آیا آمار خودکشی در ایران بالاست؟

افزایش نرخ جهانی خودکشی
کیانوش جهانپور، پزشک و سخنگوی سابق وزارت بهداشت معتقد است پدیده جهانی خودکشی، خانواده‌ها، جوامع و کشورها را تحت‌تأثیر قرارمی‌دهد و تأثیرات طولانی‌مدتی بر افراد جامانده دارد. او می‌گوید: «سال 2019خودکشی چهارمین عامل مرگ‌ومیر در بین گروه سنی 15تا 29سال جهان بود و با توجه به روند افزایشی آن در جهان، ایران هم از این پدیده جهانی در امان نمانده است.» جهانپور ادامه می‌دهد: «میزان خودکشی بین سال‌های 2000تا 2018در ایالات متحده 30درصد افزایش یافته اما در سال‌های 2019و 2020و مقارن با سال نخست همه‌گیری کووید-19 کاهش یافت. با این حال در سال 2020، حدود 12.2میلیون بزرگسال آمریکایی به‌طور جدی به‌خودکشی فکر کردند، 3.2میلیون نفر برای اقدام به‌خودکشی برنامه‌ریزی و 1.2میلیون نفر هم اقدام به‌خودکشی کردند. البته خودکشی خاص هیچ گروه سنی هم نیست و در همان سال، خودکشی در میان 9علت اصلی مرگ افراد 10تا 64ساله، دومین عامل مرگ‌ومیر در افراد 10تا 14و 25تا 34ساله بوده است. در ایران هم یک نگرانی درباره روند رو به رشد طی سال‌های اخیر وجود داشته است؛ طبق آمار بیشتر افرادی که در ایران دست به‌خودکشی می‌زنند بین 15تا 35سال سن دارند.»
او درباره اینکه آیا می‌توان مشکلات اقتصادی را در افزایش آمار خودکشی‌ها مؤثر دانست، بیان می‌کند: «خودکشی فقط مختص کشورهای پردرآمد و توسعه‌یافته نیست و یک پدیده جهانی در تمام مناطق جهان به شمار می‌رود. در واقع، به لحاظ عددی بیش از 77درصد از خودکشی‌های جهانی در سال 2019در کشورهای با درآمد کم و متوسط رخ داده اما به تناسب جمعیت این آمار در کشورهای پردرآمد بیشتر است. به‌صورت کلی هم خودکشی در مردان بیشتر است، در ایران هم آمار خودکشی در استان‌های غربی بیش از شرق کشور گزارش شده است.»‌ این پزشک ادامه می‌دهد: «مثل هر جای دیگر مجموعه‌ای از عوامل زیستی، روانی و اجتماعی نظیر مشکلات اقتصادی، بیماری‌های روانی، عوامل فرهنگی، مسائل سیاسی و فشارهای خانوادگی و اجتماعی از عوامل اصلی خودکشی در ایران هستند. مطالعات انجام شده در کشور هم نشان‌دهنده روند کلی افزایش مرگ ناشی از خودکشی است. نرخ خودکشی هم 6.2در هر 100هزار نفر در سال 2003گزارش شده است. نرخ خودکشی جهانی هم در سال‌های اخیر بیش از 9.9در هر 100هزار نفر براساس تفسیر داده‌ها برآورد شده است. درصورت اعتماد به آمار سایر کشورها ظاهراً ایران در دهه‌های اخیر بیشترین افزایش مرگ ناشی از خودکشی در میان کشورهای منطقه مدیترانه شرقی (EMR) و کشورهای اسلامی را داشته است. این امر نشان از آن دارد که سیاست‌های ملی برای جلوگیری از خودکشی در ایران به اندازه کافی کارآمد نبوده و نیاز به مداخله احساس می‌شود.»

اطلاع‌رسانی، بدون رعایت پروتکل

جهانپور البته تأکید می‌کند که ۳۷ کشور در جهان برنامه‌هایی برای پیشگیری از خودکشی دارند و ایران هم جزو این کشورهاست و در سال‌های اخیر اقداماتی در این خصوص کلید خورده است: «به هر حال خودکشی یک مشکل جدی بهداشت عمومی و سلامت است. با وجود اینکه ایران هنوز در جمع کشورهای با نرخ خودکشی بالا قرار ندارد، اما نباید از روند رو به رشد خودکشی در کشور غفلت کرد. با مداخلات بموقع، مبتنی بر شواهد و اغلب کم‌هزینه تا حد زیادی قابل پیشگیری است. برای مؤثر بودن اقدامات ملی هم یک استراتژی جامع پیشگیری از خودکشی چند بخشی با مشارکت بین بخشی مورد نیاز است. باید به این مسئله توجه داشت که عوامل زیادی می‌توانند ریسک خودکشی را افزایش دهند. به‌عنوان مثال، افرادی که خشونت‌هایی ازجمله کودک‌آزاری، قلدری یا خشونت جنسی را تجربه می‌کنند، بیشتر در معرض خطر خودکشی قرار می‌گیرند. ارتباط مطلوب با خانواده و جامعه و دسترسی آسان به مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند افکار، رفتارها و ریسک خودکشی را کاهش دهد.»
او نحوه اطلاع‌رسانی در مورد خودکشی و نحوه انتشار اخبار این حوادث و وقایع آن را هم مورد نقد قرار می‌دهد و می‌گوید: «در این‌باره پروتکل‌های رسانه‌ای تدوین شده، اما کماکان شاهد رفتار غیرحرفه‌ای برخی رسانه‌ها در این خصوص هستیم. این موضوع روشن است که انتشار خبر خودکشی و نحوه غلط پرداختن به آن بر سرایت خودکشی مؤثر است. در کنار همه اقدامات پیشگیرانه، باید توجه ویژه به آموزش رسانه‌ها و نظارت بر نحوه اطلاع‌رسانی آنها در این خصوص وجود داشته باشد. در این مورد گاهی با فاجعه در اطلاع‌رسانی و رفتارهای مخربی روبه‌رو هستیم که حتی مستلزم برخورد قانونی با منتشرکنندگان این اخبار است».همشهری