تیرهایی که قلب سلامتی را نشانه رفته اند

 چشم هایت را می‌بندی و زیر لب حمد می‌خوانی. درد هنوز هست، سمج و بی‌مروت. دیگر عابران کم کم متوجه حالت غیر عادی تو شده‌اند. یکی دو نفرشان می‌ایستند بالای سر تو که نشسته‌ای روی یک پله کوتاه و عرق سردی بر پیشانی ات نشسته است. یکی شان می‌گوید از قلبش است و آن وقت در چشم به هم زدنی، دست می‌کند توی جیب بغلش و یک قرص زیر زبانی را می‌گذارد همان جا که باید. درد رفته رفته فروکش می‌کند. خیالت راحت می‌شود؛ این بار هم جسته‌ای انگار با این قلب ناسازگار.

ایرانی‌ها، کم و بیش با بیماری‌های قلبی و عروقی آشنا هستند چرا که کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که خود یا فردی در خانواده اش، درگیر این نوع بیماری‌ها نبوده باشد. قسمت نگران کننده و تأسف برانگیزش این است که بیماری‌های قلبی، نخستین علت مرگ و میر ایرانیان اعلام شده است و این، یعنی زنگ خطر؛ زنگ خطری که سال هاست نواخته شده اما انگار آنقدرها که باید و شاید، جدی گرفته نمی‌شود.
آمارهای رسمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نشان می‌دهد که 33 تا 38  درصد مرگ و میرها در کشور ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی است، به‌طوری که ایران رکورددار بالاترین آمار مرگ قلبی در جهان نامیده شده است. بر اساس این گزارش، روزانه 300 نفر در کشور بر اثر عوارض قلبی فوت می‌کنند و این در حالی است که شیوه زندگی و نوع تغذیه مردم، ریسک بروز این بیماری را به حداکثر رسانده است.
دکتر مسعود اسلامی، دبیر علمی شانزدهمین کنگره سراسری تازه‌های قلب و عروق، چندی پیش با ابراز تأسف از اینکه بیماری‌های قلبی و عروقی در کشور، کنترل شده نیست، عنوان کرد اگر به همین روال ادامه پیدا کند، سال به سال بر تعداد این بیماران افزوده خواهد شد.
اسلامی می‌گوید: «پیشگیری از بروز بیماری‌های قلبی و عروقی در کشور، در گرو اجرای طرح تحول نظام سلامت  است و وزارت بهداشت باید بخشی از بودجه این طرح را صرف پیشگیری از بیماری‌ها کند. همچنین مسأله مهمی که در این رابطه وجود دارد این است که  خیلی از افراد برای سرمایه گذاری در پیشگیری از بیماری‌های قلبی، انگیزه‌ای ندارند که این امر، به دلیل طولانی مدت بودن نتایج پیشگیری از بروز این بیماری‌ها است.» وی همچنین به هزینه‌های سنگین درمان بیماری‌های قلبی در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «تا قبل از اجرای طرح تحول نظام سلامت، خیلی از بیماران قلبی به دلیل نداشتن توان مالی، از آمدن به بیمارستان و تحت درمان قرار گرفتن خودداری می‌کردند. به‌طوری که بررسی‌های ما نشان می‌دهد سالانه باید 50 هزار عدد باطری قلب برای بیماران استفاده شود در حالی که فقط 5 تا 6 هزار نفر برای کار گذاشتن باطری قلب به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند.»
 دکتر فریدون نوحی، مشاور وزیر بهداشت و رئیس انجمن قلب و عروق ایران نیز توجه مردم را به نکاتی کلیدی در این باره معطوف می‌کند و می‌گوید:« روغن‌هایی که مصرف می‌شود و غذاهای آماده نقش مهمی در گسترش بیماری‌های قلب و عروق دارند و باید در نظر داشت که خوشمزگی غذا را سه عامل نمک زیاد، روغن زیاد و شیرینی زیاد ایجاد می‌کند که هر سه آنها برای سلامت قلب مضر هستند.»
وی ادامه می‌دهد: «مسائلی مانند آلودگی هوا نیز در ابتلا به این بیماری‌ها اثر دارد، همچنین فشارهای عصبی همراه با شرایطی که در آن فرد به طور مداوم تحت استرس باشد احتمال ابتلای او را به بیماری‌های قلبی افزایش می‌دهد وگرنه در بقیه زمینه‌ها، مسائل عصبی به تنهایی نمی‌توانند موجب گسترش بیماری‌های عروق کرونر شوند مگر اینکه فرد، بیماری‌ زمینه‌ای و ژنتیکی و قلبی داشته باشد.»

درباره بیماری‌های قلبی، تا می‌توانید بدانید
آلودگی هوا، همان چیزی است که وقتی از حد مجاز بالاتر می‌رود، خیلی‌ها را روانه آن دنیا می‌کند. به خاطر همین هم هست که وقتی آلاینده‌ها، از حد مجاز بالاتر می‌روند، متخصصان و مسئولان مربوط به افراد بیمار، سالخورده و کودکان توصیه می‌کنند تا حد امکان در مکان‌های آلوده تردد نکنند و تا می‌توانند، از خانه خارج نشوند. البته سایر عوامل را هم نباید در بروز بیماری‌های قلبی و عروقی، نادیده گرفت و اصولاً هم   مشکلات قلبی و عروقی، چیزی نیست که تنها گریبان سالخوردگان را بگیرد. شاهدش آمار بالای مرگ و میر جوانان به دلیل بیماری‌ها و سکته‌های قلبی است که خانواده‌های فراوانی را داغدار عزیزانشان کرده است.
«پسرم اهل سیگار و قلیان نبود. نه به‌طور مرتب، اما گهگاهی ورزش هم می‌کرد. کارش زیاد بود و شب‌ها دیر وقت به خانه می‌آمد. جوان بود؛ تازه سی سالش شده بود. می‌گفتم این قدر کار نکن، فکر خودت هم باش اما می‌گفت حالا جوانم و باید کار کنم و پس انداز داشته باشم. بمیرم برایش که آرزوی دامادی اش را به گور می‌برم. فقط دستش را گذاشت روی سینه اش و گفت، آخ!» مادر، به اینجا که می‌رسد، گریه امانش نمی‌دهد. بعد از گذشت سه سال، داغش هنوز آنقدر تازه است که انگار همین دیروز، فرزند جوانش را از دست داده است. این، اما حکایت تازه‌ای نیست و آنقدر پر سابقه است که بیراه نیست اگر بگوییم، مرگ و میر در اثر سکته‌های قلبی در جوانان به طرز چشمگیری افزایش یافته است.
دکتر رحمت الله حافظی، دبیر کمیسیون خدمات شهری و سلامت شهر نیز این مطلب را تأیید می‌کند و می‌گوید:« سالانه بیش از 17 میلیون نفر در دنیا به خاطر عارضه قلبی فوت می‌کنند. در کشور ما نیز متأسفانه 40 درصد فوت جوانان به دلیل بیماری‌های قلبی است که مهمترین عوامل این بیماری‌ها، هوای ناسالم، فعالیت بدنی کم و مصرف دخانیات است  که در این راستا توصیه می‌شود از مصرف غذاهای پرچرب و قند اجتناب شود.»
قرار نیست بگذاریم تا بیماری قلبی ایجاد شود و بعد به فکر چاره باشیم. مسلماً اگر به شکل درست و اصولی، راه‌های پیشگیرانه را اتخاذ کنیم، می‌توان تا حد زیادی با بروز این قبیل بیماری‌ها مقابله کرد. برای اینکه هرچه بیشتر در راه مقابله و پیشگیری بیماری‌های قلبی و عروقی، مسلح و مجهز باشیم، بهتر است تا می‌توانیم در این باره اطلاعات لازم را به دست آوریم و علت‌های ایجاد بیماری و نشانه‌های آن را بشناسیم.
در همین رابطه دکتر منوچهر آصفی، متخصص قلب و عروق می‌گوید: «مهمترین علت پیدایش بیماری‌های قلبی- عروقی، تصلب شرایین است. تصلب شرایین سبب می‌شود که سرخرگ‌های گوناگونی که به سمت‌های مختلف بدن خون می‏رسانند، به تدریج سخت و تنگ شوند و توانایی آنها برای انتقال اکسیژن و مواد غذایی به سلول‌های بدن کاهش یابد.عواملی هم وجود دارند که موجب سریعتر شدن تصلب شرایین می‌شوند و در صورت وجود آنها احتمال پیدایش بیماری قلبی -عروقی افزایش پیدا می‌کند.»
او ادامه می‌دهد: «در واقع قلب یک پمپ عضلانی به‌اندازه مشت گره کرده انسان است که در هر دقیقه به طور متوسط ۶۰ تا ۱۰۰ بار می‌تپد و خون را در بدن به گردش در می‌آورد. گردش خون سبب می‏شود که اکسیژن و مواد غذایی به‌اندام‌های بدن برسد و مواد زائد ناشی از فعالیت سلول‌ها نیز دفع شود. عضله قلب هم از این قاعده مستثنی نیست و باید خونرسانی مناسب داشته باشد تا این کار حیاتی خود را بدرستی انجام دهد. خونرسانی به عضله قلب توسط رگ‌هایی موسوم به «سرخرگ‌های کرونر» صورت می‌گیرد. در حقیقت رسیدن خون به قلب و میزان فعالیت عضله قلب تا حدی مشابه وضعیت عرضه و تقاضا است؛ هرچه قلب فعالیت بیشتری داشته باشد  به خون بیشتری احتیاج خواهد داشت و سرخرگ‏های کرونر باید بتوانند این افزایش نیاز را تأمین کنند و گرنه سلول‌های عضله قلب با مشکل روبه‌رو خواهند شد.»
این پزشک متخصص در ادامه می‌گوید: «برای پیشگیری از پیدایش بیماری‏های قلبی -عروقی و مرگ و میر و ناتوانی ناشی از آنها، باید این عوامل خطر را بشناسید و به توصیه‏های پزشکی توجه کنید. عوامل خطر برای بیماری‌های قلب و عروق شامل سن بالا، جنس مذکر، سابقه خانوادگی بیماری قلبی زودرس، فشار خون بالا، افزایش چربی خون بویژه کلسترول، دیابت، سیگار کشیدن، چاقی، کم تحرکی و اختلال در انعقاد خون است که ریسک ابتلا به نوع بیماری‌ها را افزایش می‌دهد. مردم باید توجه داشته باشند که با توجه به اینکه دیابت از عوامل خطرزای بیماری‌های قلبی - عروقی است و معمولاً با عوامل دیگر همراهی دارد و گاهی شاید ایجاد کننده آنها باشد، مبتلایان به دیابت باید بیش از دیگران مراقب سلامت قلب و عروق خود باشند.»
بیماری‌های قلبی، حالا آنقدر همه گیر شده‌اند و آنقدر آمار مبتلایانشان بالا رفته است که دیگر سخت بشود کسی را پیدا کرد که خود یا حداقل یکی از اعضای خانواده اش، درگیر این بیماری نباشد. درد یکراست می‌آید و می‌نشیند همان‌جا که قلب سلطان بدن، زندگی را به جریان می‌اندازد.