همه چیز درباره « مننژیت کودکان»

دکتر افشاری دراینباره می گوید : مننژیت ،التهاب مننژ یعنی غشایی که اطراف مغز و نخاع را می‌پوشاند ، است . بیشتر موارد این بیماری ناشی از باکتری‌ها یا ویروس‌ها هستند اما برخی دیگر می‌توانند به دلیل مصرف داروها یا بیماری‌های خاصی باشند. وی بیان کرد : مننژیت باکتریایی نادر است اما معمولا جدی بوده و در صورت عدم درمان به موقع می‌تواند تهدید کننده حیات باشد. مننژیت ویروسی بیشتر شایع است و کمتر جدی می‌باشد. این بیماری اغلب تشخیص داده نمی‌شود زیرا علائم آن می‌تواند شبیه به علائم آنفلوآنزا باشد.
این متخصص کودکان ابراز کرد : مننژیت در صورت اقدام سریع می‌تواند به طور موفقیت‌آمیزی درمان شود بنابراین واکسیناسیون منظم، دانستن علائم مننژیت و انجام مراقبت پزشکی بلافاصله پس از اینکه گمان بردید فرزندتان دچار این بیماری شده است، بسیار مهم می‌باشد.
وی اشاره کرد : بسیاری از باکتری‌ها و ویروس‌هایی که باعث مننژیت می‌شوند نسبتا شایع بوده و مرتبط با سایر بیماری‌های معمول می‌باشند. آنهایی که پوست، سیستم ادراری یا دستگاه گوارشی و تنفسی را آلوده می‌کنند، می‌توانند به واسطه‌ جریان خون و از طریق مایع مغزی - نخاعی که مایعی است که در داخل و اطراف نخاع گردش می‌کند، به مننژها انتقال پیدا کنند.
دکتر افشاری مطرح کرد : در برخی موارد مننژیت باکتریایی، باکتری‌ها در اثر یک ضربه‌ شدید به سر یا عفونت موضعی شدید مانند عفونت جدی گوش (اوتیت میانی) یا عفونت سینوس بینی (سینوزیت) را به مننژها انتقال می‌یابند.
این متخصص کودکان اظهار کرد : علائم مننژیت در کودکان بسته به سن بیمار و دلیل عفونت متفاوت می‌باشند. اولین علائم می‌توانند بلافاصله ظاهر شوند یا چند روز پس از اینکه کودک دچار سرماخوردگی، اسهال و استفراغ یا سایر علائم عفونت شد، شروع شوند. وی تصریح کرد : علائم شایع این بیماری عبارتند ازتب ،
کاهش هوشیاری ، کج خلقی ، سردرد ، نور هراسی (حساسیت چشم به نور) ،
گرفتگی گردن ، راش‌های پوستی و تشنج .
وی خاطرنشان کرد : نوزادان مبتلا به مننژیت ممکن است علائم معمول را نداشته باشند و به جای آن ممکن است بسیار عصبی، خسته و تب‌دار باشند. همچنین احتمال دارد حتی با وجود بغل کردن و تکان دادن نیز احساس ناراحتی کنند. دکتر افشاری افزود : سایر علائم مننژیت در نوزادان می‌تواند شامل زردی (متمایل بودن پوست به رنگ زرد) ، گرفتگی بدن و گردن ، پایین بودن غیر طبیعی دمای بدن ، تغذیه ضعیف ، ضعف توانایی مکیدن شیر، گریه‌ی شدید و بلند و برآمدگی ملاج (نقطه‌ نرم در بالا و جلوی جمجمه‌ نوزاد) است .
> مننژیت ویروسی بیشتر علائمی شبیه به آنفلوآنزا را ایجاد می‌کند
این متخصص کودکان می گوید : مننژیت ویروسی بیشتر علائمی شبیه به آنفلوآنزا را ایجاد می‌کند مانند تب و سردرد و ممکن است به حدی خفیف باشد که بیماری تشخیص داده نشود. بسیاری موارد مننژیت ویروسی ظرف ۷ تا ۱۰ روز و بدون هیچ گونه عوارض یا نیاز به درمان برطرف می‌شوند.
وی اذعان داشت : عوارض مننژیت باکتریایی ممکن است نیاز به درمان بیشتر داشته باشد برای مثال ممکن است برای تشنج از داروهای ضد تشنج استفاده شود . یک فرد مبتلا به شوک یا فشار خون پایین احتمالاً جهت افزایش فشار خون نیاز به تزریق سرم و داروهایی خواهد داشت وممکن است برخی کودکانی که دچار مشکل تنفسی می‌شوند نیازبه اکسیژن بیشتر یا دستگاه تنفس مصنوعی داشته باشند.دکتر افشاری عنوان کرد: عوارض مننژیت باکتریایی می‌توانند شدید باشند و عبارتند از مشکلات عصبی، کم شدن شنوایی، اختلال بینایی، تشنج و اختلالات یادگیری. از آنجایی که اختلال شنوایی یک از عوارض شایع است، کودک مبتلا به مننژیت باکتریایی باید پس از بهبود یک تست شنوایی انجام دهند. این متخصص کودکان ادامه داد : همچنین ممکن است قلب، کلیه‌ها و غدد آدرنال نیز بسته به دلیل عفونت تحت تاثیر قرار بگیرند. با اینکه برخی کودکان دچار مشکلات عصبی طولانی مدت می‌شوند، اما بیشتر افرادی که تحت تشخیص و درمان سریع قرار می‌گیرند به طور کامل بهبود پیدا می‌کنند.
وی اظهار کرد : در بیشتر موارد مننژیت هم ویروسی و هم باکتریایی ناشی از عفونت‌های واگیردار که از طریق قطره‌های بسیار کوچک مایع از گلو و بینی شخص آلوده انتقال می‌یابند، می‌باشند. این قطره‌ها هنگامی که فرد بیمار سرفه می‌کند، می‌خندد، صحبت می‌کند یا عطسه می‌کند وارد هوا می‌شوند. سایر افراد هنگامی که این قطرات را تنفس می‌کنند یا با یک سطح آلوده تماس پیدا کرده و سپس بینی یا دهان خود را لمس می‌کنند، آلوده می‌شوند.
دکتر افشاری بیان کرد : به اشتراک گذاشتن غذا، لیوان آب، ظروف غذاخوری، دستمال کاغذی یا حوله نیز می‌تواند باعث انتقال بیماری مننژیت شود. برخی میکروب‌ها می‌توانند از طریق مدفوع بیمار پخش شوند و فرد دیگری که با مدفوع تماس پیدا کند (برای مثال کودکان در مهدکودک) ممکن است بیمار شود.
این متخصص کودکان متذکر شد : به طور کلی، مننژیت ویروسی به شدت مننژیت باکتریایی نمی‌باشد. درمان آن شامل مصرف آنتی‌بیوتیک نیست زیرا آنتی‌بیوتیک‌ها بر روی ویروس‌ها تاثیری ندارند. کودکان مبتلا به مننژیت ویروسی در حین بستری در بیمارستان تحت نظارت دقیق قرار خواهند گرفت.
وی بیان کرد : مننژیت باکتریایی می‌تواند شدیدتر باشد و فرزند شما نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک خواهد داشت. بیمار در کل مدت اقامت در بیمارستان جهت بررسی هر گونه تغییر در وضعیتش تحت نظارت دقیق قرار می‌گیرد.
دکتر افشاری توضیح داد : درصورت مشکوک بودن به مننژیت، پزشک آزمایش‌هایی را تجویز خواهد کرد که احتمالاً شامل پونکسیون کمری (کشیدن مایع مغزی نخاعی) جهت جمع‌آوری نمونه‌ مایع نخاعی می‌باشد. این آزمایش هر گونه علائم التهاب را نشان داده و مشخص می‌کند که باکتری باعث بیماری شده است یا ویروس. این متخصص کودکان گفت : در مننژیت ویروسی سیستم ایمنی کودک شما احتمالاً به اندازه کافی قوی خواهد بود تا از خود مراقبت کند. اغلب نیازی به درمان نمی‌باشد، هر چند گاهی اوقات پزشک داروهایی را تجویز خواهد کرد بخصوص در صورتی که کودکتان نوزاد باشد. می‌توانید فرزند خود را مانند زمان ابتلا به آنفلوآنزا آرام کنید، مثلاً با استراحت، مصرف مایعات فراوان، دارو جهت تسکین درد و تب. وی ادامه داد :در برخی موارد، فرزند شما به مدت چند روز به منظور نظارت دقیق علائم نیاز به بستری در بیمارستان خواهد داشت بخصوص اگر سن وی بسیار کم باشد. دکتر افشاری تشریح کرد :جهت درمان مننژیت باکتریایی و از بین بردن باکتری‌ها، پزشکان آنتی‌بیوتیک‌های قوی را وارد جریان خون بیمار می‌کنند. نوزادان اغلب باید تا دو هفته در بیمارستان و تحت سرم بستری باشند. این وضعیت می‌تواند دشوار باشد اما در حدود ۸۵ درصد از مواقع باعث درمان بیماری می‌گردد به شرطی که بیماری طی یک یا چند روز پس از بروز علائم تشخیص داده شده باشد لذا به همین دلیل است که به محض مشکوک شدن به مننژیت باید بلافاصله به پزشک مراجعه کرد.
این متخصص کودکان اظهار کرد چندین باکتری که باعث مننژیت می‌شوند تا حد زیادی با واکسیناسیون منظم در کودکی قابل پیشگیری می‌باشند. اطمینان از این مصون‌سازی‌ها در زمان‌های مناسب بهترین راه برای پیشگیری از مننژیت است. وی گفت : اگر نوع خاصی از مننژیت تشخیص داده شود، ممکن است پزشک به اشخاصی که با فرد آلوده در تماس بوده‌اند توصیه کند که برای احتیاط و پیشگیری از ابتلا به مننژیت از آنتی‌بیوتیک استفاده کنند. در این خصوص توصیه‌های لازم به بیمار داده خواهد شد.
> مننژیت باکتریایی بسیار جدی است
در ادامه نیز دکتر شیخ الاسلامی در اینباره خاطرنشان کرد : مننژیت التهاب مننژها، یعنی پرده‌هایی است که مغز و نخاع را می‌پوشاند. گاهی مننژیت را مننژیت ستون فقرات می‌نامند.
وی بیان کرد : مننژیت معمولاً یا توسط ویروس مننژیت آسپتیک ایجاد می‌شود یا توسط باکتری‌هایی که از طریق گردش خون از بخشی عفونی در جای دیگری از بدن انتقال یافته‌اند. عفونت قارچی نیز می‌تواند باعث مننژیت شود، اما این بسیار کمتر دیده می‌شود. دکتر افشاری مطرح کرد : مننژیتی که کودکان را تا دو یا سه ماهگی مبتلا می‌کند، مننژیت نوزادی نامیده می‌شود. مننژیت، خواه ویروسی باشد و خواه باکتریایی، بسیار جدی است و هر گونه تأخیر در درمان ممکن است کودک را در معرض ریسک ناشنوایی، ناتوانی ذهنی و مرگ قرار دهد. دکتر شیخ الاسلامی عنوان کرد : در کودکان و بچه‌های بزرگ‌تر، مننژیت ویروسی که شایع‌تر از مننژیت باکتریایی است، به طور معمول خفیف‌تر است و معمولاً طی ۱۰ روز خود به‌ خود از بین می‌رود. ویروس‌های زیادی که باعث ایجاد مننژیت در کودکان می‌شوند، از گروهی به نام انتروویروس‌ها هستند، مثلاً کوکساکی، ویروس بیماری دست، پا و دهان، نوعی انتروویروس ویروس است که می‌تواند منجر به مننژیت شود. این متخصص کودکان ادامه داد : سایر عفونت‌های ویروسی، مانند اوریون، ویروس هرپس سیمپکلس که عامل تبخال است و آنفلوانزا نیز می‌توانند باعث مننژیت شوند. وی افزود : از طرف دیگر، مننژیت باکتریایی سریع بروز می‌کند و بسیار جدی است. بیشتر کودکان مبتلا به مننژیت باکتریایی بدون عوارض طولانی مدت بهبود می‌یابند، اما مننژیت باکتریایی می‌تواند باعث ناشنوایی، نابینایی، تأخیر در رشد، از دست دادن توانایی گفتار، مشکلات عضلانی، نارسایی غدد کلیوی و آدرنال، تشنج و حتی مرگ شود. دکتر شیخ الاسلامی تشریح کرد : تشخیص علائم مننژیت پیچیده‌ و مشکل است، زیرا علائم مننژیت همیشه برای همه یکسان نیست و به ترتیب خاصی ظاهر نمی‌شوند. علائم مننژیت شامل تب بالا ، گردن سفت ، سردرد شدید ، حساسیت به نور، استفراغ یا حالت تهوع ، گیجی ، خواب‌آلودگی ، بی‌علاقگی به خوردن و آشامیدن و راش یا حساسیت پوستی است.
این متخصص کودکان اشاره کرد : اگر کودکتان مننژیت دارد، ممکن است متوجه برخی از این علائم شوید مانند سردرد و سردرگمی در کودک دشوار است. همچنین ممکن است کودکتان به طور مداوم گریه کند و ملاج یا قسمت نرم روی سر برآمده داشته باشد. شاید سخت باشد که بفهمید گردنش سفت است، اما ممکن است وقتی او را از زمین برمی‌دارید ناراحتی‌اش بیشتر شود و ممکن است متوجه سفتی در بدنش نیز بشوید. وی توصیه کرد : اگر کوچک‌ترین شکی دارید که فرزندتان ممکن است مننژیت داشته باشد، سریعاً با پزشک او تماس بگیرید، چون درمان سریع حیاتی است.
دکتر شیخ الاسلامی تصریح کرد : هیچ توضیح ساده‌ای برای اینکه چرا یک کودک مننژیت می‌گیرد و کودک دیگر نمی‌گیرد، وجود ندارد. ارگانیسم‌هایی که باعث ایجاد مننژیت باکتریایی می‌شوند، در دهان و گلوی بسیاری از بچه‌ها و بزرگسالان سالم زندگی می‌کنند، بدون اینکه هیچ مشکلی ایجاد کنند. کودکان دارای سیستم ایمنی غیرطبیعی، کودکان مبتلا به بیماری سلول داسی‌شکل یا کودکانی که صدمات جدی به سر داشته‌اند ریسک بیشتری دارند، اما هر كسی می‌تواند دچار این بیماری شود. این متخصص کودکان متذکر شد : اگر مادر مبتلا به باکتری‌های استرپتوکوک گروه ب باشد، برخی از نوزادان در طول تولد به شکل خیلی مهلکی از مننژیت مبتلا می‌شوند لذا به همین دلیل است که زنان باردار برای این باکتری مورد آزمایش قرار می‌گیرند. اگر آزمایش مادر از لحاظ باکتری‌های استرپتوکوک گروه ب (GBS) مثبت باشد، قبل از زایمان به او آنتی‌بیوتیک داده می‌شود.
> مننژیت معمولاً به اندازهٔ آنفلوآنزا مسری نیست
وی بیان کرد : خوشبختانه مننژیت معمولاً به اندازهٔ آنفلوآنزا مسری نیست. اگر فرزند شما مننژیت گرفته است، فقط افرادی که با او تماس خیلی نزدیک دارند، باید خیلی محتاط باشند. مثلاً از بوسیدن او و استفاده از وسایل غذاخوری یا لیوان مشترک با او خودداری کنید و اطمینان حاصل کنید که همهٔ اعضای خانواده مرتباً دست‌های خود را می‌شویند.
دکتر شیخ الاسلامی افزود : همچنین اگر فرزندتان مننژیت باکتریایی دارد، پزشک ممکن است توصیه کند که اعضای خانواده یک دوره‌ آنتی‌بیوتیک را به عنوان یک اقدام پیشگیرانه مصرف کنند.
این متخصص کودکان در پاسخ به این پرسش که " مننژیت چطور تشخیص داده می‌شود" ، گفت : فقط یک پزشک می‌تواند به شما بگوید که چقدر احتمال ابتلا به بیماری مننژیت جدی است، زیرا علائم مننژیت ویروسی و باکتریایی بسیار مشابه هستند. وی ادامه داد : اگر پزشک به مننژیت مشکوک شود، یک پونکسیون کمری انجام می‌دهد، که به نام بذل ‌نخاع نیز شناخته می‌شود. در بعضی موارد، پزشک قبل از انجام پونکسیون کمری، یک سی‌تی‌اسکن انجام می‌دهد، تا علل احتمالی دیگر را رد کند و اطمینان حاصل کند که انجام عمل پونکسیون کمری ایمن است. دکتر شیخ الاسلامی مطرح کرد : پونکسیون کمری آزمایش خوشایندی نیست، اما معمولاً بیشتر از آن که دردناک باشد ناراحت ‌کننده است. کودک شما باید به پهلو و در حالت جنینی، با زانوهای خم و رو به بالا دراز بکشد و برای آزمایش بی‌حرکت نگه داشته شود. پزشک ممکن است برای کاهش هر گونه ناراحتی، یک بی‌حس‌کنندهٔ سطحی به پوستش بزند.
این متخصص کودکان افزود : او سپس یک سوزن کوچک و توخالی را به فضای بین مهره‌ها وارد می‌کند تا کمی از مایع نخاعی را برای آزمایش بیرون بکشد. اگر در حین زایمان تزریق اپیدورال داشتید، محل تزریق سوزن را می‌دانید. این پروسه حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه طول می‌کشد. نمونه خون و ادرار نیز گرفته می‌شود.
وی اظهار کرد : پزشک احتمالاً بعد از اولین تجزیه و تحلیل مایع مغزی- نخاعی، ظرف حدود یک یا دو ساعت اطلاعاتی از بیماری به دست می‌آورد. تجزیه و تحلیل بیشتر با اطمینان بیشتری مشخص خواهد کرد که آیا کودک به مننژیت مبتلا شده است یا خیر و آیا در اثر ویروس ایجاد شده یا باکتری و کدام باکتری. گزارش کامل ممکن است تا ۷۲ ساعت آماده نشود، اما معمولاً ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت اطلاعات اولیه‌ای در دسترس قرار می‌گیرد.
دکتر شیخ الاسلامی در ادامه متذکر شد : اگر فرزندتان خیلی ناراحت باشد، پزشک احتمالاً منتظر نتایج آزمایش نخواهد ماند. او بلافاصله شروع به معالجه می‌کند و آن را ادامه خواهد داد، مگر اینکه آزمایشات هیچ علائمی از باکتری‌ نشان ندهد، که به این معنی است که اگر بیماری مننژیت باشد، به احتمال زیاد ناشی از ویروس است.
این متخصص کودکان گفت : اگر مننژیت ویروسی باشد، سیستم ایمنی کودک شما احتمالاً به اندازه‌ای قوی هست که از عهدهٔ آن برآید. در این حالت غالباً هیچ درمانی لازم نیست، هرچند گاهی اوقات پزشک دارو تجویز می‌کند، به ویژه در صورتی‌که فرزندتان هنوز نوزاد باشد. می‌توانید کودک را مثل زمانی که دچار آنفلوانزا باشد، تسکین دهید. با استراحت، مایعات فراوان، داروهای مسکن و تب‌بر و ناز و نوازش.
وی افزود : در بعضی موارد نیز کودک مبتلا به مننژیت باید برای نظارت دقیق روی علائمش چند روز در بیمارستان بماند، مخصوصاً اگر خیلی کم‌سن باشد.
دکتر شیخ الاسلامی ، درباره درمان مننژیت باکتریایی گفت : برای از بین بردن باکتری‌ها، پزشکان جریان خون را پر از آنتی‌بیوتیک‌های قوی می‌کنند. کودکان زیر یک سال اغلب باید تا دو هفته در بیمارستان زیر تزریق داخل وریدی بمانند. این وضعیت می‌تواند بسیار دشوار باشد، اما در حدود ۸۵ درصد از موارد بیماری را درمان می‌کند، به شرطی که بیماری در حدود روز اول ظاهر شدن علائم تشخیص داده شود لذا برای همین است که تماس فوری با پزشک در صورت مشکوک بودن به مننژیت این‌قدر مهم است.
این متخصص کودکان بیان کرد : هیچ چیز صد درصد قابل پیشگیری نیست. اما مهم‌ترین کاری که می‌توانید برای پیشگیری از ابتلا به مننژیت انجام دهید واکسینه کردن فرزندتان است. واکسن‌های فلج اطفال، سرخک، اوریون، واریسلا (آبله‌مرغان) و آنفلوانزا همگی به محافظت در برابر اشکال ویروسی مننژیت کمک می‌کنند. وی ادامه داد : علاوه بر این، اطمینان حاصل کنید که او علیه باکتری مجرمی که در گذشته خیلی شایع بود یعنی هموفیلوس آنفلوانزا نوع ب یا هیب واکسینه شده است. این واکسن معمولاً در دو، چهار و شش ماهگی تجویز
می‌شود و طبق نظر پزشک و در صورت نیاز، یک دوز دیگر هم بین ۱۲ تا ۱۸ ماهگی
دریافت می‌شود. دکتر شیخ الاسلامی مطرح کرد : واکسن دیگری به نام واکسن مننژوکوک نیز در حال حاضر برای پیشگیری از یکی از شایع‌ترین و کشنده‌ترین اشکال مننژیت، که توسط باکتری پنوموکوک ایجاد می‌شود، به طور روتین برای کودکان تزریق می‌شود. این متخصص کودکان بیان کرد : رعایت بهداشت می‌تواند به جلوگیری از شیوع برخی از انواع مننژیت کمک کند لذا باید آن را جدی بگیرید . به طور مثال دست‌ها را به خوبی و مرتب بشویید، به خصوص بعد از استفاده از توالت، تعویض پوشک و قبل از درست کردن غذا یا خوردن آن و مطمئن شوید کودکتان نیز دست‌هایش را می‌شوید یا اگر کوچک است، این کار را برای او انجام دهید.
وی ادامه داد : جهت جلوگیری از شیوع مننژیت توصیه می شود که هنگام سرفه دهان خود را بپوشانید. از یک دستمال استفاده کنید یا داخل آرنجتان سرفه کنید. وقتی فرزندتان به اندازهٔ کافی بزرگ شد، به او نیز بیاموزید که همین کار را انجام دهد و سطوحی را که ممکن است آلوده باشند، از جمله کنترل تلویزیون، دستگیرهٔ درها و اسباب‌بازی‌ها را تمیز کنید. شما می‌توانید مواد ضدعفونی‌کننده بخرید یا می‌توانید با استفاده از مخلوطی از یک چهارم لیوان سفیدکننده و حدود ۳/۷۸ لیتر آب، خودتان آن را تهیه کنید.
دکتر شیخ الاسلامی متذکر شد : از به اشتراک گذاشتن نوشیدنی، ظروف غذاخوری، مسواک و سایر وسایلش شخصی با دیگران خودداری کنید.
این متخصص کودکان در پایان گفت : اگر فکر می‌کنید در خانه موش دارید، اقدامات لازم برای از بین بردن آنها و پاک‌سازی مناطق آلوده را انجام دهید. موش‌ها می‌توانند نوعی مننژیت ویروسی به نام کوریومننژیت لنفوسیتی را منتقل کنند. برای تمیز کردن هم از دستکش‌های لاستیکی استفاده کنید و از محلولی حاوی یک لیوان و نیم سفیدکننده با حدود ۳/۷۸ لیتر آب استفاده کنید./آفتاب