سبزی های سرطانزا همچنان میهمان سفره های مردم هستند؟

اما هر چقدر هم مصرانه پافشاری می‌کنند تا شامه را بنوازند بازهم انگار رد انگشتان مشمئزکننده فاضلاب رویشان حک شده و هر چه کنند در این نبرد نابرابر مغلوبند. دست آخر این بوی فاضلاب است که سرسخت و پیروزمندانه همه فضا را به تسخیر خود در می‌آورد و مانند جادوگر سیاه که شاه پری شهر قصه را اسیر خود کرده بود، سبزی و شادابی زمین با آن ریحان و پونه و جعفری‌های پرو پیمانش را از سکه می‌اندازد و حال به هم زن می‌کند. در اینجا وقتی بوی سبزی بلند می‌شود خبری از نوستالژی همیشگی ریحان و سنگک داغ و پنیر و یک عصرانه دلچسب نیست. اینجا، یک زمین کشاورزی پهن و وسیع در جنوب پایتخت است که هیچ چیزش به هیچ چیزش نمی‌خورد. از بوی سبزی تازه‌ای که مخلوط شده با بوی لجن بگیر تا زمین کشاورزی سبزی که پهن شده در دریاچه فاضلاب و لجنزار... یک ناهمگونی غم‌انگیز که قصه‌ای غم انگیز‌تر را هم دنبالش یدک می‌کشد. تراژدی اصلی آنجایی آغاز می‌شود که سبزی‌های رشد کرده و متولد شده از دل فاضلاب راهشان را باز می‌کنند به سفره‌های مردم. داستان غم‌انگیز وقتی شروع می‌شود که مردم برای آنکه سفره‌هایشان سالم و سلامت باشد سبزی تازه می‌خرند، اما درست بر عکس تصورشان چیزی که سر سفره‌هایشان گذاشته‌اند چیزی نیست جز سفیر بیماری و سرطان و...


این موضوع مدت هاست که سلامتی مردم را تهدید میکند اما هنوز به قوت خود باقی است و هر یک از مسئولان گاه گداری که هوس کوفتن بر طبل خدمت به سرشان میزند این موضوع را در بوق و کرنا میکنند اما با این وجود سبزیهای فاضلابی همچنان سر سفرههای مردم جا دارند. سبزیهایی که به قول دکتر علی اکبر سیاری معاون بهداشت وزیر بهداشت، حاوی نیترات فراوان بوده و سرطانزاست. همین یک جمله کافی است تا یک کارگروه ویژه تشکیل شود تا تمام سبزیها و صیفی جاتی که از سوی مسئول یک وزارتخانه سرطانزا اعلام میشوند، به شکل ضربتی جمعآوری کند؛ اما آیا چنین اتفاقی رخ داده است؟ آیا مسئولان مدت هاست که فقط به مطرح کردن موضوع و متهم کردن یکدیگر بسنده میکنند یا دست به اقدامات عملی هم میزنند؟ اقدام عملی برای مقابله با فاضلابی که به گفته علی محمد شاعری رئیس ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، با حجم بسیار بالا در مزارع جنوب تهران رها شده است: «در حال حاضر 2 میلیون مترمکعب فاضلاب شهری و پسماند 17 هزار واحد صنعتی در جنوب شهر تهران رها میشود که این مسأله برای پایتخت خطرآفرین است. 75 تن از این فاضلابها بیمارستانی است که خطر و آلودگی بیشتری دارد، این فاضلابها در معابر و اراضی کشاورزی رها میشوند و خاک را بشدت آلوده میکنند، مواد آلاینده آنها از طریق مواد غذایی و سبزی و صیفی جات مجدداً در سفره غذایی ما جا میگیرند و ناامنی بهداشتی را به وجود میآورند. سازمان محیط زیست و وزارت صنایع باید با این موضوع برخورد جدی کنند. سازمان آب و فاضلاب نیز باید در کوتاهترین زمان ممکن این موضوع را حل کند.»

ë انواع بیماریها در کمین مصرفکنندگان سبزیجات فاضلابی
اما این موضوع فقط به اظهارات مسئولان شهرداری ختم نمیشود بلکه نمایندگان مجلس و اعضای شورای شهر تهران نیز نسبت به آن هشدار دادهاند و مردم پایتخت را از خوردن سبزیجات و صیفی جات فاضلابی خبر دار کردهاند بدون آنکه اقدام خاصی در این خصوص انجام شود.
نمایندگانی مانند عباس رجایی رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس که نسبت به مسأله آبیاری زمینهای کشاورزی جنوب تهران با فاضلاب و پسابهای صنعتی و بیمارستانی حساسیت نشان داده و میگوید: «محصولات این منطقه، بیماریهای گوناگونی را به جان مردم میاندازد. طی نکردن مراحل لازم برای تصفیه آب، شرایط زیستمحیطی نامناسبی را برای محصولات کشاورزی این مناطق رقم زده است و مسئولان باید به معضل استفاده کشاورزان جنوب تهران از آبی که حاوی فلزات سنگین و آلودگیهای شیمیایی است توجه بیشتری کنند.»
عابد فتاحی از اعضای کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی هم آبیاری مزارع کشاورزی کشور و بویژه زمینهای کشاورزی پایتخت با آب فاضلاب را به باد انتقاد میگیرد: «بسیاری از بیماریهای گوارشی ناشی از ورود باکتریها و انگلها از آب و خاک به محصولات کشاورزی است که این میکروبها سالیان سال به شکل فعال در زمین وجود دارند و از طریق مصرف میوهها و سبزیجات به بدن افراد منتقل میشوند. مصرف سبزیجاتی که با آب فاضلاب آبیاری شدهاند میتواند موجب ایجاد بیماری در دستگاه گوارش شده یا از طریق خون به دستگاههای عصبی وارد شود و آنان را نیز دچار مشکل کند. عامل بسیاری از بیماریهای رودهای و گوارشی از جمله سالمونلا، کمپیلوباکتر و آمیب از طریق آب فاضلاب به سبزی و از طریق خوردن سبزی به بدن افراد منتقل میشود.»
فاضلاب، مادر همه بیماریهاست و آنطور که عضو کمیسیون بهداشت میگوید، علاوه بر میکروبهای مختلف، کرمهای رودهای هم از طریق خوردن سبزی آلوده وارد بدن افراد میشوند. بنابراین کشاورزان باید از آب سالم و بهداشتی برای آبیاری مزارع و نیز از کودها و آفتکشهای استاندارد و مجاز در زمینهای خود استفاده کنند. برخی از کشاورزان هم با وجود داشتن حق آب و آب سالم، برای آبیاری مزارع کشاورزی خود از آب فاضلاب استفاده میکنند، زیرا تصورات اشتباه و فرسودهای دارند و فکر میکنند آب فاضلاب سرشار از کود و مواد تقویتکننده زمین و محصولات کشاورزی است در حالی که با این اقدام نادرست و نادانسته خود، سلامتی و جان بسیاری از مردم را به خطر میاندازند.

ë مردم حق دارند غذای سالم بخورند
در حال حاضر ابتلا به بیماریهای غدد و سرطانها در کشور ما رو به رشد است و روند رشد این بیماریها نشان میدهد که استفاده بیرویه از سموم و آفتکشها و آبیاری ناسالم محصولات کشاورزی یکی از دلایل مهم این امر است. فتاحی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی هم بر این موضوع تأکید میکند و از مسئولان کشور میخواهد این مسأله را هم در زمره دغدغههایشان بگذارند «باید مسئولان کشور نسبت به سلامت محصولات غذایی و ایمنی مواد کشاورزی دغدغه داشته باشند زیرا مصرف دارو در کشور ما چند برابر سرانه مصرف جهانی اعلام شده است و این نشان از میزان بالای بیماران و مبتلایان کشور به انواع بیماریها دارد.»
اما از حرف و سخن که بگذریم باید از آقای نماینده بپرسیم که حالا با این همه مشکلات و عوارضی که از مصرف سبزیهای فاضلابی به دامن مصرفکنندگان میافتد، چه اقدام مؤثری انجام شده است؟
فتاحی در این باره میگوید: «کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی تاکنون چندین نشست و جلسه با حضور وزرای بهداشت و جهاد کشاورزی تشکیل داده و به وزرا نسبت به این موضوع هشدار دادیم اما باید توجه داشت تا مرکز استاندارد کشور ساماندهی نشود و بر آن نظارت درست و حسابی صورت نگیرد راه به جایی نخواهیم برد...>

ë دشت ورامین، رکورددار آبیاری فاضلابی
داستان آبیاری محصولات کشاورزی جنوب تهران با فاضلاب، داستان تازهای نیست همانطور که محمد حقانی رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر مدعی است زمینهای کشاورزی اطراف پایتخت از سالها پیش با فاضلاب آبیاری میشوند و البته کشاورزان دشت ورامین در این امر پیشگام هستند: «از چندین سال گذشته آبیاری زمینها و محصولات کشاورزی تهران با پساب آبهای شهری انجام میشد که البته این اقدام بیشتر در دشت ورامین صورت میگیرد.»
به گفته حقانی هر سال تابستان مسأله آبیاری سبزیجات و میوهجات تهرانیها با آب فاضلاب تصفیه نشده در صدر اخبار قرار میگیرد اما مسئولان دولت قبلی در 8 سال خدمت خود هیچ گام سازندهای در جهت حل این موضوع بر نداشتهاند و امسال هم طبق روال هر سال و با وجود هشدارهای کارشناسان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی، خبرها حاکی از ادامه انجام این اقدام غیر انسانی در پایتخت است. بنابراین امیدواریم دولت یازدهم یکی از حقوق انسانی شهروندان تهرانی که مصرف خوراکیهای سالم است را محقق کند.
 این عضو شورای شهر تهران هم انگشت اتهام را به سوی مسئولان دیگر نشانه میرود و معتقد است، برخی از مسائل مانند این موضوع فرابخشی هستند اما بیشترین قصور متوجه وزارتخانههای بهداشت و کشاورزی است. البته سازمانهای مرتبط دیگری نیز در این خصوص مقصر هستند و برای حل این مشکل همه نهادها و سازمانهای کشور باید پای کار بیایند.
حقانی از تشکیل کارگروهی با نام کارگروه خاک و آب خبر میدهد که قرار است موضوع آبیاری مزارع با آب فاضلاب را مورد بررسی قرار دهد: «از آنجا که هر عامل تأثیرگذار بر سلامت شهروندان در شورای شهر قابل پیشگیری است، کمیته سلامت شورا این موضوع را بجد پیگیری خواهد کرد و با مقصران برخورد خواهد شد.»
به گفته حقانی، هر عامل تأثیرگذار بر سلامت شهروندان در شورای شهر قابل پیشگیری است اما جای سؤال دارد که چرا اعضای شورا تاکنون این مسأله را که به قول خودشان سالهاست تکرار میشود مورد پیگیری و پیشگیری قرار نداده اند؟

ë فاجعهای که پزشکان از آن میگویند
پزشکان متخصص بیماریهای عفونی، خوردن سبزی و صیفی جات آلوده را علاوه بر اینکه عاملی خطرآفرین برای سلامت انسان میدانند معتقدند این مسأله، سبزی جات و صیفی جات را از سبد غذایی مردم حذف میکند که این خودش هم خطر ناک است.
دکتر مسعود مردانی متخصص بیماریهای عفونی، مشکل آبیاری مزارع با فاضلاب را یک فاجعه عنوان میکند: <سبزی و میوهای که با فاضلاب آبیاری میشود ممکن است حاوی انگل، میکروبهای رودهای و عوامل بیماریزای رودهای مانند وبا باشد. اگر شستوشوی سبزیجات بخوبی صورت نگیرد در فصل گرم سال شاهد دلدردهای شکمی، تب، اسهال و عفونتهای انگلی خواهیم بود. از طرفی سبزیجاتی که با این آبها آبیاری شوند حاوی فلزات سنگین و عامل سرطان خواهند بود.>
خدیجه رحمانی عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز معتقد است مزارعی مانند برنج یا سبزی که با آب فاضلاب آبیاری شوند، چنان مواد شیمیایی خطرناکی دارند که با شستوشو هم از بین نخواهد رفت: «حدود 15سال پیش وقتی نمونهای از همین سبزیجات را در انستیتوی تغذیه مورد آزمایش قرار دادند، فلزات سنگینی که ایجاد مسمومیت میکند، بیشتر از حد نرمال بود. حال با توجه به شرایطی که برای آب به وجود آمده احتمال میرود مواد شیمیایی موجود در بافت این نوع سبزیجات بیشتر شده باشد. این مواد غذایی میتواند در طولانیمدت مسمومیتهای شدیدی را ایجاد کند. بخصوص برای اطفال، نوجوانان، سالمندان و زنان باردار این حساسیت دوچندان میشود. گذشته از اینها سرطانزا بودن برخی از این فلزات مانند آرسنیک به اثبات رسیده و خطری جدی است، بنابراین بهتر است هرچه زودتر جلوی این تخلف گرفته شود.»
این در حالی است که هر فرد روزانه باید سه واحد یعنی به اندازه یک لیوان سبزی خام و نیملیوان سبزی پخته مصرف کند تا نیاز بدن او نسبت به ریزمغذیها تأمین شود و این نشان دهنده ضرورت حضور سبزیجات در سفرههای مردم است اما میزان مصرف آن بشدت کاهش یافته است.
ناگفته نماند که دکتر علی اکبر سیاری معاون بهداشت وزارت بهداشت طی بخشنامه ای به دانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور بر ضرورت جلوگیری از آبیاری مزارع کشاورزی با فاضلاب خام تأکید کرده و با توجه به اهمیت حفظ و تأمین سلامت جامعه و پیشگیری از بروز و شیوع بیماریهای واگیر، ازدانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور خواسته تا با استفاده از همه توان کارگروه سلامت و امنیت غذایی استانها و بهرهگیری از توان بین بخشی دستگاههای اجرایی مسئول، برنامهریزی مناسب و دقیقی برای جلوگیری از آبیاری مزارع با فاضلاب انجام دهند. بر اساس همین بخشنامه ابلاغی معاون بهداشت وزیر بهداشت، دانشگاههای علوم پزشکی کشور موظف شدهاند گزارش اقدامات انجام شده در استانهای مربوطه را در اسرع وقت به مرکز سلامت محیط و کار معاونت بهداشت وزارت بهداشت ارسال کنند.
کشاورزان با لباسهای سیاه در بین آن سبزی یکدست، بیل به دست این سو و آنسو میروند، سبزی میکارند و در عوض بوی فاضلاب برداشت میکنند. کشاورزانی که نگران هستند از آینده فردایشان، از خشکسالی، بیآبی، سیستم نابسامان آبیاری، رکود بازار و هزار و یک مشکلی که سر راهشان قرار گرفته و وادارشان کرده که سبزیهایی با طعم سرطان به خورد مردم دهند و اما انگشتهای اتهام... انگشتها همچنان به سوی یکدیگر نشانه میروند...