درباره شیرین کننده های مصنوعی بیشتر بدانیم

شیرین کننده های مصنوعی دسته ای از جایگزین هایی هستند که به جای شکر معمولی مورد استفاده قرار می گیرند. این مواد ترکیبات سنتتیک هستند که ممکن است از مواد طبیعی مانند گیاهان و حتی خود شکر هم به دست آیند . شیرین کننده های مصنوعی جایگزین های جذابی برای شکرهستند زیرا علاوه بر اینکه فاقد کالری هستند ، به علت خاصیت قوی شیرین کنندگی نیاز به استفاده مقادیر بسیار کمتری نسبت به شکر دارند. این ترکیبات در تهیه انواع خوراکی ها ، نوشیدنی های بدون الکل ، پودرهای نوشیدنی ، پودینگ ، غذاهای کنسروی ، مربا ، ژله ، محصولات لبنی و حتی تهیه غذاهای خانگی مورد استفاده قرار می گیرند. فواید احتمالی شیرین کننده های مصنوعی بر خلاف شکر و سایر شیرین کننده ها مصرف این مواد موجب پوسیدگی دندان نمی شود .یکی از جذاب ترین جنبه های مصرف شیرین کننده های مصنوعی مغذی نبودن آنهاست، یعنی همان طور که ذکر شد این مواد هیچ کالری ندارند، در حالیکه هر گرم شکر معمولی 4 کیلو کالری انرژی تولید می کند. یعنی مصرف یک قوطی نوشابه حدود 130 کیلو کالری انرژی به بدن می رساند. بنابراین مصرف این ترکیبات در افراد علاقه مند به کاهش وزن یا در تلاش برای جلوگیری از افزایش وزن مجدد یک گزینه وسوسه کننده می باشد. اما باید در نظر داشت بر اساس مطالعات انجام شده اثرات این ترکیبات بر کاهش وزن هنوز به طور قطع به اثبات نرسیده است و برخی مطالعات حتی افزایش وزن در اثر مصرف آنها را گزارش کرده اند که از علل آن مصرف بیشتر سایر مواد غذایی حاوی کالری بالا در کنار این شیرین کننده ها ذکر شده است.شیرین کننده های مصنوعی بر خلاف شکر منجر به افزایش قند خون در افراد دیابتی نمی شوند زیرا فاقد کربوهیدرات هستند . بنابراین می توانند انتخاب های مناسبی برای افراد دیابتی باشند. البته بیماران باید در مورد مصرف میزان انواع این ترکیبات با پزشک یا متخصص تغذیه خود مشورت کنند.   نگرانی های موجود در زمینه مصرف شیرین کننده های مصنوعی شیرین کننده های مصنوعی برای دهه ها تحت نظارت شدید سازمان ها و افراد مسئول قرار داشته اند. منتقدان استفاده از این ترکیبات می گویند مصرف آنها می تواند منجر به مشکلات بسیاری برای سلامتی شود که از جمله آنها سرطان است. این نظر عمدتا بر مبنای تحقیقاتی است که در دهه 1970 ، نشان دهنده ارتباط مصرف ساخارین (از جمله شیرین کننده های مصنوعی ) با سرطان مثانه در موش ها بود.بر همین اساس مصرف این ماده در ترکیبات غذایی ممنوع شد.اما بر اساس مطالعات انیسیتو ملی سرطان آمریکا و سایر آژانس های سلامتی ، شاهد علمی برای ایجاد سرطان یا سایر مشکلات جدی بر اثر مصرف انواع تایید شده شیرین کننده های مصنوعی به دست نیامده است و بسیاری از مطالعات دیگر تایید کرده اند که مصرف شیرین کننده های مصنوعی در مقادیر محدود و نرمال توصیه شده،دارای اثر سرطان زایی نیست. صرف نظر از نگرانی های موجود درزمینه ارتباط مصرف این مواد با بروز سرطان ، نگرانی های دیگری در زمینه اثر مصرف این مواد بر سلامت وجود دارد. به عنوان مثال در مطالعه ای که اخیرا در ژورنال علمی"اندوکرینولوژی و متابولیسم" به چاپ رسید، نشان داده شد ممکن است مضرات مصرف این ترکیبات بیش ازآن چه تصور می شود باشد.به عنوان مثال مطالعات جامع در زمینه مصرف شیرین کننده های مصنوعی نشان می دهد این مواد هم مانند شکر می توانند با چاقی، دیابت نوع2 و سندرم متابولیک و حتی بیماری های قلبی در ارتباط باشند. به علاوه دیده شده است مصرف منظم این مواد می تواند، الگوی فعالیت مراکز شادی در مغز را در پاسخ به طعم شیرین تغییر دهد و در واقع باعث شود مصرف آنها تمایل افراد به طعم شیرینی را مرتفع نسازد.همچنین مطالعات در موش ها نشان داده مصرف شیرین کننده های فاقد کالری پاسخ فیزیولوژیک به طعم شیرینی را تحت تاثیر قرار می دهد و تمایل حیوان به غذاهای سرشار از کالری و شیرین را تشدید کرده و منجر به افزایش وزن می شود. درضمن باید درنظر داشت صرفا به این علت که یک ماده غذایی تحت عنوان «فاقد شکر» یا «رژیمی» برچسب گذاری شده است ، بدین معنی نیست که اساسا فاقد کالری است . در صورتیکه مقادیر زیادی ازاین مواد غذایی استفاده شود ،به علت دارا بودن سایر ترکیبات دارای انرژی می توانند منجر به افزایش وزن شوند. همچنین محصولات غذایی فراوری شده، حتی در صورت دارا بودن جایگزین های شکر،به طور کلی دارای اثرات سلامتی بخشی در مقایسه با غذاهای کامل مانند میوه ها و سبزیجات نیستند. در کل نتایج مطالعات نشان می دهد مصرف زیاد و منظم شیرین کننده های مصنوعی نیز می تواند اثرات مخربی بر سلامتی ایجاد کند. بنابراین به طور کلی باید در نظر داشت اگر چه شیرین کننده های مصنوعی و جانشین های شکر فاقد کالری هستند، این ترکیبات دارای اثر جادویی بر کاهش وزن نبوده و تا زمان اطمینان از بی خطر بودن آنها تنها باید در مقادیر متوسط و در صورت تایید توسط سازمان های معتبر مانند FDA (سازمان غذا و داروی آمریکا) مصرف شوند. این سازمان ها علاوه بر تایید امن بودن مصرف ترکیبات اولیه موجود در این مواد، حداکثر میزان استفاده روزانه را که موجب ایجاد ضرر برای انسان نمی شود، تعیین و منتشر می کنند. دکتر مهدی شادنوش -متخصص تغذیه ورژیم درمانی mshadnoush@gmail.com