چالش های بزرگترین طرح نظام سلامت

اول اردیبهشت، اجرای سراسری مشروط
عملکرد سامانه ارجاع و ارتباط با بیمه ها و آزمایشگاه ها
از نیازهای اساسی اجرای این طرح کلان، «نسخه نویسی الکترونیکی» و «ایجاد سامانه نظام ارجاع» بود که مورد اول، از سال گذشته با جدیت عملیاتی شد و مورد دوم روز گذشته رونمایی شد. دکتر «سعید کریمی» معاون درمان وزارت بهداشت، این سامانه را مقدمه تشکیل پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان دانسته و درباره ویژگی های آن توضیحاتی داده است:
  سامانه، امکان نسخه نویسی، بازخوراند(انتقال اطلاعات از سطح ارجاع شده به سطح ارجاع دهنده) و همچنین امکان اتصال به آزمایشگاه ها و رادیولوژی ها را هم دارد.
  تمام بیمه ها قادر هستند از این سامانه یکپارچه بهره ببرند.
چشم انتظار تحقق یک رویا
همین که عنوان «نظام ارجاع» در سیاست های کلان سلامت آمده، خود گواه جایگاه آن است و به خوبی اهمیتش را ثابت می کند؛ بماند که ما، هم طبق باورهای دینی‌مان سلامت را بزرگ‌ترین نعمت الهی می دانیم و هم در تجربه‌های زیستی‌مان می دانیم که درد و رنج بیماری چقدر سخت و تلخ و بحران‌ساز است. این ها را گفتیم که یقین داشته باشیم، تلاش دولت سیزدهم برای اجرای کامل طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع، حیاتی و ارزشمند است و می تواند رویای مردم در حوزه درمان را  محقق کند. با وجود این، تجربه‌های سال‌های گذشته، از اجرای ناموفق پزشک خانواده در دو استان مازندران و فارس گرفته تا مشکلات و معضلات عدیده طرح هایی مانند دارویار، ما را موظف می کند به دغدغه های مطرح درباره این طرح هم حساس باشیم.
1- شورای عالی سلامت عهده دار طرح شود
تصور می شود اجرای پزشک خانواده، تنها به عهده وزارت بهداشت است؛ در حالی که به اعتقاد من، برای اجرای چنین طرح کلانی که یک نوع تغییر در سیستم ارائه خدمات حوزه سلامت است، باید در سطح کلان‌تر به موضوع نگاه شود و شورایی مانند شورای عالی سلامت و امنیت غذایی کشور که رئیس جمهور رئیس آن و وزیر بهداشت دبیر آن است، مسئول اجرا و پیگیری باشد.
2- نظام ارجاع برای مسئولان هم باشد، نه فقط مردم
لازم است باور عمومی به این طرح تقویت شود و راهکارش تبعیت مسئولان از نظام ارجاع است. باید از همه مسئولان دولت و مجلس پرسید آیا خود شما هم حاضرید به طور مثال اگر فرزندتان دچار گوش درد شد، به جای مراجعه به متخصص اطفال یا متخصص گوش و حلق و بینی، او را نزد پزشک عمومی ببرید؟ یا قرار است این طرح فقط برای مردم و به ویژه مناطق محروم و روستاها باشد؟ برای موفقیت این طرح خوب، همه باید آن را بپذیرند و از آن تبعیت کنند. نمونه آن هم در کشورهایی مانند استرالیا، کانادا و انگلستان وجود دارد که شما حتی اگر پزشک هم باشید، خارج از نظام ارجاع، اجازه دریافت خدمات تخصصی را ندارید. درست است که این راه سختی ها و مزاحمت هایی هم خواهد داشت اما راه درست در حوزه سلامت همین است.
3- مسئله مهم فرهنگ سازی
در کنار تبعیض قائل نشدن بین مردم و مسئولان، مسئله مهم دیگری هم در حوزه فرهنگ‌سازی وجود دارد. همه می دانیم که هزینه های حوزه اقتصاد سلامت در کشور ما بسیار بالاست که یک دلیلش این است: با وجود این‌که طبق استانداردهای جهانی، 75 تا 85 درصد کل خدمات نظام سلامت توسط پزشکان عمومی و حتی کارشناسان قابل ارائه است اما در بیمارستان‌های ما از 40 پزشک، 30 نفر متخصص و فقط 10 نفر پزشک عمومی هستند. این روند باعث شده است مردم هم به کمتر از متخصص رضایت ندهند و حتی تمایلشان به سمت فوق تخصص  سوق پیدا کند، در حالی که شاید اصلا نیازی به این خدمات سطح بالاتر که هم برای مردم و هم کشور هزینه ایجاد می کند، نداشته باشند.
4-  تجربه ها و دوباره کاری را تکرار نکنیم
طرح پزشک خانواده به طور نصفه‌نیمه در  استان های فارس و مازندران اجرا شد و اگر همین حالا از نمایندگان این استان‌ها سوال کنید، می گویند بهتر است این طرح جمع شود. در مقابل نمایندگان دیگر استان ها مطالبه اجرای این طرح را در استان خود دارند. طبیعتا باید از تجربه های استان هایی که محل اجرای آزمایشی بودند، استفاده کنیم و با اصلاح لازم، دچار دوباره کاری و شکست تکراری نشویم.
5- اجرای آزمایشی کافی است؛ یا صفر، یا 100
درباره این اظهارنظر وزیر بهداشت که «این طرح از اول اردیبهشت، بسته به توان هر استان اجرایی می شود»: به عنوان مرحله پایلوت، قابل قبول است که چند استان محدود مجری طرح «سلامت بخش» بودند و حالا می خواهیم آن را سراسری کنیم. اما در مرحله اجرای سراسری این گونه طرح های مهم، نمی شود باز هم بگوییم بسته به توان هر استان! قطعا این تفاوت ها مشکل ساز خواهد شد.
6- تعرفه گذاری و نظام پرداخت درست را فراموش نکنیم
به طور مثال وقتی یک متخصص زنان، هم‌اکنون روزانه 40 بیمار را ویزیت می کند، با اجرای نظام ارجاع تعداد بیماران روزانه‌اش به حداکثر 7یا8 بیمار خواهد رسید. در این شرایط اگر قرار باشد سیستم تعرفه گذاری اصلاح نشود، طبیعتا باید آن پزشک مطبش را تعطیل کند. باید بدانیم که نظام پرداخت قرار است بر اساس تعداد بیمار باشد، یا سرانه، یا هر دو؟ تکلیف بیمارستان ها در این بین چه می شود؟
7- هماهنگی بیمه ها
باید قبل از اجرای سراسری طرح به این سوال هم پاسخ داده شود که آیا همه بیمه ها درباره نوع پوشش خدمات نظام ارجاع به تفاهم
رسیده اند؟ یا قرار است تامین اجتماعی به سلیقه خود عمل کند و بیمه نیروهای مسلح به شیوه خود؟
به همه سوالات پاسخ داده شود
قطعا از دولت انتظار می رود برای همه این دغدغه ها، سوالات و نگرانی ها، پاسخ و راهکار داشته باشد تا امیدوار باشیم پس از سال‌ها انتظار، بزرگ‌ترین طرح نظام سلامت اجرایی درست و دقیق خواهد داشت. تردیدی نیست که کم توجهی به این دغدغه ها، ما را در یک چرخه معیوب خواهد انداخت و صرفا کاری انجام می‏دهیم که بگوییم، انجام داده‌ایم ... .خراسان