باردارید و کمردرد دارید؟ جای خوشحالی است كه فرزند شما در حال رشد است. این همان اتفاق خوبی است که باید بیفتد ولی اضافه وزن به‌خصوص در ناحیه شكم باعث فشار روی كمر شما می‌شود. تقریبا همه زنان باردار دچار كمردرد می‌شوند و این درد عموما در قسمت انتهایی كمر جایی كه ستون فقرات به لگن متصل می‌شود رخ می‌دهد. مطمئن باشید كه نكات جالبی وجود دارند كه می‌تواند منجر به تخفیف و كنترل درد شما شود.
مهم‌ترین علل كمردردهای زمان بارداری را در موارد زیر خلاصه کرد:
1. افزایش وزن: در یك بارداری سالم و طبیعی، حدود 12 تا 15 كیلوگرم به وزن اضافه می‌شود و این ستون فقرات است كه باید وزن اضافه را تحمل كند. این اضافه وزن فشار قابل‌توجهی به تاندون‌ها و عضلات ستون فقرات و عروق و اعصاب لگن وارد می‌كند و می‌تواند باعث بروز درد شود.
2. تغییر در قامت و وضعیت بدن: بارداری باعث تغییر
مركز ثقل بدن می‌شود. این وضعیت باعث می‌شود اگرچه ناخودآگاه، وضعیت كمر و
لگن خود را تغییر دهید تا بتوانید مركز ثقل بدن خود را كنترل كنید كه این
وضعیت می‌تواند باعث درد شود.
3. تغییرهای هورمونی: حین بارداری بدن هورمونی به نام ریلكسین ترشح می‌كند كه باعث شل شدن لیگامان‌های ناحیه لگن می‌شود تا زایمان طبیعی امكان‌پذیر شود. این
هورمون نه‌تنها تاندون‌ها و مفاصل كانال زایمانی را شل می‌كند بلكه روی
تاندون‌های ستون فقرات نیز اثر دارد كه می‌تواند باعث نداشتن ثبات و درد
شود.
4. جداشدن عضلات: از آنجا كه رحم شروع به رشد
می‌كند، عضلات موازی و راست شكم كه از دنده‌ها شروع و به استخوان لگن متصل
می‌شود، از هم جدا می‌شوند. این جدایی عضلات می‌تواند كمردرد را بدتر كند.
5. استرس: فشارهای روانی می‌تواند باعث گرفتگی عضلات ستون فقرات و گرفتگی‌های دردناك شود پس اگر عصبی شدید، دردتان بدتر خواهد شد.
درمان كمردرد در دوران بارداری
اگر قبل از بارداری كمردرد مزمن نداشته‌اید و این درد را برای اولین‌بار در بارداری تجربه می‌كنید، به‌تدریج از بین خواهد رفت ولی انجام این كارها می‌تواند باعث كاهش و كنترل كمردرد شود یا حتی از بروز آن جلوگیری كند.
1. ورزش: ورزش منظم باعث تقویت عضلات می‌شود و
انعطاف‌پذیری آنها را افزایش می‌دهد. عضلات تقویت شده هم فشارهای فیزیكی را
بهتر تحمل و میزان كمتری از فشار را به ستون فقرات منتقل می‌كنند. ورزش‌های
بی‌خطر برای اغلب زنان باردار عبارتند از: راهپیمایی، شنا و دوچرخه ثابت.
برای تقویت عضلات ناحیه شكم و لگن حتما باید با پزشك مشورت کرد.
2. سرما و گرما: در موارد حاد چند قطعه یخ را در
كیسه قرار دهید. آن را داخل یك پارچه نازك بپیچید و روی ناحیه درد در قسمت
كمر بگذارید. بعد از چند روز، می‌توانید از كیسه آب گرم استفاده كنید كه
باعث كاهش درد می‌شود. مراقب باشید به شكم خود حرارت ندهید.
3. اصلاح وضعیت نشستن و خوابیدن: با تغییر وضعیت، فشار روی ستون فقرات را كاهش دهید. وضعیت صحیح نشستن، ایستادن و خوابیدن را رعایت كنید. مثلا
خوابیدن به سمت چپ با یك بالش كوچك بین پاها از فشار روی كمر هنگام
خوابیدن خواهد كاست. موقع نشستن پشت میز از یك بالش كوچك برای پركردن گودی
كمر استفاده كنید و یك زیرپایی كوچك زیر پاها بگذارید. سعی كنید شانه‌ها را عقب نگه‌دارید. پوشیدن كمربند مخصوص بارداری هم کمک‌كننده است.
4. مشاوره: اگر استرس دارید و فشار روانی زیادی را تحمل می‌کنید، به یك مشاور خوب مراجعه کنید.
5. ماساژ: ماساژ صحیح می‌تواند از شدت كمردرد بكاهد ولی برای این منظور حتما با پزشك مشورت كنید.
6. ملاحظات روزمره: رعایت برخی ملاحظات روزمره نیز می‌تواند به کاهش کمردردهای دوران بارداری کمک کند؛ از جمله اینکه:
• موقع برداشتن اجسام از روی زمین ابتدا بنشینید و پس از برداشتن جسم مورد نظر برخیزید و به هیچ وجه برای برداشتن اجسام دولا نشوید.
• از پوشیدن كفش پاشنه بلند خودداری كنید.
• طاقباز نخوابید.
• ساپورت نیز می‌تواند كمك‌كننده باشد.
کی برویم دکتر؟
اگر با رعایت تمام نکته‌های فوق درد کمتر نشد، با پزشك مشورت كنید. به هیچ وجه سرخود از داروهای ضددرد استفاده نكنید. استامینوفن معمولا كم‌خطرترین داروی ضددرد هنگام بارداری است و مصرف سایر ضددردها مانند بروفن، ادویل و... توصیه نمی‌شود. در موارد زیر حتما به پزشك مراجعه کنید:
• درد بسیار شدید
• شروع ناگهانی درد و شدید شدن ناگهانی آن
• دردهای ریتمیك
شدت، حدت و احتمال کمردردهای بارداری
بیش از سه‌چهارم زنان باردار زمانی طی بارداری و معمولا در اواخر بارداری دچار کمردرد می‌شوند که چند ماه پس از زایمان بهبود می‌یابد اما وجود این علائم قبل از بارداری باعث می‌شود که فرد در این دوران درد شدیدتری را تجربه کند:
1) کمردرد قبل از بارداری
2) کمردرد در بارداری قبلی
3) نداشتن تحرک و ورزش کافی در زمان بارداری
4) وزن زیاد
5) عضلات شکمی و لگنی ضعیف
6) قوس کمر زیاد و چاقی
باردار شدن با وجود کمردرد قبلی، قطعا باعث بروز کمردردی شدیدتر خواهد شد، احتمال مزمن شدن این درد را بیشتر خواهد کرد و درمان آن نیز سخت‌تر است.
گودی کمر و بارداری
چهار قوس طبیعی در ستون فقرات وجود دارد؛ قوس گردن و کمر گودی دارند و قوس پشت و ناحیه لگن حالت تحدب. عضلات ضعیف، چاقی، شل بودن تاندون‌ها و لیگامان‌ها و بارداری باعث افزایش قوس کمر می‌شود. از نظر فیزیکی، نقطه‌ای فرضی در بدن به نام مرکز ثقل وجود دارد که حدود آن جلوی مهره اول ساکروم است. اهمیت این نقطه در آن است که همیشه باید در محدوده تکیه‌گاه بدن، بین دو پا قرار گیرد، در غیر این صورت افتادن قطعی خواهد بود بنابراین سیستم تعادل خودکار بدن مرتب وضعیت این نقطه را به مغز گزارش می‌دهد و مکانیسم‌های جبرانی تلاش می‌کنند تا محل آن را در جای خود نگه دارند. افزایش وزن در ناحیه شکم و بارداری باعث تغییر محل مرکز ثقل بدن می‌شود و روی تاندون‌ها، عضلات، مفاصل و اعصاب ناحیه لگن و کمر فشار می‌آورد یا باعث کشیده‌شدن آنها می‌شود. این فشار اضافه در نهایت باعث بروز درد می‌شود. آرام و بدون تنش به پشت بخوابید، پاها کاملا کشیده باشد. در این حالت فاصله بین کمر و زمین باید یک انگشت باشد. فاصله بیش از این مقدار گودی بیش از حد کمر است. گودی بیش از حد کمر احتمال بروز کمردرد در بارداری را افزایش می‌دهد. کنترل قوس کمر با تقویت عضلات ناحیه ستون فقرات کمری می‌تواند احتمال بروز کمردردهای دوران بارداری را کاهش دهد.
