در کشور ما نیز همگام با توسعه فناوری هسته‌ای، به ابعاد جانبی آن و به ویژه پزشکی هسته‌ای توجه شده و پیشرفت‌های قابل توجهی نیز در این زمینه صورت گرفته است. علی رغم تحریم‌های گسترده و سنگ‌اندازی‌های خصمانه‌ای که فناوری هسته‌ای کشورمان را هدف گرفته‌اند، باز هم خوشبختانه با برنامه‌ریزی مناسب و استفاده از متخصصان داخلی در حوزه‌های مختلف پزشکی هسته‌ای پیشرفت‌های گسترده ای صورت گرفته است، به طوری که رئیس مرکز پزشکی هسته‌ای بیمارستان لقمان معتقد است: «امروزه در برخی از زمینه‌ها در میان کشورهای برتر دنیا قرار گرفته‌ایم».
یکی از مراکز مهم پزشکی هسته‌ای کشورمان مرکز پزشکی هسته‌ای بیمارستان لقمان است. بنا به گفته رئیس مرکز پزشکی هسته‌ای بیمارستان لقمان، «این مرکز که بیشتر در زمینه‌های تشخیصی فعالیت دارد از حدود 3 سال پیش به پیشنهاد اساتید پزشکی هسته‌ای کشور و با هزینه خود آن‌ها و برخی شرکت‌ها در بیمارستان لقمان که زیر مجموعه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است تاسیس شده و خدمات گسترده‌ای را در تشخیص بیماری‌های مختلف ارائه می‌کند». رئیسِ مرکزِ پزشکی هسته‌ای بیمارستان لقمان در مورد فعالیت‌های این بخش این‌گونه توضیح می‌دهد:
«به طور کلی فعالیت‌های مرتبط با پزشکی هسته‌ای در کشورمان از حدود 70 سال پیش شروع شده است، البته در حدود 30-40 سال نخست فعالیت‌های ما در این زمینه بسیار اندک و محدود به برخی از اساتید دانشگاه بوده است. اما پس از انقلاب اسلامی و به ویژه در یکی دو دهه اخیر سرعت بیشتری گرفته است. بخش پزشکی هسته‌ای بیمارستان لقمان در قسمتی از بیمارستان که تا پیش از آن مخروبه و غیر قابل استفاده بود راه‌اندازی شده است و با توجه به اینکه در منطقه پر جمعیت و در جنوب غرب تهران واقع شده، باعث شده که مشکلات مردم این مناطق کاهش یابد و آن‌ها مجبور نشوند برای برخورداری از پزشکی هسته‌ای به مرکز و شمال شهر بروند. خوشبختانه با وجود تحریم‌های ناعادلانه، ما موفق شدیم پس از پیگیری‌های مداوم و طولانی دستگاه مورد نیاز برای این بخش (SPECT) را از شرکت فیلیپس خریداری کنیم».
به طور کلی کاربردهای فناوری هسته‌ای در حوزه پزشکی هسته‌ای را می‌توان به دو بخش کلی تقسیم کرد: (1) کاربردهای تشخیصی و (2) کاربردهای درمانی. بیمارستان لقمان بیشتر در حوزه تشخیصی فعال است. در بخش پزشکی هسته‌ای بیمارستان لقمان، بیشتر مراجعان برای تشخیص بیماری‌های قلبی مراجعه می‌کنند. بنابر اطلاعات ارائه شده از سوی کارشناسان این مرکز، «در مرکز پزشکی هسته‌ای بیمارستان لقمان معمولا ماهانه بر روی حدود 170 بیمار که دچار بیماری قلبی هستند فرآیندهای تشخیصی صورت می‌گیرد، همچنین ماهانه بر روی حدود 70 بیمار غیر از بیماری‌های قلبی نیز فرآیندهای تشخیصی صورت می‌گیرد. همچنین فرآیندهای اسکن مرتبط با قلب، ارتوپدي و روماتولوژي، کليه و مجاري ادراري، گوارش، غدد، ريه، اعصاب، چشم و ساير موارد شامل اسکن تاليم و MIBI در بررسي هاي عفوني و تومورال، غدد لنفاوي و درمان متاستازهاي استخواني با استرونتيوم 89 و سماريوم 153 نیز در این مرکز انجام می‌گیرد».
در کاربردهای تشخیصی پزشکی هسته‌ای، عموما هدف این است که با بهره‌گیری از مواد رادیواکتیو از اعضا و اندام‌های درون بدن تصویر برداری شود. امروزه در جهان استفاده از مواد هسته‌ای برای تشخیص بیماری‌ها بسیار گسترش یافته است، البته اولین بار حدود 70 سال پیش پزشکان برای تشخیص بیماری تیروئید از این روش استفاده کرده‌اند که اکنون نیز یکی از بهترین روش‌ها برای تشخیص بیماری تیروئید همین روش است. مواد رادیو اکتیو موادی هستند که از خود پرتو منتشر می‌کنند، این پرتوها می‌توانند از سطوح و مواد مختلف عبور کنند و همین ویژگی اصلی آن‌هاست که در انواع رادیو داروها و فرآیندهای تصویربرداری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به طور کلی به دارویی که در ساختار آن یک رادیو ایزوتوپ موجود باشد، رادیو دارو گفته می‌شود، رادیوایزوتوپ‌ها در واقع عناصر ناپایداری هستند که از خود پرتو (Radiation) منتشر می‌کنند و بر همین اساس می‌توانند در فرآیندهای تشخیصی به کار گرفته شوند. سودمندترین رادیو ایزوتوپ‌هایی که در فرآیندهای تشخیصی به کار گرفته می‌شوند، رادیوایزوتوپ‌های تابش کننده پرتو گاما (γ) هستند، زیرا پرتوهای گاما می‌توانند از بدن عبور کنند. روش کار معمولا به این صورت است که یک عنصر پرتوزا که از خود پرتو گاما منتشر می‌کند را بر روی یک کیت (ماده شیمیایی) سوار می‌کنند و از طریق خوراکی یا تزریق وارد بدن بیمار می‌کنند، این مواد پس از ورود به بدن با توجه به فرآیندهای شیمیایی درون بدن به سمت عضو خاصی از بدن می‌رود و در آن عضو جمع می‌شود. عنصر پرتوزایی که در عضو مورد نظر جمع شده است در آن‌جا از خود پرتوهایی ساطع می‌کند. این پرتوها را با استفاده از دوربین‌هایی که به اشعه گاما حساس هستند دریافت کرده و به تصاویر دقیقی تبدیل می‌کنند.
کارشناس مرکز پزشکی هسته‌ای بیمارستان لقمان درباره مزیت‌های این روش این‌گونه توضیح می‌دهد: «این روش متكي بر فيزيولوژي سلولي است و ويژگي‌هاي فيزيولوژيك و بيوشيميايي هر عضو و نحوه عملکرد آن را می‌توان با استفاده از این روش مورد مطالعه قرار داد، در واقع ویژگی مهم استفاده از پزشکی هسته‌ای این است که کارکردی (functional) است، به عنوان مثال در مورد بیماری‌های قلبی اگر بخواهیم روش پزشکی هسته‌ای را با یکی از سایر روش‌ها که بسیار پرکاربرد است یعنی آنژیوگرافی مقایسه کنیم باید بگوییم که هر روشی معایب و مزایای خاص خود را دارد، در آنژیوگرافی میزان پرتوگیری زیاد است و تنها از عروق می‌توان تصویر گرفت و نمی‌توان کارکرد قلب را بررسی کرد، ضمن اینکه ریسک و خطر آن نیز به نسبت زیاد است و کارکرد قلب را نشان نمی‌دهد. اگر بیماری دچار مشکلی در قلب خود باشد، با استفاده از سایر روش‌ها نمی‌توان از چگونگی عملکرد قلب او تصویر تهیه کرد، اما در روش تشخیصی پزشکی هسته‌ای، یک ماده پرتوزا به درون بدن فرد وارد می‌شود و در قلب او جمع شده و از خود پرتو هایی منتشر می‌کند و کل قلب فرد مانند یک لامپ روشن از خود نور منتشر می‌کند، سپس در حالی که قلب در حال انجام کارهای طبیعی خود و پمپاژ خون به درون بدن است از طریق دستگاه‌های پیشرفته از عملکرد قلب تصویربرداری می‌شود و تک تک حرکات قلب و دریچه‌ها و رگ‌های خونی آن در همان حالت کارکردشان قابل بررسی هستند. در این فرآیند تشخیصی، یکبار از قلب بیمار در شرایط عادی و کارکرد طبیعی آن تصویربرداری می‌شود و یکبار هم در شرایط فعالیت و تحرک، و سپس چگونگی کارکرد قلب بررسی می‌گردد».
افزون بر فرآیندهای تشخیصی برای بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی، در مرکز پزشکی هسته‌ای بیمارستان لقمان برای سایر بیماری‌ها نیز فرآیندهای تشخیصی انجام می‌شود. بنابرگفته کارشناس این مرکز: «تشخیص بیماری‌های مغزی و تصویربرداری از مغز نیز در مرکز پزشکی هسته‌ای لقمان انجام می‌گیرد و می‌توان با استفاده از این روش کارکردهای مغزی را نیز بررسی و مطالعه کرد. به عنوان مثال برای بیمارانی که دچار تشنج هستند و پزشک تشخیص می‌دهد که باید از کارکرد مغز او تصویربرداری شود یکی از بهترین روش‌ها استفاده از پزشکی هسته‌ای است».
اميدهسته اي
