ضرباهنگ خوش زندگی، ارمغان اهدای خون!

اهدای خون در علم پزشکی برای نجات جان بیماران از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ همه روزه، در سراسر جهان افراد بیشماری به خون و فرآورده های آن نیاز دارند، به طوری که در طول زندگی از هر سه فرد، یک تن به این مایع حیاتی احتیاج پیدا می کند.

مصرف کنندگان اصلی خون و فرآورده های آن؛ حادثه دیدگان در حوادث و سوانح گوناگونی مانند تصادف های رانندگی، سوختگی ها، اعمال جراحی، زایمان، بیماران تالاسمی، هموفیلی، افراد دیالیزی، نوزادان مبتلا به زردی ناشی از ناسازگاری خون مادر و جنین، پیوند اعضا، سوختگی های شدید، کم خونی های مزمن و انواع سرطان هستند.

با وجود آن که دلایل نیاز به خون متفاوت بوده اند، اما احتیاج به خون و فرآورده های آن همیشه وجود دارد. در حال حاضر، با وجود پیشرفت های زیاد در علم پزشکی هنوز جایگزین مصنوعی برای این مایع حیاتی ساخته نشده و تنها، خون اهدایی است که می تواند نجاتبخش جان یک انسان شود. نبود جایگزین مناسب، محدود بودن مدت زمان نگهداری و همیشگی بودن نیاز به خون و فرآورده های آن سبب شده است تا اهدای خون از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار شود.

سیستم خون رسان بدن به دنبال بروز خونریزی، خون از دست رفته را جبران می کند اما در خونریزی های شدید و یا زمانی که سیستم خون ساز بدن کار خود را به خوبی انجام ندهد، بیمار قادر به جایگزین کردن خون از دست رفته نیست و در چنین شرایطی، تنها اهدای خون یک داوطلب سالم و تزریق آن جان بیمار را نجات می دهد.

حجم خون هر فرد بالغ (میان 17 تا 65 سال) با وزن 50 کیلوگرم، پنج و نیم لیتر است، پزشکان معتقدند که هر فرد با اهدای 250 سی سی تا 450 سی سی از خون خود نه تنها سلامتی خود را تضمین می کند، بلکه بیماران و مصدومان نیازمند را نیز نجات می دهد. هر فرد سالم در هر سال تا چهار بار با فاصله هشت هفته (2 ماه) می تواند خون اهدا کند، پیشرفت های شگفت انگیز در علم پزشکی و افزایش مصدومان و بیماران نیازمند به دریافت خون سبب شد تا جمع آوری خون از داوطلبان، مورد توجه ویژه ای قرار گیرد که به فرآیند اهدا و تزریق خون، انتقال خون می گویند.

سازمان ملی انتقال خون در ایران به عنوان تنها نهاد متولی تهیه خون و به منظور ساماندهی به وضعیت خون رسانی، ترویج فرهنگ اهدا، تهیه فرآورده های سالم و رایگان از خون در نهم مرداد 1353 هجری خورشیدی تشکیل شد و این روز به عنوان روز اهدای خون نام گرفت.

سازمان انتقال خون با هدف مشارکت در مراقبت از بیماران، تأمین خون سالم و کافی، بسیج اهدا کنندگان داوطلب، همکاری با بیمارستان ها، در حل مشکلات انتقال خون و گسترش شبکه پایگاه های انتقال خون کار خود را آغاز کرد.

ایجاد پایگاه برای جمع آوری خون از داوطلبان در بیمارستان ها، واحدهای سیار و ثابت، آماده سازی خون جمع آوری شده برای نجات بیماران و مصدومان، ثبت اطلاعات داوطلبان به منظور دعوت برای اهدای خون به هنگام ضرورت و توزیع خون و فرآورده های آن به مرکزهای درمانی و بیمارستان ها از جمله کارهای این سازمان به شمار می رود.

مرکز انتقال خون هلال احمر و سازمان ملی انتقال خون پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، به منظور خدمت رسانی بهتر با هم ادغام شدند و با انتقال تمام امکانات این 2 مرکز به این نهاد، سازمان انتقال خون ایران شکل گرفت.

هشت سال جنگ تحمیلی، فرصتی مغتنم بود تا ایرانیان فرهنگ خداپسندانه ی اهدای خون را در کشور خود نهادینه سازند و داوطلبانه خون مورد نیاز را برای مجروحانی که با هدف دفاع از مام وطن به جبهه های حق علیه باطل شتافته بودند، تامین کنند. در این شرایط حساس اهمیت سازمان انتقال خون و امر اهدا خون بیش از پیش نمایان شد.

اما پایان جنگ سبب نشد تا ملت نوعدوست ایران، عمل پسندیده ی اهدای خون را فراموش کنند و امروز داوطلبان بسیاری همواره برای این امر مهم پیشقدم می شوند و با اهدای خون سرخ خود، زندگی و تندرستی را برای هموطن بیمارشان به ارمغان می آورند و امید است تا با همراهی نهادها و سازمان های مختلف، مقوله اهدای خون در جامعه ی ما نهادینه و به یک باور عمومی و اعتقاد قلبی بدل شود.


حسین دزفولی پیشینه ی نخستین تزریق خون در ایران را سال های ابتدایی دهه ی 20 هجری خورشیدی عنوان کرد و گفت: بیمارستان های ارتش و مرکزهای جمعیت «شیر و خورشید سرخ ایران» از نخستین مکان هایی بودند که به صورت نظام مند اقدام به جمع آوری خون از میان اعضا و داوطلبان می کردند. به تدریج با شناخته شدن ارزش حیاتی تزریق خون در نجات بیماران و افزایش تجویز خون در مرکزهای درمانی، جمع آوری خون داوطلبان جوابگوی نیاز بیماران نبود و تنها راه چاره پرداخت مبالغی در برابر دریافت خون بود و از همین جا پای واسطه ها به ماجرا باز شد. بنگاه هایی که خون را در برابر پرداخت هزینه های اندکی از مردم می خریدند و به بهای بسیاری به بیمارستان ها و مرکزهای درمانی می فروختند. بدیهی است که بسیاری از مشتریان این بنگاه ها را افراد بی بضاعت و به ویژه معتادان و خیابان خواب ها تشکیل می دادند و کمترین کنترلی از نظر بررسی سلامت و کیفیت روی خون ها وجود نداشت.

مدیر روابط عمومی اداره ی کل انتقال خون استان تهران در توضیح علت نامگذاری نهم مرداد به عنوان روز اهدای خون یادآور شد: انتقال خون با توجه به مشکلات و عوارض ناشی از تعداد متولیان امر انتقال خون، فعالیت سودجویانه بنگاه های خصوصی و به ویژه رقابت ناسالم این بنگاه ها، طرح نخستین تشکیل یک سازمان مستقل برای ساماندهی سیستم تامین خون و فرآورده های خونی مطرح شد و در نهایت به تاسیس سازمان ملی انتقال خون ایران در نهم مرداد 1353 هجری خورشیدی انجامید. این روز در تقویم رسمی کشور به عنوان روز اهدای خون شناخته می شود.

وی درباره ی وظیفه و جایگاه سازمان انتقال خون ایران بیان داشت: در واقع معرفی سازمان انتقال خون ایران به عنوان تنها متولی تهیه خون در کشور گامی برای متمرکز کردن و همسویی تمام امکانات موجود در زمینه طب انتقال خون، به منظور ارتقای کمی و کیفی در روند تامین خون و فرآورده های خونی مورد نیاز بود. هدفی که همواره به عنوان یکی از ارکان اصلی سازمان مطرح بوده و مورد توجه قرار داشته است. بر همین پایه پایان دادن به سیستم خرید و فروش خون و تعطیلی بنگاه های واسطه از نخستین دستاوردهای این سازمان ملی بود. البته در آن سال ها با توجه به نبود آشنایی کافی قشرهای مختلف جامعه با اهدای خون، سیستم جایگزینی خون یعنی دریافت خون از آشنایان و بستگان فرد بیمار تنها راه حل موجود به نظر می رسید که تا سال 1386 هجری خورشیدی نیز همچنان در برخی استان های کشور پابرجا بود.

حسین دزفولی با اشاره به این که در حال حاضر اهدای خون در ایران به صورت صد در صد داوطلبانه انجام می شود، اظهار داشت: اهدای خون داوطلبانه به این معنی است که افراد تنها با نیت انجام دادن یک کار خوب و انساندوستانه به مرکزهای اهدای خون می روند. این باور وجود دارد افرادی که برای کمک به همنوع خود، خون اهدا می کنند در بخش مشاوره پزشکی به پرسش ها صادقانه پاسخگو هستند و نتیجه این رفتار صادقانه ارتقای ضریب سلامت خون اهدایی است. این موضوع اهمیت بسیاری دارد و بر همین پایه جدای از فرآیندهای فنی، انتقال خون های دنیا در حوزه جذب و آموزش اهداکنندگان خون، سرمایه گذاری ویژه ای انجام می دهند.

مدیر روابط عمومی اداره ی کل انتقال خون استان تهران در مورد گروه های مورد نیاز گفت: در نظام درمانی به همه گروه های خونی نیازمندیم اما بیشترین نیاز به خون مربوط به گروه های خونی است که بیشترین دربرگیری را در جامعه دارند. در کشور ما بسیاری از افراد، دارای گروه خونیO مثبت هستند و بیشترین دغدغه نسبت به گروه های منفی است چون به همان نسبت که افراد دارای گروه منفی در جامعه کم تعداد هستند، درصد کمتری از جمعیت اهداکننده را نیز تشکیل می دهند.

وی در پایان افزود: عمر فرآورده های خونی محدود است به عنوان مثال گلبول قرمز تا 35 روز و پلاکت حداکثر 72 ساعت قابل نگهداری هستند. بنابراین حفظ ذخایر خونی در وضعیتی قابل قبول باید همواره مد نظر باشد. شاخص اهدای مستمر کمک می کند این هدف تامین شود. اهداکننده مستمر به کسی می گویند در سال حداقل 2 بار خون اهدا کرده باشد. در واقع همراهی اهداکنندگان در تمامی شرایط سال مهم است. هرچند در شرایط آب و هوایی، تعطیلات طولانی و همچنین روزهایی مانند رمضان میزان اهدای خون دچار چالش می شود.

ایرنا