعی ملل متحد اشاره کرد.
١- صندوق جمعیت ملل‌متحد(UNFPA)
این نهاد ارتقای مسائلی چون مادری ایمن، سلامت باروری، تمرکز بر نیازهای
نوجوانان و برابری جنسیتی و نیز بررسی آثار ایدز/ اچ.آی.وی بر خانواده را
در دستور کار خود قرار داده است.
صندوق جمعیت ملل‌متحد خواستار جهانی است که در آن همه بارداری‌ها خواسته،
هر ولادتی ایمن و پتانسیل هر فرد جوانی بالقوه باشد. صندوق جمعیت ملل‌متحد
با دولت‌ها و دیگر آژانس‌های تخصصی ملل‌متحد و نیز جامعه‌مدنی، همکاری
بسیار نزدیکی دارد. دو سند به‌عنوان چارچوب کاری این صندوق مطرح است که
عبارتند از: برنامه عمل مصوب در کنفرانس جهانی جمعیت و توسعه (١٩٩٤) و نیز
اهداف توسعه هزاره که کاهش فقر مفرط تا سال ٢٠١٥ را مدنظر قرار داده است.
از آنجایی‌که موعد تحقق این اهداف نزدیک است، لذا تأکید شده که تلاش و کار
در راستای تحقق آنها تسریع شود.
اهداف صندوق جمعیت ملل‌متحد
از جمله مهمترین اهداف صندوق جمعیت ملل‌متحد عبارتند از:
١- تحقق دسترسی برابر به سلامت جنسی و باروری (که ازجمله شامل تنظیم خانواده می‌شود)
٢- ارتقای حقوق باروری
٣-کاهش مرگ‌ومیر ناشی از زایمان
٤- تسریع پیشبرد اهداف توسعه هزاره
٥- بهبود زندگی زنان و جوانان با پیشبرد حقوق بشر و برابری جنسیتی و از
طریق ارتقای دریافت عوامل پویایی جمعیت که مشتمل بر نرخ رشد، ساختار سنی،
باروری و مرگ‌ومیر و مهاجرت می‌شوند و بر جنبه‌های مختلف بشری، اجتماعی و
اقتصادی پیشرفت تأثیر می‌گذارد.
٦- سلامت جنسی و باروری و توانمندسازی زنان که متاثر و تاثیرگذار بر رویکردهای جمعیتی تلقی شده است.
تنظیم خانواده
بنا به تصریح صندوق جمعیت ملل‌متحد برخی از ٢٢٢میلیون زن در سراسر جهان که
خواستار اجتناب یا تأخیر در بارداری هستند، فاقد دسترسی به پیشگیری
موثرند. اجرای این ضرورت در مورد تنظیم خانواده مدرن در جهان درحال توسعه،
موجب کاهش بارداری‌های ناخواسته از ٧٥میلیون به ٢٢میلیون مورد شده است.
صندوق جمعیت ملل‌متحد، حق همه افراد در تصمیم‌گیری ارادی در رابطه با تعداد
و فاصله سنی کودکانشان را مورد حمایت قرار می‌دهد. این نهاد از
برنامه‌هایی که دسترسی به خدمات تنظیم خانواده را فراهم می‌کند، پشتیبانی
می‌کند و بدین منظور توجه به شرایط فرهنگی و دسترسی به اطلاعات مورد نیاز
در رابطه با سلامت باروری زنان را لازم دانسته است.
تلاش برای حفظ حیات مادران
بنابر آمار موجود، روزانه حدود ٨٠٠ زن به دلیل عوارض بارداری یا زایمان
می‌میرند. هر دو دقیقه، فقدان مادری، یک خانواده را دچار تزلزل و رفاه و
بقای کودکان را تهدید می‌کند. امروزه اثبات شده در مورد نوزادانی که
مادرانشان فوت کرده‌اند، احتمال این‌که قبل از دو سالگی بمیرند بسیار بیشتر
است.
٩٠درصد از زنانی که در طول بارداری یا هنگام زایمان می‌میرند، در آفریقا و
آسیا زندگی می‌کنند و همین امر لزوم تمرکز و انجام اقدامات لازم را در این
منطقه بیشتر می‌کند.
٢- صندوق بین‌المللی کودکان: یونیسف (UNICEF)
صندوق کودکان ملل‌متحد (یونیسف) نیز با انجام اقداماتی چون ارتقای حیات،
رشد و حمایت از کودک و نیز برابری جنسیتی و بررسی تأثیر ایدز، حمایت از
خانواده را مورد توجه قرار داده است. مطابق کنوانسیون حقوق کودک، در
راستای رشد کامل و هماهنگ شخصیت کودک، او باید در محیط خانوادگی و نیز در
فضایی توأم با امید، عشق و درک متقابل پرورش یابد.
یونیسف بر اهمیت و جایگاه خانواده در سنین ابتدایی رشد کودک، خصوصا ٥سال
ابتدایی، تأکید ویژه‌ای دارد. البته این نهاد قایل است که کودکان باید از
سنین کم، اداره امور زندگی خود را به دست گیرند. آنها باید آماده شوند که
در تصمیمات مرتبط با خود در خانواده و اجتماع مشارکت کنند.
ازجمله عوامل موثر در رشد کودکان؛ وضع مطلوب در خانواده، تغذیه کافی و مناسب، تعامل با والدین و رویه‌های انضباطی غیرخشونت‌آمیز دانسته شده‌اند. همچنین ایفای مسئولانه نقش از سوی والدین مورد توجه است که ازجمله مشتمل بر ایجاد فضایی امن، نظارت بر فعالیت‌های کودکان، ارزیابی رفتار آنها، تسریع رشد ظرفیت‌های اجتماعی و عاطفی کودکان و راهنمایی آنها در زندگی روزمره است. درواقع ایجاد محیطی امن و محرک انگیزه در خانه که به کودکان اجازه ظهور و بروز در آن داده می‌شود، عنصری حیاتی در افزایش شکوفایی کودکان و مسئولیت‌پذیری آنها دانسته شده است که در بزرگسالی نیز دارای تأثیرات مهمی خواهد بود.
توجه خانواده‌ها به وضع کودکان در ٥سال ابتدایی زندگی، ازجمله مراقبت روزانه والدین، رویه‌های تغذیه‌ای مناسب، تعامل مقتضی میان کودکان و سرپرستان، اجتناب از تنبیه‌های بدنی یا لفظی شدید، مهم تلقی شده و از رویه‌های مذکور به‌منزله اشکالی از سرمایه‌گذاری خانوادگی در رفاه بلندمدت کودکان نام برده شده است.
ازجمله اهداف یونیسف این است که در راستای توانمندسازی خانواده‌ها با دیگر
نهادها و سازمان‌های فعال همکاری کند تا هر کودک از شرایط مطلوب در زندگی
برخوردار شود. این تلاش‌ها برای رشد و پیشرفت کودکان در دوران خردسالی
ضروری بوده و مشتمل بر عناصر اقتصادی و اجتماعی است.
ازجمله موارد همکاری یونیسف با دیگر نهادها، می‌توان به برنامه یونیسف با
سازمان جهانی بهداشت اشاره داشت که در راستای حمایت از والدین و خانواده‌ها
جهت مراقبت و نگهداری از کودکان تدوین شده است.
ب) نهادهایی که غیرمستقیم به موضوع خانواده توجه می‌کنند
برخی نهادهای ملل‌متحد به‌طور غیرمستقیم به‌وسیله ارتقای سلامت، رفاه و
رشد، از خانواده حمایت می‌کنند. ازجمله نهادهای مزبور می‌توان به سازمان
غذا و کشاورزی (FAO)، برنامه عمران ملل‌متحد (UNDP)، سازمان جهانی بهداشت
(WHO)، کمیسرای عالی ملل‌متحد در امور پناهندگان (UNHCR)، سازمان
بین‌المللی مهاجرت، نهاد مرتبط با امور مردم بومی، نهاد زنان ملل‌متحد و...
اشاره کرد.
١- برنامه عمران ملل‌متحد
تاکنون پروژه‌هایی در برنامه عمران ملل‌متحد اجرا شده است که در مواردی
مرتبط با خانواده بوده‌اند. به‌طور نمونه می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
پروژه «آنچه شما
و خانواده‌تان باید بدانید»
هدف پروژه «آنچه شما و خانواده‌تان باید بدانید» بررسی آثار و تبعات ایدز/
اچ.آی.وی و ناظر بر اقدامات مقتضی و تقویت ظرفیت افراد و نهادها جهت
مواجهه با افراد مبتلا به ایدز/ اچ.آی.وی بوده است.
بحران اقتصادی جهانی
و خانواده
همچنین در سال ٢٠٠٩ بحران اقتصادی جهانی به منزله بحران توسعه انسانی مورد
توجه قرار گرفت که متضمن چالش‌های پیچیده‌ای بود. در این راستا برنامه
عمران ملل‌متحد با مشارکت نهاد خانواده ملل‌متحد و سایر نهادهای چندجانبه،
در جهت مساعدت به دولت‌ها همکاری کردند تا باتوجه‌به ضرورت‌های فوری و
بلندمدت، اقداماتی انجام داده و راهکارهایی جهت داشتن آینده‌ای پایدار و
باثبات ارایه کنند.
اشتغال و خانواده: گزارش مشترک برنامه عمران ملل‌متحد و سازمان بین‌المللی کار
حضور چشمگیر زنان حوزه آمریکای لاتین و کاراییب در نیروی کار منجر به بروز
چالش‌هایی در زمینه توازن اشتغال و زندگی خانوادگی در این کشورها شده است.
در پاسخ به تنش‌های موجود، توجه به برابری جنسیتی و نیز بهبود اقتصادی در
گزارش مشترک برنامه عمران ملل‌متحد و سازمان بین‌المللی کار مورد توجه قرار
گرفت.
امروزه چالش میان اشتغال و خانواده تعداد زیادی از زنان را در این منطقه
درگیر کرده و بر همین اساس در این گزارش ارتقای برابری جنسیتی در اشتغال
مهم تلقی شده است. همچنین طبق این گزارش، ٥٣درصد زنان در آمریکای لاتین و
کاراییب شاغل هستند که این رقم به ٧٠درصد افزایش خواهد یافت و در این صورت
این امر به‌عنوان عاملی جهت ازدیاد ثروت کشور و تقویت رفاه زنان خانه‌دار و
کاهش فقر عنوان شده است. نیز مطرح شده که در دنیای امروز به‌رغم این‌که
هم زنان و هم مردان شاغل هستند، اما در زمینه کارهای خانه سهم هر یک از
ایشان متناسب نبوده و عمده امورات خانه و خانواده برعهده زنان قرار دارد و
همین امر بخشی از زنان شاغل را با مشکلاتی مواجه می‌کند. در این گزارش
سازمان بین‌المللی کار و برنامه عمران ملل‌متحد درصدد ارایه راهکارهایی به
دولت‌ها، افراد، سازمان‌های غیردولتی و دیگر نهادها برآمده‌اند تا زنان
بتوانند میان زندگی خانوادگی و کار تعادل و توازن برقرار کنند.
٢- سازمان غذا و کشاورزی
باتوجه‌به حوزه فعالیت این سازمان، تاکنون اقدامات و برنامه‌هایی مرتبط با خانواده انجام گرفته است که برخی از آنها عبارتند از:
کشاورزی خانوادگی
کشاورزی خانوادگی مشتمل بر مجموعه‌ای از فعالیت‌ها نظیر تولید محصولات
کشاورزی، ماهیگیری، باغبانی و دامداری توسط اعضای خانواده است. به‌رغم وجود
تفاوت‌های قابل ملاحظه میان کشورها، کشاورزی خانوادگی دارای ویژگی‌های
مشترکی عنوان شده است:
١- دسترسی محدود به زمین و منابع مالی
٢- کاربرد گسترده از کار خانوادگی با مشارکت مستقیم رئیس خانواده در روند
تولید؛ اگرچه در برخی مشاغل رئیس خانوار به‌عنوان مدیر فعالیت نمی‌کند، اما
حداقل فردی است که بیشترین کار را در خانواده انجام می‌دهد.
٣- کشاورزی، باغبانی و ماهیگیری؛ منابع اصلی درآمد اصلی اعضای خانواده را تشکیل می‌دهد. البته ممکن است فعالیت‌های غیرکشاورزی دیگر در خانواده یا خارج از آن نیز مانند خدمات مرتبط با توریسم روستایی، تولید صنایع‌دستی و ... انجام گیرد.
سازمان غذا و کشاورزی با هدف افزایش تولید کالا و خدمات از طریق کشاورزی خانوادگی به شیوه‌ای پایدار و بهبود رفاه اعضای خانواده با همکاری کشورهای حوزه آمریکای‌لاتین و کاراییب اقدام به ارایه برنامه‌ها و راهبردهایی کرده است.
گزارش راهنمای تغذیه خانواده
این برنامه به‌عنوان راهنمای هر شخص یا نهادی که درصدد بهبود تغذیه و غذای
خانواده در کشورهای درحال توسعه باشد، می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
همچنین کارکنان بخش سلامت و درمان و کشاورزی نیز می‌توانند آن را موردتوجه
قرار دهند. علاوه‌بر آن، این اصول راهنما برای اعضای خانواده خصوصا مادران،
حاوی اطلاعات مهم و مفیدی در رابطه با تغذیه خانواده است. اهداف این
برنامه عبارتند از:
١- ارایه اطلاعات لازم در زمینه تهیه کالا، غذا و وعده‌های سالم و تغذیه اعضای خانواده از آنها
٢- ترغیب افراد به داشتن عادت‌های غذایی سالم.
مهمترین عناوین مورد بحث در این گزارش عبارتند از: مبانی تغذیه، امنیت
غذایی خانواده، برنامه‌ریزی وعده‌های غذایی، نیازهای غذایی خاص کودکان،
زنان، مردان، سالخوردگان، بیماران و افراد مبتلا به سوءتغذیه.
این گزارش جهت آموزش حضوری به خانواده‌ها و افراد شاغل در حوزه‌های مرتبط با تغذیه، سلامت و درمان و خانواده و نیز تولید برنامه و ارایه در رسانه‌های مختلف، مفید دانسته شده است.
ارگان‌ها و سازمان‌های تخصصی سازمان ملل‌متحد تاکنون به موضوعاتی مرتبط با خانواده پرداخته‌اند و گزارشاتی نیز منتشر شده که در مواردی حاوی اطلاعات و محتوایی مفید و کاربردی است. با این وجود نکته قابل‌تأمل عدم‌تناسب در میزان تمرکز بر موضوعات مرتبط با خانواده در ارگان‌های ملل‌متحد است؛ به‌نحوی‌که به‌طور مثال میزان فعالیت‌ها و اقدامات انجام‌گرفته در رابطه با مسائلی چون تنظیم خانواده و بهداشت باروری، تأثیر ایدز بر خانواده و فقر، چه به لحاظ کمیت و چه به لحاظ کیفیت (از حیث منابع مالی و انسانی اختصاص‌یافته)، قابل مقایسه با دیگر موضوعات نیست. این در شرایطی است که امروزه خانواده در جوامع مختلف با چالش‌های جدیدی روبه‌روست و البته از سوی دیگر برخوردار از ظرفیت‌های زیادی است که نیازمند توجه و تأمل دقیق‌تر خواهد بود.
شهروند
