مرگ های شور و شیرین در ایران/تبعات مصرف زیاد نمک و شکر

شیوع رو به افزایش بیماری های غیر واگیر مثل دیابت، بیماری های قلبی عروقی و... در ایران، موجب نگرانی مسئولان و متولیان نظام سلامت کشور شده است. بطوریکه، این نگرانی آنها را می توان در لابه لای گفته ها آنها جستجو کرد. به عنوان مثال، دکتر رسول دیناروند معاون وزیر بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو، معتقد است که در کشور ما معضل و دغدغه اصلی بیماری های واگیر دار نیستند، بلکه بیماری های غیر واگیر مانند بیماری های قلبی، دیابت، انواع سرطان ها و آسم جزو اصلی دغدغه های نظام سلامت است و مهمترین عامل اصلی مرگ و میر به شمار می روند.

به گفته دیناروند، هزینه های درمان بیماری ها برای دولت کمر شکن است. در حالی که پیشگیری از بروز بیماری چاره اصلی مقابله با بیماری های مختلف است و در این خصوص اصلاح شیوه زندگی و اصلاح تغذیه و غذای جامعه از ضروریات است.

بر اساس گفته های رئیس سازمان غذا و دارو، مهمترین اولویت های امروز تغذیه در کشور توجه به میزان کالری دریافتی و جلوگیری از بروز چاقی است و در همین خصوص استفاده  کمتر از کربوهیدراتها، چربی ها، نمک، قند و شکر می تواند موثر باشد.

گزارش های وزارت بهداشت نشان می دهد که میزان نمک و شکر و همچنین انواع روغن های خوراکی در غذای مردم، بیشتر از استانداردهای جهانی است. و اگر این روند به همین شکل ادامه داشته باشد، آمار بروز بیماری های قلبی و عروقی که مهمترین علت مرگ و میر در کشور است، به شدت افزایش خواهد یافت. در حالی که اگر عکس این قضیه اتفاق بیافتد، علاوه بر کاهش بار بیماری ها در کشور، شاهد کم شدن هزینه های درمان بیماری ها نیز خواهیم بود. بر همین اساس، وزارت بهداشت اعلام کرده است که میزان اسید چرب ترانس روغن‌ها که اکنون در روغن مصرفی خانوار 5 درصد است، تا سال 96 باید به زیر 2 درصد برسد چرا که  اسید چرب ترانس در روغن های خوراکی عامل بروز بیماری های قلبی، عروقی، گرفتگی عروق و بروز سکته است. ضمن اینکه افزایش وزن ناشی از مصرف چربی های مضر می تواند زمینه ساز بسیاری از بیماری های غیر واگیر مانند دیابت باشد.

این در حالی است که "نمک"، به عنوان چاشنی اصلی در تهیه غذاها و خوراکی ها، از جایگاه ویژه ای در سفره غذایی ایرانی ها برخورداست و همین مسئله، موجبات نگرانی متولیان نظام سلامت کشور را فراهم آورده است. بطوریکه دکتر سید حسن هاشمی وزیر بهداشت، نسبت به تبعات مصرف زیاد نمک و شکر در بین مردم هشدار داده و گفته است که طبق توصیه سازمان جهانی بهداشت میزان دریافت روزانه شکر در افراد باید حداکثر 10 درصد کالری دریافتی باشد. این در حالی است که آمار مصرف شکر طی سال 87 تا 90 نشان داد این میزان دریافتی از 21.1 به 23.9 کیلوگرم افزایش یافته است. مشخص است که چنین رقمی مطلوب نیست و در این زمینه ما بیش از 30 درصد اضافه مصرف داریم. بنابراین باید به سمت محدود کردن مصرف شکر حرکت شود.

به گفته وزیر بهداشت، مصرف نمک در ایرانیان نیز بیش از استانداردهای جهانی است بطوریکه ایرانی‌ها 2.5 برابر بیشتر از استانداردهای جهانی نمک مصرف می‌کنند. سیاست وزارت بهداشت در جهت کاهش سالانه 10 درصد نمک دریافتی است. بنابراین صنایع غذایی باید به نوآوری و فرمولاسیون‌های کم نمک توجه بیشتری داشته باشند.

نمک یکی از مواد مورد نیاز برای سوخت و ساز مواد غذایی در بدن، انتقال پیام‌های عصبی و کارکرد صحیح عضلات است اما مصرف آن مرز باریکی بین سلامتی و بیماری دارد. بر اساس استاندارد‌های سازمان جهانی بهداشت، حد پایین تعیین شده برای مصرف نمک 2 گرم و حد بالای آن 5 گرم در روز است. طبق نظر محققان میزان مصرف نمک در ایران حدود 10 تا 15 گرم در روز است که این میزان بسیار بیشتر از حد استاندارد مصرف نمک (5 گرم) است. بطور کلی 87 درصد کشور‌ها بیشتر از 3 گرم در روز نمک مصرف می‌کنند و فقط 6 کشور پیشرفته دنیا هستند که با اجرای برنامه‌های جهانی کاهش مصرف نمک، حد پایین تعیین شده توسط WHO را مصرف می‌کنند. در ایران مصرف نمک تابع الگوهای غلط تغذیه است متاسفانه از کودکی ذائقه ما ایرانی ها را با شوری و ترشی عادت می ­دهند و ما حتی در مصرف میوه ­هایی مثل خیار و مرکبات از نمک استفاده می کنیم.

دکتر علی اکبر سیاری معاون بهداشت وزارت بهداشت، با اشاره به اینکه مصرف بالای نمک باعث افزایش فشار خون می شود، عنوان داشته که در حدود 10 میلیون نفر از افراد 15 تا 64 سال در کشور فشار خون بالا دارند و سالانه تعداد زیادی از افراد در اثر فشار خون بالا جان خود را از دست می دهند. این در حالی است که کاهش مصرف نمک باعث کاهش فشار خون و به دنبال آن کاهش سکته های مغزی، قلبی و نارسایی های کلیوی و قلبی می شود.

این در حالی است که کارشناسان تغذیه معتقدند باید میزان نمک مصرفی در افراد زیر 50 سال 5 گرم در روز و در افراد بالای 50 سال و همچنین بیماران قلبی حدود 3 گرم در روز یعنی نصف قاشق مرباخوری باشد.

به گفته معاون بهداشت وزارت بهداشت، کاهش مصرف 6 گرم نمک در روز باعث کاهش 24 درصدی سکته های مغزی و کاهش 18 درصدی سکته های قلبی می شود که در نهایت موجب پیشگیری از 2.5 میلیون مرگ می شود.

دکتر مجید حاجی فرجی رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور، یکی از راه های کاهش مصرف نمک در هنگام پخت را استفاده از چاشنی های گیاهی و سالم بیان کرد و گفت: اگر ذائقه غذایی کودک به نمک عادت کند باعث می شود تا در بزرگسالی به دنبال غذاهای پر نمک برود.

گزارش ها نشان می دهد که در دنیا سالانه 36 میلیون نفر براثر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی، سرطان ها، دیابت و بیماری های تنفسی فوت می شوند. در ایران نیز سالیانه 83 هزار نفر در رده سنی 30 تا 70 سال بر اثر ابتلا به این بیماری ها جان خود را از دست می دهند که در صورت اصلاح سبک زندگی می توان این عوارض را به میزان چشمگیری کاهش داد.

بر اساس گزارش های وزارت بهداشت، 10 میلیون نفر از جمعیت 15 تا 64 سال کشور مبتلا به فشار خون هستند و برآورد می شود 86 هزار و 500 مورد مرگ در سال مربوط به فشار خون است.

آنچه مسلم است، اینکه بار هزینه های درمان بیماری های غیر واگیر در نظام سلامت کشورمان، بسیار سنگین و در برخی موارد غیر قابل جبران است. در حالی که با پیشگیری، می توان زمینه های بروز بیماری ها را کم کرد تا پول سلامت خرج اولویت های مهم جامعه شود.

مهر