مشکلات ارزی 80 هزار دانشجوی ایرانی در خارج

 بسیاری از آنها که از پس هزینه های سنگین برنمی آمدند به کشور برگشتند و عدهای هم که ماندند با استرس و نگرانی از آینده و آشفته از اینکه در میانه راه تحصیل تمامی آنچه هزینه کردهاند در خطر از دست رفتن قرار گرفته به تحصیل خود ادامه میدهند. بسیاری از آنها از محلههای خوب شهر سکونتشان به نقاط محروم نقل مکان کردهاند یا وسایل خانه خود را به حراج گذاشتهاند تا بتوانند از پس هزینههای سنگین تحصیل در خارج برآیند. همین مشکلات زمینه اعتراض بسیاری از خانوادهها را فراهم کرد و خواستار رسیدگی مسئولان و ارائه تسهیلاتی برای گرفتن ارز دولتی شدند. در مقابل عدهای هم با کمک دولت به این دانشجویان مخالف بودند و اعلام میکردند که پرداخت ارز از سوی دولت به این گروه به نوعی ضایع کردن حقوق دانشجویان شاغل به تحصیل در داخل کشور است چرا که برخی از این دانشجویان پس از اتمام دوره تحصیل خود به ایران باز نمیگردند و در این شرایط ارزی، اولویت با داخل کشور است و بهتر است برای تأمین امکانات دانشگاههای داخل رسیدگی شود.
صادق علیخانی دانشجوی ساکن سوئد درباره تأثیر تلاطم بازار ارز بر شرایط تحصیل خود میگوید:< 2سال طول کشید تا بتوانم پذیرش دانشگاه را بگیرم و در این مدت هزینههای بسیاری را برای گرفتن ویزا، شهریه یکسال دانشگاه، اجاره مسکن و... پرداخت کردم. در آن سالها در زمانی که تصمیم گرفته بودم برای تحصیل به کشور سوئد مهاجرت کنم با قیمت ارز 1800تومانی برنامهریزی کردم اما هنوز چندماه از رفتنم نگذشته بود که قیمت ارز سه برابر شد. در روزهای نخست تلاطم بازار ارز در ایران شرایط بسیار سخت و دشواری برای ما رقم خورد، گرانی ارز یکطرف و نایاب بودن آن یک طرف، به طوری که خانواده من در ایران نه توان خرید داشتند و نه ارزی موجود بود که آن را تهیه کنند ضمن آنکه به دلیل تحریمهای بانکی نقل و انتقال ارز هم با مشکلاتی روبهرو شد.>
 نه راه پیش، نه راه پس
وی با اشاره به تعداد بسیاری از دانشجویان که به دلیل گرانی ارز درس را نیمه کاره رها کرده و به ایران برگشتهاند، میگوید:< در دانشگاه ما حدود 12 دانشجوی ایرانی بودند که خانوادههایشان از ایران برای آنها پول میفرستاند ولی حالا تنها 7 نفر ماندهاند.>
به گفته علیخانی، عدهای تصور میکنند بچه هایی که برای تحصیل به خارج از کشور سفر میکنند، پولدارند  در حالی که این طور نیست و بسیاری از دانشجویانی که خارج از کشور تحصیل میکنند جزو خانوادههای معمولی هستند که زندگی خود را در کشور فروختهاند و به امید آینده بهتر به دانشگاههای خارج آمدهاند و حالا با این شرایط که به وجود آمده دانشجویان نه راه پیش دارند و نه راه پس.
 او تصریح میکند:< دانشجویان ایرانی که برای ادامه تحصیل به خارج از کشور رفته بودند هرگز فکرش را هم نمیکردند وخامت وضعشان به جایی بکشد که برای تأمین هزینه تحصیل لوازم زندگیشان را هم بفروشند.>
خانم فرخی، مادر یکی از دانشجویان دانشگاه تورنتو کانادا در تشریح علت تحصیل فرزندش در خارج از کشور میگوید: <زمانی تصمیم گرفتم که پسرم برای ادامه تحصیل به کانادا برود که او 2سال به دلیل بیکاری و پشت کنکور ماندن حالت افسردگی گرفته بود، به همین دلیل تصمیم گرفتم او را برای ادامه تحصیل به کانادا بفرستم.>
وی با اشاره به مشکلات فراوانی که در تهیه ارز دانشجویی در سه سال اخیر داشته تصریح میکند:< به تازگی و در پی توافق اولیه هستهای مقداری از اموال بلوکه شده ایران در خارج از کشور آزاد شد اما به دلیل تحریم بانکی امکان واریز آن به بانک داخلی فراهم نبود به همین دلیل از سوی وزارت علوم به ما گفته شد که ما شهریهای که میخواهیم برای دانشگاه پرداخت کنیم به وزارت علوم بدهیم و در عوض دولت از حساب خارج خود این مبلغ را مستقیم به دانشگاه واریز کند، ما هم این کار را  انجام دادیم اما متأسفانه مسئولان بموقع این مبلغ را پرداخت نکردند و حالا در شرایطی هستیم که ما پول را به وزارتخانه دادهایم اما شهریه دانشگاه پرداخت نشده است.>
وی میافزاید: <نکته جالب دیگر برای گرفتن ارز، سپردن تضمین معتبر به عنوان شرط لازم برای بهرهمندی از ارز تحصیلی بود در حالی که ما داشتیم برای خرید ارز پول پرداخت میکردیم و این تعهد گرفتن اصلاً درست نبود، البته مدتی است که این تعهد موقتاً گرفته نمیشود.>
پرداخت از محل توافقنامه ژنو
مدیر کل بورس سازمان امور دانشجویان با بیان اینکه بیش از 70 هزار دانشجوی ایرانی در خارج از کشور مشغول به تحصیل هستند میگوید:< بیشتر دانشجویان اعزام شده به خارج از کشور، با هزینه شخصی خود تحصیل میکنند، بالغ بر 60 هزار نفر از این دانشجوها در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکترا تحصیل میکنند و بیش از 10 هزار نفرشان در مقطع کارشناسی.>
دکتر احمد غلامی میافزاید: <خدمات سازمان دانشجویان تنها شامل دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا میشود و دانشجویان مقطع کارشناسی تحت پوشش این خدمات قرار نمیگیرند.>
به گفته وی، خدمترسانی به دانشجویان خارج از کشور در این اداره شامل خدمات معافیت تحصیلی برای دانشجویان پسر مشمول نظام وظیفه، صدور مجوز خروج از کشور برای دانشجو و ارائه خدمات ارزی است.
مدیر کل بورس سازمان امور دانشجویان در تشریح بازار ارز و تأثیر آن بر دانشجویان خارج از کشور میگوید: <طی سه سال گذشته که نرخ ارز دستخوش نوسانات زیادی شد و بین نرخ ارز دولتی و آزاد تفاوت زیادی ایجاد شده بود از اواخر سال 90، تحت ضوابطی هماهنگ شده بین وزارت علوم و وزارت بهداشت و بانکها، مقرر شد که دانشجویان ایرانی خارج از کشور با دریافت نامه از دانشگاه محل تحصیل خود و ارسال به ایران، بتوانند ارز با قیمت مرجع دریافت کنند.>
دکتر غلامی میافزاید: <همه 60 هزار دانشجوی مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای خارج کشور طبق این ضابطه سالی دو بار با دریافت تأییدیه تحصیلی از دانشگاه خود میتوانند از ارز با نرخ مبادلهای یا مرجع استفاده کنند.>
وی با بیان اینکه دانشجویان مقطع کارشناسی از خدمات ذکر شده برخوردار نمیشوند، تصریح کرد: <چرا که تعداد صندلیهای خالی در مقطع کارشناسی در داخل کشور هرساله بیش از 200 هزار صندلی است از این رو تصمیم بر این شد که این خدمات به دانشجویان مقطع لیسانس در خارج از کشور ارائه نشود تا دانشگاههای داخلی در اولویت قرار بگیرند و دانشجویان توجه بیشتری به دانشگاههای داخلی نشان دهند.>
دکتر غلامی با بیان اینکه تعهدی از دانشجویان در ازای ارائه ارز گرفته نمیشود تصریح میکند:<دانشجویانی که با هزینه شخصی به خارج از کشور رفتهاند اعم از 10هزار دانشجوی مقطع کارشناسی و 60 هزار دانشجوی مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا، هیچ تعهدی جهت بازگشت به کشور و خدمت ندارند و این یک مسأله اخلاقی و انسانی است و مربوط به خود دانشجو میشود.>
مدیر کل بورس سازمان امور دانشجویان همچنین درباره پرداخت کمک هزینه به دانشجویان ایرانی خارج از کشور از محل توافقنامه ژنو میگوید:< در مذاکرات ژنو بحثی مطرح شد مبنی براینکه مقداری از ارز ایران در حدود 400 میلیون دلار را که در بانکهای خارجی مشمول تحریم و بلوکه شده بود، آزاد کنند و این مبلغ برای شهریه دانشجویان ایرانی خارج از کشور صرف شود. طبق این توافقنامه مقرر شده که در سال 2014، از اعتبارات جمهوری اسلامی که مشمول تحریم است برای پرداخت شهریه تحصیلی دانشجویان ایرانی خارج از کشور، هزینه کنیم.>
غلامی تصریح کرد:< طرف مذاکرهکننده درخواست ما را برای پرداخت مقرری به دانشجویان نپذیرفته و اعلام کرده بود که هیچ گونه مبادله شخصی صورت نگیرد و اگر فهرست دانشجو نامشخص باشد و به تأیید دانشگاه محل تحصیل نرسد، بانکهای آنها اقدام به پرداخت پول نخواهند کرد و این پول فقط برای دانشجوی شناخته شده و به حساب دانشگاه شناخته شده واریز خواهد شد بنابراین مکانیزم پرداخت این کمک هزینه به گونهای است که باید پول به حساب دانشگاه محل تحصیل دانشجو ارسال شود.>
به گفته وی، در واقع این مصوبه از محل توافقنامه ژنو به ما تحمیل شده و این طور نیست که اجرای آن کاملاً بر عهده ما باشد. خواسته ما این است که ارز بلوکه شده ما در بانکهای خارجی آزاد شود و این یکی از شروطی است که طرف مقابل برای آزاد کردن ارز برای ما گذاشته است.
دکتر غلامی با تأکید بر اینکه پرداخت کمکهزینه به دانشجویان ایرانی خارج از کشور از این طریق چند حسن دارد، اظهار میکند: <یکی اینکه دارایی ما از این طریق از تحریم درمیآید و به حساب دولت باز میگردد، ضمن آنکه خانوادههای دانشجویان خارج از ایران به جای دریافت مستقیم ارز، با پرداخت معادل ریالی آن ارز مورد نیاز را مستقیماً به حساب دانشگاه محل تحصیل فرزندشان واریز میکنند و بدینترتیب کار نقل و انتقال ارز برای دانشجو خیلی سریعتر قابل انجام است.>
وی با بیان اینکه پس از اعلام نحوه پرداخت کمک هزینه تحصیلی به دانشجویان خارج از کشور، بسیاری از خانوادهها از این شیوه گلایهمند بودند میگوید:< این خانوادهها اظهار داشتند که این مصوبه که بر اساس آن شهریه مستقیماً به حساب دانشگاه واریز میشود ما را دچار مشکل کرده در حالی که این نظر نادرست است.>
غلامی با بیان اینکه ارزهای بلوکه شده ایران در خارج از کشور جزو داراییهای ایران است تصریح میکند: <این ارز متعلق به دولت است و دولت معادل ریالی آن را از خانوادههای دانشجویان دریافت میکند، بعد اجازه میدهد که معادل آن به حساب دانشگاه محل تحصیل دانشجویان ایرانی خارج از کشور واریز شود. اما در مورد دانشجویان بورسیه، معادل ریالی هزینه تحصیلی دانشجو را خود دولت پرداخت میکند.>
به هرحال سه سال از بحران ارزی که کشور را با خود مواجه کرد میگذرد، بحرانی که همه به نحوی از آن بینصیب نماندند، اما دانشجویان خارج از کشور در این میان بیش از همه مستقیم تلاطم بازار ارز را احساس کردند، گرانی و فروش نرفتن ارز و مشکل نقل و انتقال بانکی با خارج از کشور به دلیل تحریمهای بانکی مشکلاتی بود که بویژه خانوادههای دانشجویان خارج از کشور با آن دست به گریبان بودند. اتفاقی که در سال گذشته با توافق هستهای افتاد بسیاری از مشکلات دانشجویان خارج نشین را برطرف کرد اما آنگونه که خانوادههایشان میگویند مشکلات همچنان به نحوی ادامه دارد...
گزارش:محسن غلامی