شفاآنلاین :جشن رنگ‌های طبیعت برای برخی افراد یادآور خاطرات زیبایی است که با صدای خش‌خش برگ درختان و چشم نوازی تابلوی هزار رنگ طبیعت گره خورده است.
اما
برخی افراد هیچ گاه از پاییز، چنین خاطره زیبایی را به ذهن نسپرده‌اند چرا
که از همان ابتدا، عطسه، سرفه، گرفتگی بینی، خارش و مشکلاتی از این دست،
پیش از آنکه خاطره‌ای از زیبایی‌های پاییز در ذهنشان نقش ببندد به سراغ‌شان
می‌آید و همین علائم و مشکلات متعدد، آنها را از فصل خزان فراری می‌دهد و
هیچ‌گاه نیمه دوم سال برایشان دلپذیر نخواهد بود.دکتر محمدرضا فضل‌اللهی،
فوق تخصص آسم و آلرژی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، علل
ابتلای برخی افراد به آلرژی پاییزی و توصیه‌های بهداشتی این فصل را تشریح کرد.
ë تفاوت آلرژی پاییزه با آلرژی بهاره در چیست؟
باور عمومی بر این است که معمولاً آلرژی‌های فصلی در بهار بروز می‌کند و به همین دلیل اصطلاح آلرژی بهاره در میان افراد جامعه رایج شده است در حالی که باید توجه داشت در فصل پاییز به‌دلیل تغییرات آب و هوایی، رشد و گرده افشانی گیاهان کوچک، علف‌های هرز، درختچه‌ها و درختانی چون توسکا و اکالیپتوس، که در اوایل این فصل انجام می‌شود طیف وسیعی از افراد دچار علائم آلرژی می‌شوند که عطسه، یا گرفتگی بینی، ریزش اشک و سوزش چشم و علائمی از این دست از جمله علائم آلرژی هستند.
ë وضعیت آب و هوایی داخل منازل تا چه حد مؤثر است؟
با سرد شدن هوا در فصل پاییز و بستن در و پنجره‌ها، رشد و تأثیرگذاری آلرژی‌ها در داخل فضای خانه بیشتر می‌شود چرا که آلرژی‌هایی مثل قارچ و مایت‌ها امکان تکثیر و رشد بیشتری پیدا می‌کنند و بر همین اساس علائم آلرژیک پیدا می‌کنند و این موضوع در مورد افرادی که زمینه ژنتیک آلرژی را دارند در آغاز فصل پاییز، بیشتر دیده می‌شود.
ë آیا می‌توان در خصوص ابتلا به بیماری‌های آلرژیک در سطح جامعه آماری ارائه داد؟
رینیت آلرژیک که شایع‌ترین بیماری مرتبط با آلرژی در فصل پاییز است، حدود 20 درصد و عارضه آسم 10 درصد آمار شیوع را در جامعه تشکیل می‌دهد.
ë بازگشایی مدارس چه تأثیری بر این آمار می‌گذارد؟
باید توجه داشت، با بازگشایی مدارس و تغییر فصل، عفونت ویروسی دستگاه تنفسی افزایش پیدا می‌کند. نکته‌ای که در این میان وجود دارد این است که اگر یکی از والدین سابقه بیماری‌های آلرژیک داشته باشد، 25 درصد و اگر هم پدر و هم مادر کودک سابقه این نوع بیماری را داشته باشند حتی اگر علائم ظاهری در بر نداشته باشد 60 تا 70 درصد امکان ابتلای کودک به واکنش‌های آلرژیک در طول عمرش به‌وجود می‌آید که ممکن است دوره فعال و خاموش داشته باشد و در فصل خاصی از سال یا چهار فصل بروز پیدا کند.
ë علت اینکه علائم آلرژی در برخی افراد بیشتر و در برخی کمتر تظاهر پیدا می‌کند چیست؟
دلیل این موضوع به طور کامل مشخص نیست اما تغییر سبک زندگی، رویکرد زندگی‌های شهری، فضای بسته منازل، امکان محدود تهویه هوا، افزایش و تراکم آلاینده‌های هوا، تغییر الگوی تغذیه، استرس و مسائلی از این دست که طی سال‌های اخیر شیوع بیشتری پیدا کرده است از عوامل اصلی شدت و حدت این بیماری است که در صورت بروز علائم آن در چشم به‌صورت ریزش اشک، سوزش و خارش بروز می‌کند، در صورتی که درناحیه بینی تظاهر پیدا کنند، گرفتگی، سوزش، عطسه‌های مکرر و در مواردی جدی‌تر خونریزی بینی و از دست دادن حس بویایی را به وجود می‌آورد و اگر در افراد مبتلا به آسم ظاهر شود، سرفه‌های طولانی مدت و خس‌خس سینه که تا مدت‌های طولانی در افراد بخصوص کودکان باقی می‌ماند.
ë تشخیص‌های افتراقی آلرژی و سرما خوردگی چیست؟
مهم‌ترین نکته این است که سرماخوردگی چندروز بیشتر طول نمی کشد، اما آلرژی با علائم خاص‌تری تظاهر پیدا می‌کند در حالی که در اکثر مواقع والدین خودسرانه و بدون مشورت با پزشک، اقدام به استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای فرزندشان می‌کنند که این خود یکی از علل شیوع آلرژی در سال‌های اخیر است.
باید توجه داشت روند درمان آلرژی طولانی مدت بوده و از آنجا که پیش رونده است درمان آن طولانی خواهد بود و هر جا که بتوان این عارضه را کنترل کرد از شدت ریسک این بیماری کاسته و جلوگیری می‌شود.
ë بهترین اقدامات برای پیشگیری کدام است؟
هرچه در دوران کودکی آنتی‌بیوتیک کمتر مصرف شود و کودکان کمتر در معرض آلاینده‌ها قرار گیرند (هرچه هوا سردتر و محیط بسته باشد دود سیگار تراکم بیشتر پیدا می‌کند و مشکلات دستگاه تنفسی و علائم بیماری‌های آلرژیک بیشتر بروز می‌کنند) و در دوران کودکی از شیر مادر استفاده شود، از زمینه ژنتیکی آلرژی پیشگیری کلی صورت می‌گیرد.
ë حال در صورتی که آلرژی بر فردی عارض شد، بهترین راهکار چیست؟
این افراد باید از قرار گرفتن در معرض گرد و غبار و طوفان‌های فصل پاییز خودداری کنند، هنگام غروب که ساعت اوج گرده‌افشانی گیاهان و قارچ‌ها در فصل پاییز است، پنجره‌های خانه و اتومبیل‌ها بسته باشد، استفاده مداوم از دستگاه بخور و رطوبت‌رسان فراموش شود، چرا که استفاده از این دستگاه، منجر به رشد بیشتر قارچ و مایت‌ها می‌شود که بدیهی است میزان آلرژی افزایش پیدا می‌کند. آن دسته از افرادی که به امور باغبانی علاقه‌مند هستند، لازم است حین هرس گیاهان و اقداماتی از این دست که مواد حساسیت‌زا آزاد می‌شوند، از ماسک فیلتردار استفاده کنند. شست‌و‌شوی مکرر دست ها موضوع بسیار مهم دیگری است که به این دسته از افراد کمک شایانی خواهد کرد، خانه‌تکانی اوایل فصل پاییز نیز بسیار حائز اهمیت است تا به این ترتیب محیط انباشته از مواد حساسیت‌زا نباشد، وسایل پرزدار اضافی از محیط زندگی بویژه اتاق خواب دور شود، به طور مکرر از جاروبرقی فیلتردار استفاده و از استفاده از جاروهای دستی جلوگیری شود، استفاده از بالش و تشک‌های پرزدار منجر به شدت و تکثیر عوامل حساسیت‌زا می‌شود، توصیه می‌شود به هیچ عنوان از حیوانات خانگی در فضای بسته و اتاق خواب نگهداری نشود. توجه به این نکته ضروری است که محیط‌های مرطوب از قبیل حمام و توالت باید به طور پی‌در‌پی ضد‌عفونی شود تا قارچ‌ها فرصت رشد پیدا نکنند (رگه‌های سیاه و قهوه‌ای که در گوشه‌های توالت و حمام ایجاد می‌شود، نشان‌دهنده رشد قارچ‌ها است.) نشتی لوله‌کشی‌ها در فضایی مثل توالت و حمام، رطوبت را افزایش می‌دهد از این‌رو باید در برطرف کردن این نشتی‌ها دقت صورت گیرد، ضمن اینکه مفروش کردن آشپزخانه در اکثر موارد رطوبت فضا را بیشتر می‌کند و به این ترتیب فضای آشپزخانه مستعد شدت عوامل حساسیت‌زا خواهد بود البته باقیمانده غذا در گوشه آشپزخانه هم موجب تکثیر سوسک‌ها می‌شود که خود عاملی آلرژی‌زا به حساب می‌آید.
ë مایت‌ها چگونه موجوداتی هستند؟
مایت یا هیره موجودات ریز میکروسکوپی و شبیه به عنکبوت هستند که لابه‌لای پرز فرش، رختخواب و مبل‌های قدیمی زندگی می‌کنند که به تنهایی و خاص مشکلی را ایجاد نمی‌کنند، اما مواد دفعی این موجودات در هوا متصاعد می‌شود که استنشاق آن مشکل‌آفرین است و در صورتی که رطوبت فضای خانه‌ها بیشتر از 50 درصد شود و البته از آنجا که در فصل پاییز به منظور صرفه‌جویی‌های اقتصادی در و پنجره‌ها بسته است و اخیراً از پنجره‌های دوجداره نیز استفاده می‌شود، تهویه مناسب صورت نمی‌گیرد و به این ترتیب بار و رشد مایت و قارچ‌ها افزایش پیدا می‌کند که این اتفاق تنها مختص پاییز نیست، بلکه در 4 فصل سال وجود دارد، ولی در فصل پاییز و زمستان به دلیل شرایط متفاوت شدت می‌گیرد.
ë توصیه‌هایی که باید در مدارس مورد توجه قرار گرفته شود، چیست؟
لازم است در مدارس هم مانند فضای بسته خانه‌ها توصیه‌های مطرح شده رعایت شود، ضمن اینکه گرد و غبار ناشی از گچ در کلاس‌های درس مشکل‌آفرین است از این‌رو لازم است دانش‌آموزان مبتلا به آلرژی یا مستعد این بیماری در فاصله‌ای دورتر از تخته کلاس بنشینند و در صورت استفاده از گچ و تخته پاک‌کن حتماً دست‌های خود را شست‌و‌شو دهند، علاوه بر این ضروری است والدین این دانش‌آموزان، مسئولان مدرسه را از وضعیت فرزند خود آگاه سازند و آنها را از موارد ضروری که باید در خصوص فرزندشان رعایت شود، مطلع کنند؛ برخی از مسئولان و کادر آموزشی و تربیتی مدارس گمان می‌کنند برگزاری مراسم صبحگاهی در هوای باز کاری درست است. در حالی که بدترین شیوه نگهداشتن دانش‌آموزان در هوای سرد و خشک صبح‌های پاییزی است، چرا که میزان آلاینده‌ها و اثرگذاری آن در این مدت بیشتر است و در این خصوص الزامی وجود ندارد که رسانه‌ها هشدارهایی در مورد آلاینده‌ها اعلام کنند، بلکه مسئولان باید این موضوع را مد نظر قرار دهند و بدانند این آلاینده‌ها بخصوص در ابتدای آذرماه، نگرانی زیادی را به همراه دارد.
ë استراحت کردن تا چه حد مشکلات دانش‌آموزان مبتلا به آلرژی یا آنفلوانزا را تخفیف می‌بخشد؟
بسیاری از والدین سعی می‌کنند مانع غیبت طولانی فرزندان‌شان از مدرسه شوند از این رو پیش از سلامتی کامل، فرزند خود را راهی مدرسه می‌کنند، در حالی که دور بودن از فضای مدرسه، مصرف مایعات زیاد و استراحت بهترین راهکار برای کاهش عفونت‌های ویروسی و مشکلات متعاقب آن است.
ë الگوی چهار فصل و گرده‌افشانی گیاهان به چه صورت است؟
در سال‌های اخیر این الگو تغییرات فاحشی داشته است، به طوری که انتظار نمی‌رود گرده افشانی برخی گیاهان تا دی ماه ادامه پیدا کند.با این وجود به طور کلی، در اواخر اسفند و اوایل فروردین ماه، پیک گرده‌افشانی درخت چنار، اقاقیا و زبان گنجشک است، اواخر بهار و اوایل تابستان پیک گرده افشانی چمن‌ها یا همان علف‌های کوتاه پارک‌ها و زمین فوتبال است و از نیمه مرداد و شهریور تا آبان ماه پیک گرده‌افشانی درختچه‌های کوتاه و علف‌های هرز است. اما همانطور که گفته شد براساس تغییرات آب و هوایی در سال‌های اخیر و ادامه پیدا کردن گرمای هوای تابستان تا ماه‌های نخست فصل پاییز، الگوی گرده‌افشانی خانواده گیاهان مختلف بویژه درختچه‌ها و علف‌های هرز را در چهار فصل شاهد هستیم.ایران
ë تفاوت آلرژی پاییزه با آلرژی بهاره در چیست؟
باور عمومی بر این است که معمولاً آلرژی‌های فصلی در بهار بروز می‌کند و به همین دلیل اصطلاح آلرژی بهاره در میان افراد جامعه رایج شده است در حالی که باید توجه داشت در فصل پاییز به‌دلیل تغییرات آب و هوایی، رشد و گرده افشانی گیاهان کوچک، علف‌های هرز، درختچه‌ها و درختانی چون توسکا و اکالیپتوس، که در اوایل این فصل انجام می‌شود طیف وسیعی از افراد دچار علائم آلرژی می‌شوند که عطسه، یا گرفتگی بینی، ریزش اشک و سوزش چشم و علائمی از این دست از جمله علائم آلرژی هستند.
ë وضعیت آب و هوایی داخل منازل تا چه حد مؤثر است؟
با سرد شدن هوا در فصل پاییز و بستن در و پنجره‌ها، رشد و تأثیرگذاری آلرژی‌ها در داخل فضای خانه بیشتر می‌شود چرا که آلرژی‌هایی مثل قارچ و مایت‌ها امکان تکثیر و رشد بیشتری پیدا می‌کنند و بر همین اساس علائم آلرژیک پیدا می‌کنند و این موضوع در مورد افرادی که زمینه ژنتیک آلرژی را دارند در آغاز فصل پاییز، بیشتر دیده می‌شود.
ë آیا می‌توان در خصوص ابتلا به بیماری‌های آلرژیک در سطح جامعه آماری ارائه داد؟
رینیت آلرژیک که شایع‌ترین بیماری مرتبط با آلرژی در فصل پاییز است، حدود 20 درصد و عارضه آسم 10 درصد آمار شیوع را در جامعه تشکیل می‌دهد.
ë بازگشایی مدارس چه تأثیری بر این آمار می‌گذارد؟
باید توجه داشت، با بازگشایی مدارس و تغییر فصل، عفونت ویروسی دستگاه تنفسی افزایش پیدا می‌کند. نکته‌ای که در این میان وجود دارد این است که اگر یکی از والدین سابقه بیماری‌های آلرژیک داشته باشد، 25 درصد و اگر هم پدر و هم مادر کودک سابقه این نوع بیماری را داشته باشند حتی اگر علائم ظاهری در بر نداشته باشد 60 تا 70 درصد امکان ابتلای کودک به واکنش‌های آلرژیک در طول عمرش به‌وجود می‌آید که ممکن است دوره فعال و خاموش داشته باشد و در فصل خاصی از سال یا چهار فصل بروز پیدا کند.
ë علت اینکه علائم آلرژی در برخی افراد بیشتر و در برخی کمتر تظاهر پیدا می‌کند چیست؟
دلیل این موضوع به طور کامل مشخص نیست اما تغییر سبک زندگی، رویکرد زندگی‌های شهری، فضای بسته منازل، امکان محدود تهویه هوا، افزایش و تراکم آلاینده‌های هوا، تغییر الگوی تغذیه، استرس و مسائلی از این دست که طی سال‌های اخیر شیوع بیشتری پیدا کرده است از عوامل اصلی شدت و حدت این بیماری است که در صورت بروز علائم آن در چشم به‌صورت ریزش اشک، سوزش و خارش بروز می‌کند، در صورتی که درناحیه بینی تظاهر پیدا کنند، گرفتگی، سوزش، عطسه‌های مکرر و در مواردی جدی‌تر خونریزی بینی و از دست دادن حس بویایی را به وجود می‌آورد و اگر در افراد مبتلا به آسم ظاهر شود، سرفه‌های طولانی مدت و خس‌خس سینه که تا مدت‌های طولانی در افراد بخصوص کودکان باقی می‌ماند.
ë تشخیص‌های افتراقی آلرژی و سرما خوردگی چیست؟
مهم‌ترین نکته این است که سرماخوردگی چندروز بیشتر طول نمی کشد، اما آلرژی با علائم خاص‌تری تظاهر پیدا می‌کند در حالی که در اکثر مواقع والدین خودسرانه و بدون مشورت با پزشک، اقدام به استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای فرزندشان می‌کنند که این خود یکی از علل شیوع آلرژی در سال‌های اخیر است.
باید توجه داشت روند درمان آلرژی طولانی مدت بوده و از آنجا که پیش رونده است درمان آن طولانی خواهد بود و هر جا که بتوان این عارضه را کنترل کرد از شدت ریسک این بیماری کاسته و جلوگیری می‌شود.
ë بهترین اقدامات برای پیشگیری کدام است؟
هرچه در دوران کودکی آنتی‌بیوتیک کمتر مصرف شود و کودکان کمتر در معرض آلاینده‌ها قرار گیرند (هرچه هوا سردتر و محیط بسته باشد دود سیگار تراکم بیشتر پیدا می‌کند و مشکلات دستگاه تنفسی و علائم بیماری‌های آلرژیک بیشتر بروز می‌کنند) و در دوران کودکی از شیر مادر استفاده شود، از زمینه ژنتیکی آلرژی پیشگیری کلی صورت می‌گیرد.
ë حال در صورتی که آلرژی بر فردی عارض شد، بهترین راهکار چیست؟
این افراد باید از قرار گرفتن در معرض گرد و غبار و طوفان‌های فصل پاییز خودداری کنند، هنگام غروب که ساعت اوج گرده‌افشانی گیاهان و قارچ‌ها در فصل پاییز است، پنجره‌های خانه و اتومبیل‌ها بسته باشد، استفاده مداوم از دستگاه بخور و رطوبت‌رسان فراموش شود، چرا که استفاده از این دستگاه، منجر به رشد بیشتر قارچ و مایت‌ها می‌شود که بدیهی است میزان آلرژی افزایش پیدا می‌کند. آن دسته از افرادی که به امور باغبانی علاقه‌مند هستند، لازم است حین هرس گیاهان و اقداماتی از این دست که مواد حساسیت‌زا آزاد می‌شوند، از ماسک فیلتردار استفاده کنند. شست‌و‌شوی مکرر دست ها موضوع بسیار مهم دیگری است که به این دسته از افراد کمک شایانی خواهد کرد، خانه‌تکانی اوایل فصل پاییز نیز بسیار حائز اهمیت است تا به این ترتیب محیط انباشته از مواد حساسیت‌زا نباشد، وسایل پرزدار اضافی از محیط زندگی بویژه اتاق خواب دور شود، به طور مکرر از جاروبرقی فیلتردار استفاده و از استفاده از جاروهای دستی جلوگیری شود، استفاده از بالش و تشک‌های پرزدار منجر به شدت و تکثیر عوامل حساسیت‌زا می‌شود، توصیه می‌شود به هیچ عنوان از حیوانات خانگی در فضای بسته و اتاق خواب نگهداری نشود. توجه به این نکته ضروری است که محیط‌های مرطوب از قبیل حمام و توالت باید به طور پی‌در‌پی ضد‌عفونی شود تا قارچ‌ها فرصت رشد پیدا نکنند (رگه‌های سیاه و قهوه‌ای که در گوشه‌های توالت و حمام ایجاد می‌شود، نشان‌دهنده رشد قارچ‌ها است.) نشتی لوله‌کشی‌ها در فضایی مثل توالت و حمام، رطوبت را افزایش می‌دهد از این‌رو باید در برطرف کردن این نشتی‌ها دقت صورت گیرد، ضمن اینکه مفروش کردن آشپزخانه در اکثر موارد رطوبت فضا را بیشتر می‌کند و به این ترتیب فضای آشپزخانه مستعد شدت عوامل حساسیت‌زا خواهد بود البته باقیمانده غذا در گوشه آشپزخانه هم موجب تکثیر سوسک‌ها می‌شود که خود عاملی آلرژی‌زا به حساب می‌آید.
ë مایت‌ها چگونه موجوداتی هستند؟
مایت یا هیره موجودات ریز میکروسکوپی و شبیه به عنکبوت هستند که لابه‌لای پرز فرش، رختخواب و مبل‌های قدیمی زندگی می‌کنند که به تنهایی و خاص مشکلی را ایجاد نمی‌کنند، اما مواد دفعی این موجودات در هوا متصاعد می‌شود که استنشاق آن مشکل‌آفرین است و در صورتی که رطوبت فضای خانه‌ها بیشتر از 50 درصد شود و البته از آنجا که در فصل پاییز به منظور صرفه‌جویی‌های اقتصادی در و پنجره‌ها بسته است و اخیراً از پنجره‌های دوجداره نیز استفاده می‌شود، تهویه مناسب صورت نمی‌گیرد و به این ترتیب بار و رشد مایت و قارچ‌ها افزایش پیدا می‌کند که این اتفاق تنها مختص پاییز نیست، بلکه در 4 فصل سال وجود دارد، ولی در فصل پاییز و زمستان به دلیل شرایط متفاوت شدت می‌گیرد.
ë توصیه‌هایی که باید در مدارس مورد توجه قرار گرفته شود، چیست؟
لازم است در مدارس هم مانند فضای بسته خانه‌ها توصیه‌های مطرح شده رعایت شود، ضمن اینکه گرد و غبار ناشی از گچ در کلاس‌های درس مشکل‌آفرین است از این‌رو لازم است دانش‌آموزان مبتلا به آلرژی یا مستعد این بیماری در فاصله‌ای دورتر از تخته کلاس بنشینند و در صورت استفاده از گچ و تخته پاک‌کن حتماً دست‌های خود را شست‌و‌شو دهند، علاوه بر این ضروری است والدین این دانش‌آموزان، مسئولان مدرسه را از وضعیت فرزند خود آگاه سازند و آنها را از موارد ضروری که باید در خصوص فرزندشان رعایت شود، مطلع کنند؛ برخی از مسئولان و کادر آموزشی و تربیتی مدارس گمان می‌کنند برگزاری مراسم صبحگاهی در هوای باز کاری درست است. در حالی که بدترین شیوه نگهداشتن دانش‌آموزان در هوای سرد و خشک صبح‌های پاییزی است، چرا که میزان آلاینده‌ها و اثرگذاری آن در این مدت بیشتر است و در این خصوص الزامی وجود ندارد که رسانه‌ها هشدارهایی در مورد آلاینده‌ها اعلام کنند، بلکه مسئولان باید این موضوع را مد نظر قرار دهند و بدانند این آلاینده‌ها بخصوص در ابتدای آذرماه، نگرانی زیادی را به همراه دارد.
ë استراحت کردن تا چه حد مشکلات دانش‌آموزان مبتلا به آلرژی یا آنفلوانزا را تخفیف می‌بخشد؟
بسیاری از والدین سعی می‌کنند مانع غیبت طولانی فرزندان‌شان از مدرسه شوند از این رو پیش از سلامتی کامل، فرزند خود را راهی مدرسه می‌کنند، در حالی که دور بودن از فضای مدرسه، مصرف مایعات زیاد و استراحت بهترین راهکار برای کاهش عفونت‌های ویروسی و مشکلات متعاقب آن است.
ë الگوی چهار فصل و گرده‌افشانی گیاهان به چه صورت است؟
در سال‌های اخیر این الگو تغییرات فاحشی داشته است، به طوری که انتظار نمی‌رود گرده افشانی برخی گیاهان تا دی ماه ادامه پیدا کند.با این وجود به طور کلی، در اواخر اسفند و اوایل فروردین ماه، پیک گرده‌افشانی درخت چنار، اقاقیا و زبان گنجشک است، اواخر بهار و اوایل تابستان پیک گرده افشانی چمن‌ها یا همان علف‌های کوتاه پارک‌ها و زمین فوتبال است و از نیمه مرداد و شهریور تا آبان ماه پیک گرده‌افشانی درختچه‌های کوتاه و علف‌های هرز است. اما همانطور که گفته شد براساس تغییرات آب و هوایی در سال‌های اخیر و ادامه پیدا کردن گرمای هوای تابستان تا ماه‌های نخست فصل پاییز، الگوی گرده‌افشانی خانواده گیاهان مختلف بویژه درختچه‌ها و علف‌های هرز را در چهار فصل شاهد هستیم.ایران
نظرشما
آخرین اخبار