ایرانی ها سالانه 25 میلیارد قرص نان می خورند/ضرورت تغییر ذائقه ایرانی

در سفره ایرانی غایب‌های بزرگی وجود دارد که در سفره دیگران هست و برعکس، برخی مواد غذایی پای ثابت این سفره هست در حالی که از منظر شاخص‌های سلامت حضور آنها روی سفره باید تعدیل و حتی ممنوع شود.

با نان شروع می‌کنیم. قوت ثابت و غالب ایرانیان که در صبحانه، ناهار و شام روی سفره قرار می‌گیرد. ما ایرانیان در صدر جدول‌های جهانی در مصرف گندم و نان و با سرانه 160تا 170 کیلوگرم بالاترین مصرف سرانه نان را در جهان دارا هستیم. نانوایان ایرانی در سال 25 میلیارد عدد نان به شکل‌ها و انواع مختلف از نان سنگک گرفته تا بربری، تافتون، لواش، باگت و... می‌پزند و در این میان نان‌های محلی نیز جایگاهی ویژه در سبد غذایی برخی ایرانی‌ها به خود اختصاص داده است. جالب است بدانید ما ایرانی‌ها 6 برابر میانگین جهانی نان مصرف می‌کنیم. به عبارتی سرانه مصرف نان در جهان 25 کیلوگرم است.
 تخم مرغ
در مورد میانگین مصرف تخم مرغ در ایران آمارهای مختلفی ارائه می‌شود. بین 160 تا 190 تخم مرغ در سال که سهم هر ایرانی است.
مدیر کل جهادکشاورزی استان قم، به عنوان یکی از استان‌های اصلی تولید کننده تخم مرغ در کشور اعلام کرده سرانه مصرف تخم مرغ در ایران 190 عدد است. این در حالی است که میانگین جهانی، 250 عدد تخم مرغ است و ایرانی‌ها سالانه 60 تخم‌مرغ کمتر از میانگین جهانی می‌خورند. البته سال گذشته معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری گفته بود: «سرانه مصرف تخم مرغ کشور 160 و در جهان 300 عدد است.»
کشور ژاپن نیز با مصرف 18 کیلوگرم در سال رکورددار است. همچنین میانگین جهانی نیز 9/8 کیلوگرم تخم مرغ در سال است.
 کاهش نگران کننده مصرف لبنیات
سرانه مصرف شیر در ایران 91 کیلوگرم در سال است. البته مصرف شیر در استان‌های چهارمحال و بختیاری، آذربایجان غربی و شرقی از متوسط کشور بیشتر است. همچنین بر اساس آخرین آمار در مورد سبد غذایی ایرانیان، مصرف لبنیات به ازای هر نفر روزانه 139 گرم است که فقط 38 گرم از این میزان را شیر تشکیل می‌دهد. در حالی که مصرف مطلوب لبنیات هر فرد باید روزانه 225 تا 240 گرم باشد.طبق آمار جهانی متوسط مصرف شیر در جهان 190 کیلوگرم و در کشورهای اروپایی بین 300 تا 450 کیلوگرم اعلام شده است. این آمار در کشورهای توسعه یافته جهان گاه به 500 کیلوگرم هم می‌رسد اما در کشور فرانسه که متعادل‌ترین رژیم غذایی در ارتباط با بیماری‌های قلبی و طول عمر را داراست سرانه مصرف شیر 400 کیلوگرم است.
گزارش نگران کننده فائو نشان می‌دهد از سال 2009 تا 2014 سرانه مصرف شیر در ایران بشدت کاهش داشته است. بر اساس گزارش سال گذشته سازمان جهانی غذا و خوار و بار کاهش 30‌درصدی مصرف شیر و جایگزینی حبوبات و غلات به جای پروتئین‌های گوشتی بارزترین تغییرات سبد خرید خانواده‌های ایرانی است.
 گوشت در سفره اغنیا
الگو و شاخص مصرف گوشت در جهان تا حدودی با الگوی توزیع ثروت و درآمد در کشورهای مختلف همخوانی دارد. معمولاً امریکایی‌ها را به مصرف گوشت قرمز می‌شناسند که البته رتبه دوم را در اختیار دارند ولی مردم لوکزامبورگ که البته از مرفه‌ترین جوامع اروپایی هم هستند فعلاً رتبه یک را دارند. از طرف دیگر هندی‌ها به دلیل محرومیت از یک طرف و حرمت مصرف گوشت در پایین‌ترین قسمت جدول مصرف کنندگان گوشت قرار دارند.
مصرف سرانه گوشت در ایران بین 41 تا 43 کیلوگرم است که از این میان گوشت قرمز 10 الی 12 کیلوگرم، گوشت مرغ 3/25 کیلوگرم و گوشت ماهی 6 کیلوگرم است. مصرف کم ماهی که 10 کیلوگرم از میانگین جهانی کمتر است و مصرف انتقالی از گوشت به سمت مرغ از نکات مهم این جدول است.بسیاری از ایرانیان در مناطق مرکزی حتی از خوردن ماهی ابا دارند و بسیاری از بوی آن خوششان نمی‌آید.اما با گسترش ماهی‌های پرورشی در بسیاری از استان‌ها فرهنگ مصرف ماهی در حال پیشرفت است که البته قیمت گوشت قرمز نیز در پیشبرد این فرهنگ مؤثر بوده است. کشورهای لوکزامبورگ با مصرف سرانه 136 کیلوگرم، کویت 130 کیلوگرم و امریکا با 125 کیلوگرم، بالاترین مصرف گوشت را به خود اختصاص داده‌اند و در مقابل هند، بنگلادش، کنگو و بروندی با میانگین مصرف 3 تا 5 کیلوگرم در پایین‌ترین رده‌های جدول قرار دارند.
 غفلت ایرانی‌ها از روغن زیتون
ایرانی‌ها در حالی رکورددار مصرف روغن‌های مضر هستند که از مصرف روغن زیتون غافل شده‌اند. به گفته عضو شورای ملی زیتون سرانه مصرف روغن زیتون برای هر ایرانی 220 گرم است. در حالی که سرانه مصرف روغن زیتون در برخی کشورها سالانه بین 24 تا 27 کیلوگرم است.کشور سوریه بالاترین آمار مصرف روغن‌زیتون را با 27 کیلوگرم در سال به خود اختصاص داده است که به دلیل مصرف بالای این‌ماده طبیعی با کمترین مشکل بیماری‌های قلبی و عروقی مواجه است.همچنین سرانه مصرف روغن زیتون در کشور یونان 24 کیلوگرم، اسپانیا14 کیلوگرم و ایتالیا 12 کیلوگرم است. به گفته احمد بلند نظر عضو در دنیا روغن زیتون به عنوان روغنی شناخته شده که می‌تواند موجب کاهش بروز بیماری‌های شایع قلبی و عروقی و سرطان شود.
وی می‌گوید: متأسفانه فرهنگ مصرف روغن زیتون در بین افراد جامعه ما نهادینه نشده و کماکان بیماری‌های قلبی و عروقی و بیماری سرطان در بین افراد جامعه ایرانی نسبت به سایر کشورهای جهان شایع است.
در حال حاضر جامعه ایرانی از کنسرو میوه زیتون بیش از روغن زیتون استفاده می‌کنند که این موضوع علاوه بر فرهنگ پایین مصرف به نبود اطلاع‌رسانی صحیح از سوی رسانه‌های جمعی بر می‌گردد.
 میوه و سبزیجات
ایران در تولید 15 محصول از 25 محصول اصلی باغی دنیا مقام اول تا دهم را دارد و بیش از 4 درصد از میوه و مرکبات جهان را تولید می‌کند، اما مصرف سبزی و میوه در کشورمان کمتر از میزان استاندارد جهانی است روزانه هر فرد باید حداقل 400 گرم میوه و سبزی مصرف کند. مصرف سرانه میوه و سبزیجات در جهان 120 کیلوگرم در سال است که این رقم در ایران فقط 30 کیلوگرم است. به عبارتی مصرف سرانه میوه و سبزیجات ایرانیان یک چهارم شاخص جهانی است.
  مصرف روغن، نمک و شکر روی
خط قرمز
ایرانی‌ها در مصرف این سه قلم موادغذایی که مصرف زیادشان مضر است رکوردهای ویژه‌ای دارند. سرانه مصرف شکر ایرانی‌ها بین 21 تا 24 کیلوگرم است. در حالی‌که میانگین جهانی آن، فقط 5 کیلوگرم است. این، یعنی ایرانی‌ها 5 برابر مردم جهان از شکر استفاده می‌کنند.ایرانی‌ها علاوه بر شکر، در نمک هم زیاده روی می‌کنند. سازمان جهانی بهداشت، میانگین مصرف نمک را برای هر فرد در جهان، 10 گرم عنوان کرده و این میزان را دو برابر میزان توصیه شده این سازمان دانسته است. اما ایرانی‌ها دو تا سه برابر بیشتر نمک مصرف می‌کنند. در مورد مصرف روغن نیز ایران آمار خیره کننده‌ای دارد. به گفته رئیس سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت، سرانه مصرف روغن در کشور 21 کیلوگرم است.این در حالی است که وزیر بهداشت از اضافه شدن سالانه 3 کیلوگرم روغن به سرانه مصرف ایرانی‌ها خبر داده است.
 حبوبات
حبوبات، منابع گیاهی حاوی مقادیر زیادی پروتئین، کربوهیدرات و مواد معدنی شامل آهن، کلسیم، پتاسیم، منیزیم و ویتامین‌ها بویژه ویتامین‌های گروه ب هستند.
حبوبات، مواد غذایی کم چرب با خواص زیاد و بسیار مفید برای بدن هستند. حبوبات منبع مهم پروتئین گیاهی و گلوسیدها محسوب می‌شوند.
حبوبات همچنین سرشار از موادی به نام «فیتونوترنیت‌ها» هستند که ماده‌ای مؤثر برای مقابله با بیماری‌های مختلف است.
خوشبختانه فرهنگ غذایی ایرانی سازگاری زیادی با حبوبات دارد و در دستور پخت انواع غذاها از آبگوشت گرفته تا خورشت‌های قیمه و قورمه سبزی و انواع آش، حبوبات پای ثابت است. با این حال مصرف سرانه حبوبات در ایران چندان رضایتبخش نیست. میزان مصرف سرانه حبوبات در ایران حدود 10 کیلوگرم است در حالی که میزان مصرف غلات در کشور معادل 170 کیلوگرم گزارش شده بنابراین باید نسبت‌های مصرف این دو محصول تولیدی در کشور با یکدیگر متناسب شود. کشورهای شبه قاره هند بزرگترین مصرف کنندگان حبوبات در دنیا هستند به طوری که هند 27 درصد مصرف حبوبات تولید شده در کل دنیا را به خود اختصاص داده است.
 10 سال افزایش عمر با تغییر دستور
 پخت ها
محتوای سفره ایرانی نیاز به بازنگری و اصلاح دارد. با یک تغییر در الگوی مصرف مواد غذایی می‌توان منتظر تغییرات چشمگیر در الگوی بیماری‌ها و بویژه کاهش بیماری‌های قلبی و عروقی بود. چندی پیش دکتر رسول دیناروند در همایش روز جهانی غذا گفت: «هم‌اکنون امید به زندگی در کشورمان 73 سال است، در حالی‌که می‌توان میانگین عمر مردمان را با بهبود فرهنگ تغذیه‌ای به 83 سال افزایش دهیم.»
وی خاطر نشان کرد: «تحقیقات انجام شده نشان داده است که میزان و نوع مواد غذایی مصرفی در ایجاد بسیاری از بیماری‌های غیر واگیر مانند بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت، سرطان، فشار خون و بیماری‌های گوارشی نقش بسزایی دارند.»
به گفته این مقام مسئول در وزارت بهداشت و درمان با کمال تأسف اکنون مواد غذایی مانند شکر، روغن و نمک که در ایجاد بیماری‌ها نقش مهمی دارند، در کشور ما بیش از میزان مورد نیاز بدن، بی‌رویه و به میزان بالا مصرف می‌شوند.
وی تصریح کرد: در حال حاضر مصرف نمک در ایران دو و نیم برابر میزان مورد نیاز بدن است و همچنین میزان مصرف چربی و شکر در بین ایرانیان بسیار بالاتر از استانداردها است.
دکتر دیناروند با بیان اینکه میزان دریافت اسید‌های چرب با ترانس بالا در کشور باید به صفر برسد، گفت: هم‌اکنون اسیدهای چرب مورد استفاده در صنایع غذایی کشورمان مانند استفاده از روغن‌های جامد 20 درصد است.
 کالری بالا با غذای غیر سالم
بررسی تولید و مصرف محصولات غذایی نشان می‌دهد که در ایران فراتر از اغلب کشورها کالری روزانه مصرف می‌شود اما انرژی دریافتی تعادل لازم را ندارد و بیشتر انرژی تأمین‌شده از محل هیدروکربورهاست که در عین حال بیشتر نیز حجیم هستند و تأمین انرژی از سایر منابع به‌ویژه غذاهایی با منشأ حیوانی که سرشار از پروتئین و مواد مغذی هستند، کمتر است. نتایج بررسی مصرف مواد غذایی در گذشته نشان می‌دهد که تولید و عرضه محصولات کشاورزی مثل غلات بیشترین توجه را به خود معطوف کرده و در مقابل کالاهای کیفی و باارزش، مورد عنایت کمتری قرار گرفته‌اند و تقریباً این رویه همچنان ادامه دارد. به همین دلیل تولید غلات و شکر بیش از حد سرانه مطلوب است و عرضه کالاهایی مثل گوشت قرمز، ماهی و شیر در حد مورد نیاز نیست و با متوسط تولید کشورهای توسعه‌یافته فاصله قابل توجهی دارد.آن چنان که در سند فرابخشی امنیت غذا و تغذیه آمده است، الگوی غذای مصرفی جامعه ایرانی پایه گیاهی دارد و نان و غلات 33‌درصد وزن سبد مصرفی را تشکیل می‌دهد.مجموع میوه و سبزی مصرفی، در پایین‌ترین حد قرار دارد به طوری که مصرف حبوب نیز دو سوم میزان توصیه‌شده است.
پروتئین حیوانی کمتر از یک سوم پروتئین توصیه شده را تشکیل داده و میزان مصرف لبنیات نیز در کشور یک سوم مصرف کشورهای پیشرفته بوده و در مقابل سهم مواد قندی ساده در تأمین انرژی در بالاترین حد است که البته دلایل این مسأله تفاوت فرهنگ مصرف است و ریشه‌های آن
 باید شناسایی شود. به گفته رئیس سازمان غذا و دارو در حال حاضر نگرانی کشورمان در حوزه غذا از بابت فقر غذایی نیست، بلکه با مشکل افزایش کالری روبه‌رو هستیم، به طوری که 50 درصد جمعیت کشور روزانه بیشتر از مورد نیاز کالری مصرف می‌کنند.وی می‌گوید: «ذائقه انسان قابل تغییر و تربیت است و فعالان در حوزه صنایع غذایی می‌توانند با مدیریت در کاربرد ترکیبات نمک، روغن و شکر که در ایجاد بیماری‌ها نقش دارند، ذائقه مردم را با اصول سلامتی  سازگار سازند.»
ایران