مشارکت فقیرانه جامعه پزشکی در تولید علم/بودجه ناچيز پژوهش در سلامت

به گزارش شفاآنلاين از روابط عمومی رادیو سلامت، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با بیان اینکه سهم تحقیقات در بودجه کشور 2 درصد است؛ اما وزارت بهداشت با این بودجه محدود 40 درصد از تولید علم را برعهده داشته تاکید کرد:38 درصد تولید علم کشور در دانشگاههای علوم پزشکی صورت می گیرد. گرچه تولید علم در زمینه علوم پزشکی گویای تلاش محققان است؛ اما قائم مقام و معاون پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی در اظهار نظری از سقوط تولیدات علمی حوزه پزشکی از سال 2013 میلادی به بعد خبر داده است، برخی نیز از بی انگیزگی محققان و پژوهش های غیر کاربردی و نبود تجهیزات لازم برای تحقیق خبر می دهند، با این وجود به گفته معاون تحقیقات و فناوری سابق وزارت بهداشت ایران توانسته در بین تمام کشورهای دنیا رتبه نخست میزان رشد علم پزشکی را بدست آورد.
دکتر داود امی، معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی در برنامه «فردای بهتر» رادیو سلامت ضمن تاکید بر اینکه از 225 هزار عضو جامعه پزشکی فقط 15 هزار نفر از آنان (یعنی کمتر از 7 درصد جامعه پزشکی) تولیدکننده علم پزشکی اند، گفت: علت اصلی مشارکت فقیرانه جامعه پزشکی در تولید علم و مقالات، ساختار طراحی شده پژوهش در نظام سلامت است،آن تعداد 15 هزار نفری هم که در تولید علم و پژوهش مشارکت دارند، اعضا هیات علمی اند که بر حسب شغل دانشگاهی موظف به پژوهش اند، از سویی دیگر در ساختار غیر دولتی و غیر هیات علمی ما بنیان تحقیقات نهادینه نشده است در نتیجه 93 درصد جامعه پزشکی در چرخه پژوهش و تحقیق جای ندارند .
وی با بیان این که در حال حاضر سازمان نظام پزشکی 55 هزار همکار لیسانس،170 هزار عضو دارای مدرک دکتری، دکتری تخصصیPHD و آشنا به اصول پژوهش هستند، افزود: اما آنها پس از فارغ التحصیلی در بخش های غیر دانشگاهی، خدماتی و بیمه ای رها می شوند و با علم به اصول پژوهش به علت نبود زیر ساخت های لازم امکان پژوهش را ندارند.
هزینه 300 میلیاردی برای پژوهش در حوزه پزشکی
معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی در پاسخ به سوالی مبنی بر پیاده کردن روش مهندسی پژوهشی به منظور جذب جامعه پزشکی برای پژوهش گفت: این موضوع توسط سازمان نظام پزشکی و وزارت بهداشت درحال بررسی است؛ ولی تاکنون زیر ساختی برای عملیاتی کردن آن وجود نداشته است؛ زیرا پیوست مالی در فعالیت های پژوهشی بسیار مهم است که متأسفانه اعتبارات پژوهشی و پزشکی در کشور بسیار اندک است، به طوری که در سال حدود 300 میلیارد تومان، معادل 100 میلیون دلار برای پژوهش در حوزه پزشکی کشور هزینه می کنیم.
وی با بیان اینکه ایران در منطقه جنوب غرب آسیا از نظر تربیت نیروی انسانی پزشک رتبه اول را دارد، افزود: به نظر می رسد اگر نگاهی سخاوتمندانه و درستی به حوزه پزشکی داشته باشیم و همزمان با ایجاد زیر ساخت های پژوهش و تشویق پزشکان خارج از مدار پژوهش به امر تحقیق، و با در نظر گرفتن ارزان بودن پژوهش در ایران در مقایسه با سایر کشورها، می توان انتظار داشت که به جایگاه اول منطقه در تولید علم پزشکی برسیم.
برنامه ریزی هدفمند برای هدایت تحقیقات
دکتر احمد عامری، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در خصوص اینکه آیا ورود بخش خصوصی به امر تولید علم پزشکی و کمک آن به وزارت بهداشت فرصت است یا آسیب، گفت: ورود بخش خصوصی به امر تولید فرصت است؛ اما برای توسعه پژوهش در پزشکی قبل از تامین منابع مالی نیازمند برنامه ریزی هستیم، بنابراین به نظر من اگر سازمان نظام پزشکی و وزارت بهداشت برنامه ریزی هدفمندی برای هدایت تحقیقات داشته باشند، ما با حداقل بودجه، حداکثر بهره مندی را خواهیم برد.
دکتر امی نیز با تاکید بر اینکه در دنیا پژوهش پزشکی با بخش غیر دولتی به ثمر می رسد، گفت: درکشور آمریکا از 130 میلیارد دلار بودجه پزوهشی صرف شده، بیش از 100 میلیارد دلار آن توسط بخش غیر دولتی،خیران و واقفان تامین می شود و دولت آمریکا فقط 30 میلیارد دلار به پژوهش اختصاص می دهد به طور نمونه دانشگاه هاروارد تولید کننده ارشد علم پزشکی دنیا یک نهاد وقفی است .
اول پژوهشگر، سپس متخصص
همچنین دکتر غلامرضا اسماعیلی جاوید، مشاور پژوهشی رئیس جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران با بیان اینکه، ایران اکنون در سیر روند تکاملی پزوهش است، گفت: درکشورهای توسعه یافته پژوهشگری شغل است. یعنی فرد ابتدا پژوهشگر است و بعد متخصص می شود؛ اما این روند درکشور ما بالعکس است به همین علت کیفیت تحقیقات درایران پایین است، و شاید یکی از دلایل مهاجرت متخصصان به خارج از کشور نیز همین باشد.
وی با تاکید بر اینکه اول شدن در تولید پزشکی ساده است؛ اما اول ماندن هنر است، گفت: برای دستیابی به چنین جایگاهی استفاده از ظرفیت بخش خصوصی لازم است؛ البته جای خوشبختی است که وزیر محترم بهداشت نیز از فعالان بخش خصوصی پزشکی هستند و این امکان وجود دارد تا وزارت بهداشت از دانش علمی بخش های خصوصی چون مراکز دانش بنیان و جهاد دانشگاهی بهره مند شود.
در این برنامه یکی از چالش های اجرایی توسعه پژوهش در بخش غیر دولتی پزشکی، ممیزی های پژوهش عنوان شد که معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی در این خصوص گفت: در خصوص ممیزهای پژوهش چندی پیش در شورای گسترش وزارت بهداشت آیین نامه ای برای توسعه پژوهش در بخش غیر دولتی تصویب شد که در آن آیین نامه، برای اولین بار اجازه تأسیس مراکز تحقیقاتی و پزوهشکده غیر دولتی داده شده، مکانیزم های نیز برای ممیزهای پژوهشی در نظر گرفته شده که نوعاً ممیزی های دانشگاهی است.
استفاده از ظرفیت170 انجمن علمی ـ تخصصی
دکتر امی با تاکید بر استفاده از ظرفیت170 انجمن های علمی تخصصی و سازمان های نظام پزشکی استان ها افزود: اعتقاد ما این است که وزارت بهداشت ، سازمان نظام پزشکی و انجمن های علمی تخصصی می توانند مثلث سه گانه ای برای نظارت و ممیزی مراکز تحقیقاتی غیر دولتی ایجاد کنند اما مشکل مراکز تحقیقاتی بخش خصوصی ،صرفا ممیزی نیست بلکه آنها مشکل نقشه راه پژوهش دارند که ضروری است نقشه راه پژوهش بخش خصوصی طراحی شود.
میزی یعنی کاری کنیم که کسی ضرر نکند
دکتر عامری نیز به ارتباط ممیزی ها و اخلاق پزشکی اشاره کرد و گفت: به نظر من ممیزی یعنی کاری کنیم که کسی ضرر نکند، و طبق اخلاق پزشکی، تحقیق و پژوهش ما به بیمار آسیب نزد؛ که متأسفانه در مجامع علمی جهانی مقالات ایران به راحتی پذیرش نمی شوند. بنابراین اگر وزارت بهداشت به نشریات داخلی و ارتقای اعضا هیات علمی بها بیشتری بدهد، قطعاً به سمتی حرکت خواهیم کرد که رشد علم پزشکی را بیش از این شاهد باشیم .