در بن‌بست خودکشی چه می‌گذرد؟

به گزارش شفا آنلاين، بر اساس مطالعات انجام شده، سالانه یک میلیون نفر در جهان به دلیل خودکشی، جان خود را از دست می‌دهند و حداقل 10 تا 20 برابر این رقم، اقدام به خودکشی می‌کنند.

مطالعات همچنین نشان داده است سالانه در جهان حدود 100 میلیون نفر با یک مورد رفتار مرتبط با خودکشی مواجه می‌شوند و هر رفتار مرتبط با خودکشی بین 5 تا 6 نفر را درگیر این اقدام می‌کند. همچنین پیش‌بینی می‌شود که در سال 2020 میلادی، خودکشی، دهمین علت شایع مرگ در جهان باشد.

بر اساس آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی از آمار خودکشی در جهان ، آمریکا دارای نرخ جهانی متوسط بوده، در حالیکه کشورهای گویان، هند، روسیه و کره‌جنوبی و شمالی از بالاترین نرخ خودکشی برخوردارند..

این گزارش که هفته گذشته منتشر شده نشان می‌دهد بیش از 800 هزار انسان در سراسر جهان بطور سالانه خودکشی می‌کنند که حدود یک نفر در هر 40 ثانیه است و بسیاری از آنها از مسمویت، حلق‌آویز کردن یا شلیک گلوله را برای پایان دادن به زندگی خود استفاده می‌کنند.

نتایج این گزارش نشان می‌دهد در سطح جهانی، نرخ خودکشی در افراد 70 سال به بالا بیشتر بوده اما در برخی کشورها، نرخ بالای خودکشی در میان جوانان دیده می شود؛ بطوریکه

در گروه سنی 15 تا 29 سال، خودکشی دومین عامل اصلی مرگ در سراسر جهان به شمار می‌رود.

بر همین اساس است که خودکشی، موضوع بسیاری از تحقیقات علمی جهان را همچنان به خود اختصاص می دهد و دانشمندان با بکارگیری تازه‌ترین روش‌های موجود درصد پیشگیری از افزایش آمار خودکشی در جهان هستند. در آخرین تحقیقات انجام شده دانشمندان به نقش ژن‌ها در بروز افكار خودکشی اشاره داشته‌اند.

پژوهش‌های صورت گرفته توسط محققان آمریکایی نشان می‌دهد، زمینه ژنتیکی در اقدام به خودکشی دخیل بوده و با انجام آزمایش خون، امکان شناسایی ژن‌های دخیل در خودکشی فراهم می‌شود.

حتی به گفته محققان، شواهد روشنی در دست است که نشان می‌دهد رفتار خودکشی‌گرایانه شامل افکار خودکشی، تلاش برای خودکشی یا اقدام به خودکشی ارثی بوده و در بیش از یک نفر از اعضای خانواده یا افراد یک نسل دیده می‌شود.

محققان بر این باورند که نیمی از خطر اقدام به خودکشی با زمینه ژنتیکی در ارتباط است و در این صورت، مشخص کردن ژن دخیل یا مجموعه‌ای از ژن‌های جهش یافته می‌تواند از خودکشی برخی افراد پیشگیری کند.

محققان دانشگاه جان هاپکینز در این مطالعه 417 فرد مبتلا به اختلالات روانی مختلف را برای شناسایی مشابهت‌های ژنتیکی مورد بررسی قرار دادند.

نتایج بدست آمده نشان می‌دهد، اعضای خانواده‌ای که دارای سابقه اقدام به خودکشی یا اختلال دوقطبی هستند، شباهت ژنتیکی قوی‌تری دارند؛ همچنین تنوع ژنی در افراد مبتلا به افسردگی که تلاش برای خودکشی داشتند، بیش از سایر مبتلایان به افسردگی مشاهده شده است.

با توجه به اهمیت پدیده خودکشی و تبعات فراوان آن، محققان بر شناسایی عوامل موثر بر وقوع خودکشی و نیز عوامل بازدارنده آن تاکید فراوان دارند. لذا دستیابی به این عوامل نیازمند بررسی جامع و همه‌جانبه‌نگر پژوهشگران است که در ایران نیز چنین پژوهش‌هایی به انجام رسیده است.

بنا بر اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور، سال گذشته چهار هزار و 55 نفر خودکشی کردند.

با توجه به اهمیت موضوع پیشگیری از خودکشی ،گفت‌‌وگویی تحلیلی – تحقیقی با دکتر علی منتظری، دارای دکترای سلامت همگانی با گرایش اپیدمیولوژی انجام داده ایم که حاوی نکات بسیار مهم و راهگشایی درباره خودکشی و علل آن است.

وی که در همین زمینه تحقیق عمیقی را بر روی 550 فرد اقدام کننده به خودکشی با مسمومیت عمدی در کشور انجام داده است، ضمن برشمردن عوامل مؤثر بر تصمیم به خودکشی افراد، بر لزوم توجه به عوامل پیشگیری‌کننده و نیز تکانه‌های تاثیرگذار در این اقدام تاکید زیادی دارد.

**مسمومیت عمدی، شایع‌ترین روش خودکشی

دکتر منتظری ابتدا با بیان این که مسمومیت توسط خود فرد یکی از شایع‌ترین روش‌های آسیب به خود و خودکشی، یکی از دلایل عمده ارجاع و بستری بیماران بویژه جوانان در بخش‌های اورژانس بیمارستانی است می‌گوید: نکته مهم دیگر آن است که با وجود تکرار این رفتارها، فقدان اطلاعات کافی در خصوص اپیدمیولوژی موضوع، سبب شده برنامه‌ریزی برای مداخله و ارزیابی تاثیر مداخلات با مشکل مواجه شود.

به گفته وی، شواهد نشان می‌دهند که نحوه اقدام به مسمومیت عمدی با عوامل فرهنگی و بومی هر منطقه و همچنین مواد در دسترس از جمله سموم و داروهای موجود، وابستگی شدید دارد؛ لذا شناسایی عوامل و متغیرهای اپیدمیولوژیک اقدام به مسمومیت توسط خود فرد، نه تنها در حوزه جغرافیایی، بلکه با توجه به مقطع زمانی نیز بسیار دارای اهمیت است.

*نگاهی به مشخصات افراد اقدام کننده به خودکشی

وی و همکارانش، پژوهش جامع خود را بر روی 550 فرد اقدام کننده به خودکشی با مسمومیت عمدی در بیمارستانهای تهران، تبریز، اصفهان، شیراز و کرمانشاه انجام داده است که 60 درصد افراد اقدام‌کننده به خودکشی مونث و 40 درصد مذکر بودند که میانگین سنی این افراد 25.4 سال و دامنه تغییر آن از 12 تا 86 سال متغیر بوده است.

در این بررسی ، 302 نفر (54.8 درصد) از افراد اقدام‌کننده به خودکشی، مجرد، 219 نفر (39.9 درصد) متاهل، 22 نفر (4 درصد) مطلقه و 7 نفر (1.3 درصد) بیوه بوده‌اند.

سایر مشخصات افراد اقدام‌کننده در شاخص‌های مختلف این نتایج را به دست داده است: 305 نفر(55.4 درصد) زیر دیپلم، 132 نفر (24 درصد) دارای دیپلم، 78 نفر (14.2 درصد) دارای تحصیلات دانشگاهی و 35 نفر (6.4 درصد) بی‌سواد بودند.

*بیشترین فراوانی اقدام به خودکشی در میان کدام گروه است؟

به گفته دکتر منتظری، در بین اقدام کنندگان به خودکشی افراد خانه‌دار با 186 نفر (33.6 درصد) بیشترین فراوانی را داشته و پس از آن افراد بیکار با 103 نفر (18.8 درصد)، افراد دارای مشاغل آزاد یا تجاری 101 نفر (18.4 درصد)، دانشجو و دانش‌آموز با 96 نفر (17.5 درصد)، کارمند با 34 نفر (6.2 درصد)، کارگر با 12 نفر (2.2 درصد) در حال انجام خدمت وظیفه با 12 نفر (2.2 درصد)، بازنشسته 5 نفر (0.9 درصد) و از کار افتاده یک نفر (0.2 درصد) قرار دارند.

*سابقه اقدام به خودکشی در میان افراد چه شواهدی به دست می‌دهد؟

این متخصص سلامت همگانی می‌‌گوید:

172 نفر از این افراد (31 درصد) سابقه اقدام به خودکشی داشته‌اند که دامنه آن از یک بار سابقه تا 20 بار متغیر بوده و متوسط فاصله آخرین اقدام پیش از اقدام فعلی، 24.4 ماه با میانه 6 ماه گزارش شده است.

سابقه سوء مصرف مواد در افرادی که اقدام به خودکشی کردند

به گفته وی، 167 نفر (30.4 درصد) از افراد اقدام کننده به خودکشی، سابقه سوء مصرف مواد روان‌گردان یا الکل داشته (حداقل یک ماده و به مدت بیش از 6 ماه مصرف) یا دارای مصرف فعلی بوده‌اند.

*بیشترین مکانی که خودکشی رخ می‌دهد کجاست؟

آن گونه که دکتر منتظری بر اساس یافته‌های خود می‌گوید:

محل اقدام به خودکشی 466 نفر از افراد مورد بررسی (85 درصد) منزل، 20 نفر (3.5 درصد) محل کار، 38 نفر (7 درصد) فضای باز، 17 نفر (3 درصد) مکان‌های عمومی و 9 نفر (1.5 درصد) نیز در مکان‌های دیگری اقدام به خودکشی کرده‌اند.

*افراد اقدام‌کننده به خودکشی چه موادی مصرف کرده‌اند؟

دکتر منتظری در این باره می‌گوید: دارو با 445 مورد (81.4 درصد)، سموم شیمیایی با 59 مورد (10.8 درصد)، مواد روان‌گردان با 28 مورد (5.1 درصد) و سایر مواد شیمیایی با 18 مورد (2.7 درصد) بیشترین و کمترین ماده مورد استفاده افراد برای اقدام به خودکشی در بین افراد بوده است.

*نحوه دسترسی اقدام‌کنندگان به مواد مورد مصرف در خودکشی چگونه بوده است؟

این متخصص سلامت همگانی در پاسخ به این سوال که داروی مصرفی 445 نفری که اقدام به خودکشی با مسمومیت دارویی کرده‌اند، چگونه تهیه شده است، می‌گوید: 174 نفر (39 درصد) با داروهای موجود از قبل در منزل، 132 نفر (29.7 درصد) با نسخه تجویز شده برای خود فرد، 82 نفر (18.5 درصد) با داروهای تهیه شده بدون نسخه پزشک، 49 نفر (11 درصد) با داروهای نسخه تجویز شده برای دیگران، 8 نفر (1.8 درصد) با استفاده از سایر موارد به روش مسمومیت دارویی اقدام به خودکشی کرده‌اند.

*بیماری‌های مزمن و روانی چه تاثیری بر اقدام به خودکشی دارند؟

این که «آیا کسانی که اقدام به خودکشی می‌کنند از بیماری‌های خاصی در زندگی رنج می‌برند؟» سوالی است که جایگاه مهمی در بررسی علت اقدام به خودکشی افراد دارد که در همین زمینه دکتر منتظری به خبرنگار ......... می‌گوید : 133 مورد افراد (24.4 درصد) حداقل طی یک سال پیش از اقدام به خودکشی، با یک بیماری مزمن، لاعلاج یا ناتوان‌کننده درگیر بوده‌اند. البته ملاک در این زمینه، تاثیرگذاری بیماری و ایجاد ناتوانی و اختلال در زندگی و کار روزمره بوده است.

به گفته وی ، فراوانی بیماری‌های جسمی شدید و مستلزم ناتوانی در زنان اقدام‌کننده به خودکشی به طور معنی‌داری بیش از مردان (28 درصد در مقابل 19 درصد) بوده است

*وضعیت رسیدگی‌های روان‌درمانی افراد قبل از اقدام به خودکشی چگونه بوده است؟

دکتر منتظری در پاسخ به این سوال می‌گوید: تعداد 203 نفر (37 درصد) از اقدام کنندگان به خودکشی، طی یک سال قبل از خودکشی جهت بررسی یا درمان‌های روانپزشکی به مراکز درمانی مراجعه کرده بودند که 43 نفر (21.2 درصد) به پزشک عمومی و 120 نفر (59.1 درصد) به متخصصین روانپزشک یا روانشناس مراجعه کرده بودند. 37 نفر نیز به بیمارستان‌های تخصصی روانپزشکی رفته بودند (که از این میان ‌12 نفر (6 درصد) سابقه بستری در بیمارستان روانی طی یک سال اخیر (یک سال قبل از انجام تحقیق) داشتند و 25 نفر (12.3 درصد) به صورت سرپایی درمان را تحت نظر کلینیک بیمارستان ادامه می‌دادند) 3 مورد(1.5 درصد) نیز تنها به درمانگرانی غیر از موارد ذکر شده مراجعه کرده بودند.

*افرادی که اقدام به خودکشی کرده‌اند ، سابقه خودکشی در خانواده آنها وجود داشته است؟

بررسی‌های دکتر منتظری در همین باره نشان می‌دهد که از میان 550 اقدام‌کننده به مسمومیت عمدی، 107 نفر (19.5 درصد) سابقه اقدام به خودکشی در خویشان و نزدیکان داشته‌اند و 53 مورد دارای سابقه خودکشی موفق در اطرافیان بوده‌اند (49 مورد یک خودکشی موفق و 4 مورد دو خودکشی موفق)

این افراد چرا خودکشی کرده‌اند؟

مهمترین سوالی که در ارتباط به اقدام به خودکشی افراد مطرح می‌شود، این است که این افراد، اساسا چرا دست به خودکشی زده‌اند؟

در پاسخ یه این سوال دکتر منتظری می‌گوید: 442 نفر (81.3 درصد) از اقدام‌کنندگان به خودکشی سابقه حداقل یک اتفاق یا یک تجربه با فشار روانی را طی یک سال پیش از این اقدام داشته‌اند. 331 نفر (74.9 درصد) دارای مشکلات عمده در روابط بین فردی، 174 نفر (39.4 درصد) طی یک سال گذشته با محدودیت‌های عمده مالی مواجه و 79 نفر (17.9 درصد) طی همین مدت، دارای درگیری‌های قضایی و قانونی بوده‌اند و نکته قابل توجه آن که 61 مورد از این 79 نفر مربوط به شهر تهران بوده است که به ویژه مساله طلاق، دعوا یا نزاع‌های دو نفره یا دسته جمعی، مواد روان‌گردان، مشکلات مالی و چک، مسایل اخلاقی و منکرات شایع‌ترین موارد قابل ذکر بوده است. از سویی دیگر، 23 مورد (5.2 درصد) از افراد اقدام‌کننده خودکشی در ارتباط با مسایل شغلی مشکل داشته‌اند که به ویژه عدم یافتن کار مناسب یا اخراج از محل کار، عمده مشکل آنها بوده است.

به گفته وی، 46 نفر (10.4 درصد) از افراد اقدام‌کننده به خودکشی طی یک سال اخیر (یک سال قبل از انجام تحقیق) با فقدان حداقل یک فرد مورد علاقه شدید مواجه بوده‌اند. (از این میان 6 نفر با فقدان همسر (اغلب شوهر) مواجه شده بودند و 7 نفر خانواده درجه یک (پدر، مادر، خواهر و برادر)، 18 نفر خانواده درجه 2 (عمو، دایی، عمه، خاله یا پدر و مادربزرگ)، 6 نفر دوست صمیمی و تنها 2 مورد فرزند و بالاخره 8 مورد سایر اعضای فامیل خود را از دست داده بودند.

خودکشی زنان تحت خشونت شوهران

متخصص سلامت همگانی درباره علل خودکشی بر اثر خشونت نیز توضیح می‌دهد که از میان 442 نفر اقدام‌کننده به خودکشی که سابقه حوادث پرتنش حاد در یک سال گذشته داشتند، 49 مورد (11.1 درصد) قربانی خشونت و اغلب آنها زنانی بودند که توسط شوهران مورد خشونت فیزیکی واقع می‌شدند و تعداد قابل توجهی از آنها نیز دخترانی بودند که توسط برادر مورد ضرب و شتم قرار گرفته بودند. حتی در مواردی زنان شوهردار از برادران خود کتک خورده بودند

*آیا به سایرین از قصد خود خبر داده‌اند؟

یکی از نکات بسیار مهم در بررسی موضوعات مربوط به خودکشی، آگاهی اطرافیان بویژه اعضای خانواده از نیت یا قصد اقدام به خودکشی نزدیکانشان است؟

به گفته دکتر منتظری، بسیاری از افراد اقدام کننده به خودکشی پیش از اقدام یا در آستانه آن به نوعی سایرین را در جریان این تصمیم یا توضیحاتی پیرامون آن قرار می‌دهند. در بررسی انجام شده ما نیز 133 نفر (24.4 درصد) به نوعی درخصوص قصد خود اطلاع‌رسانی کرده بودند که نحوه آن شامل مطرح کردن موضوع با سایرین، گذاشتن یادداشت، در معرض نمایش قرار دادن جعبه یا بسته‌های داروها و مواد استفاده شده، ارتباط کلامی و سایر رو‌ش‌ها مثل اطلاع با ایمیل بوده است.

تاثیر داشتن فرزند در پیشگیری از اقدام به خودکشی چیست؟

برخی بر این اعتقاند که داشتن فرزند می‌تواند عامل بازدارنده‌ای در اقدام به خودکشی افراد باشد. دکتر منتظری ضمن تایید این موضوع می‌گوید: با بررسی انجام شده دریافتیم فراوانی مسمومیت عمدی در افرادی که بدون فرزند بودند، در مقایسه با افراد صاحب فرزند به طور معناداری بالاتر بوده است. (395 نفر در مقابل 155 نفر). در میان افراد دارای فرزند هم با افزایش تعداد فرزندان، به‌طور معنی‌داری از فراوانی اقدام به خودکشی کاسته شده است

همچنین فراوانی اقدام به خودکشی در بین مجردها و افراد بیوه نسبت به متاهل‌ها به طور معنی‌داری بیشتر می‌شود

*چه کسانی پس از خودکشی بیشتر احساس پشیمانی می‌کنند؟

احساس پشیمانی از اقدام به خودکشی، به‌خصوص در موارد اقدام بدون قصد واقعی از بین بردن خود، امر شایعی است.

دکتر منتظری با تاکید بر این موضوع می‌گوید: از میان 550 نفری که عامدانه اقدام به مسموم کردن خود کرده بودند 204 نفر (37.1 درصد) از این اقدام خود هیچ احساس پشیمانی نمی‌کردند. 213 نفر (38.7 درصد) از کار خود پشیمان بودند و 133 نفر (24.2 درصد) در مورد اقدام خود قضاوتی نداشتند.

به گفته وی، در مقایسه با دو گروهی که احساس پشیمانی از اقدام انجام شده نداشتند یا در مورد احساس خود قضاوت نامشخصی داشتند، گروهی که احساس پشیمانی می‌کردند به‌طور معنی‌داری سن کمتری داشتند. همچنین فراوانی کسانی که احساس پشیمانی می‌کردند در زنان با 49 درصد، بیش از مردان با 35 درصد بوده است. احساس پشیمانی با وضعیت تاهل و وضعیت تحصیل ارتباطی نداشته است..

*اما چه کسانی واقعا قصد خودکشی داشته‌اند؟

همه افراد اقدام کننده به خودکشی، الزاما نیت از بین بردن خود را ندارند ، بعضا حتی به طور ناخودآگاه!

این متخصص سلامت همگانی می‌گوید: از 550 مورد مسمومیت عمدی ایجاد شده، 248 نفر (45 درصد) واقعا قصد از بین بردن خود را داشته‌اند و 189 نفر (34.4 درصد) اذعان کرده‌اند که این اقدام را واقعا به قصد مرگ انجام نداده‌اند. 113 نفر (20.6 درصد) نیز در مقطع نمونه‌گیری، قضاوت مشخصی در این خصوص نداشتند.

وی تاکید می‌کند: افرادی که واقعا قصد از بین بردن خود را نداشته‌اند در مقایسه با گروهی که واقعا قصد مرگ داشته‌اند یا در این مورد قضاوت درستی نداشته‌اند به طور معناداری میانگین سنی کمتری دارند. زنان نیز کمتر از مردان به طور جدی قصد از بین بردن خود را داشته‌اند.

این محقق در تشریح عوامل موثر بر قصد انجام خودکشی می‌گوید: بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد با بالا رفتن سن، احتمال مسمومیت به قصد خودکشی کاهش می‌یابد؛ جنسیت مذکر احتمال مسمومیت به قصد خودکشی را افزایش می‌دهد؛ اقامت در شهر تهران نیز در مقایسه با اقامت در سایر شهرستان‌ها، با احتمال بیشتری با مسمومیت به قصد خودکشی همراه است؛ در این میان داشتن سابقه اقدام به خودکشی قصد مرگ را در اقدام به خودکشی بالا می‌برد.

*مشکلاتی که کنترل نمی‌شوند

دکتر منتظری با بیان این که تکرار اقدام به خودکشی در 31 درصد از موارد مورد بررسی، با میانگین 2 مرتبه اقدام به خودکشی نشان می‌دهد که مشکلات این افراد کنترل نشده است و لذا اقدام به خودکشی و هزینه‌های روحی و روانی و اجتماعی آن تکرار و چه بسا منجر به موفقیت شده و دیگر به هیچ عنوان قابل جبران نباشد، در ادامه می‌افزاید: زندگی در مرکز استان به طور معنی‌داری نسبت به زندگی در سایر شهرهای استان و روستاها با افزایش فراوانی اقدام به خودکشی روبه‌روست.

*یک نکته تاسف‌بار درباره داستان خودکشی

به گفته دکتر منتظری، حداقل 40 درصد بیماران، پیش از رسیدن به بیمارستان مرجع دارای امکانات رسیدگی به مسمومین، به سایر مراکز درمانی فاقد توانایی‌های لازم مراجعه کرده‌اند و طبعا در این میان،‌ مقادیر قابل توجهی زمان (که در فوریت‌ها یک عامل حیاتی است) تلف شده و هزینه‌های اضافی به بیمار، اطرافیان وی و نظام بهداشتی تحمیل شده است که این موضوع نیازمند توجه است.

*اقدام به خودکشی یک عامل محرک برای الگوپذیری سایرین

به گفته وی، خودکشی موفق علاوه بر عوارض مستقیم آن برای فرد و اطرافیان، ممکن است به شکل یک عامل محرک در بین اطرافیان مردد برای اقدام مشابه، عمل کرده یا این ایده را در ابتدا به عنوان یک راه حل در ذهن آنها شکل می‌دهد.

*تاثیر محرومیت اجتماعی بر تصمیم به خودکشی

این متخصص علوم سلامت بر این باور است که نداشتن مهارت‌های ارتباطی مشکلی است که عوارض خود را در ابعاد مختلف اجتماعی نشان می‌دهد. کافی است نگاهی کارشناسانه به پرونده موجود در خصوص موضوعاتی همچون طلاق، بزهکاری و حتی جرایم جنایی انداخته شود. از سویی دیگر اگرچه فقر ممکن است به خودی خود یک عامل علی در اقدام به خودکشی نباشد و لیکن تاثیر محرومیت‌های اجتماعی حاصل از آن بر افزایش خطر آسیب به خود تا حد زیادی مستند شده است.

به گفته وی، محرومیت اجتماعی و عدم انسجام اجتماعی هر کدام می‌توانند سهم مستقلی در افزایش خطر آسیب به خود به ویژه در مردان داشته باشند..

*تصمیم تکانه‌ای برای اقدام به خودکشی

وی با بیان این که در بررسی انجام شده، 71 درصد از اقدام کنندگان به خودکشی به طور ناگهانی و در واقع اغلب، به شکل تکانه‌ای به این امر تصمیم گرفته و اقدام کرده‌اند، می‌گوید: اگرچه خصوصیات شخصیتی تکانه‌ای و تهاجمی کاملا با رفتارهای وابسته به خودکشی مرتبط شناخته شده است، اما به هر حال باید توجه کرد که رفتارهای تکانه‌ای و پرخاشگرانه همیشه تنها معطوف به خود شخص نمی‌شود و گاه با تغییر جهت به سمت دیگران زمینه‌ساز آسیب‌های اجتماعی گسترده‌تری می‌شود.




شفقنا