مرواریدی که چشم ها را کور می کند!

به گزارش شفاآنلاین ،آخرین بررسی‌های سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که بیش از ۴میلیون نفر از جمعیت دنیا به ‌دلیل آب سیاه دچار نابینایی شده‌اند و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۰ میلادی این تعداد به بیش از ۱۲ میلیون نفر افزایش یابد. این در حالی است که بیش از ۵۰ درصد بیماران در کشورهای پیشرفته و ۶۰ تا ۹۰ درصد آنان در کشورهای در حال توسعه، از بیماری خود مطلع نیستند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۷۵ درصد افراد بالای ۷۵ سال ایرانی، به درجات متفاوتی به کدورت عدسی چشم یا همان آب مروارید مبتلا هستند، این در حالی است که ۸۰ درصد از بیماران مبتلا به آب سیاه از بیماری خود بی‌اطلاعند و چون تشخیص این بیماری پیچیده است فقط ۲۵ درصد بیماران سابقه مراجعه به اپتومتریست و چشم پزشک را داشته‌اند.
کارشناسان معتقدند، براساس مطالعات انجام شده میزان بروز آب سیاه در مناطق مختلف تهران ۱/۴۴ درصد است که این میزان بروز در کشور در سنین بیش از ۸۰ سال، ۵ درصد و در سنین ۴۰ تا ۴۹ سالگی ۵ دهم درصد نشان داده شده است. این در حالی است که غربالگری آب سیاه (گلوکوم) مقرون به صرفه نیست و با ابداع روش‌های ساده‌تر غربالگری، می‌توان برنامه بیماریابی را در کشور اجرا کرد.
چندی قبل دکتر محمد فاتحی فوق‌ تخصص چشم در مصاحبه ای  درباره بیماری آب سیاه گفته بود: «آب سیاه یا گلوکوم بیماری است که عصب چشم را درگیر می‎کند و زمانی که فشار داخل چشم از حد طبیعی بیشتر می‌شود این بیماری بروز پیدا می‌کند و این فشار بالا سبب وارد شدن آسیب به عصب بینایی نیز می‌شود. این آسیب پیش رونده بوده و در مرحله نخست باعث کاهش و از دست رفتن دید محیطی شده و با کاهش دید مرکزی احتمال کوری وجود دارد و این در حالی است که تشخیص زودهنگام آب سیاه چشم، باعث می‌شود این بیماری قابل درمان باشد، یعنی می‎توان روند بیماری را متوقف یا کند کرد.»
دکتر محمد ریاحی چشم پزشک در مورد شایع‌ترین بیماری‌های چشم می‌گوید: «یکی از شایع‌ترین بیماری‌های چشم کاتاراکت یا آب مروارید است که درصد بالایی از اعمال جراحی را به خود اختصاص داده است در گذشته این جراحی با برش دادن و بخیه زدن همراه بود، در حالی که امروزه با روش «فیکو» که نزد مردم به «لیزر» معروف شده است، انجام می‌شود. این جراحی بدون بخیه و به صورت سرپایی انجام می‌گیرد و موفقیت‌آمیز است، به نحوی که دید بیمار بعد از عمل جراحی، خوب می‌شود. این عمل همچنین عوارض روش‌های قبلی جراحی آب مروارید را ندارد و براحتی انجام می‌گیرد.» ‏

ë آب مروارید و علائم آن
این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در مورد بیماری آب مروارید یادآوری می‌کند: «عدسی چشم از آب و پروتئین تشکیل شده است که بر اثر مرور زمان، حجم لایه‌های عدسی که به طور مرتب ساخته و زیاد می‌شود، شفافیت دید را کاهش می‌دهد، عدسی چشم دچار کدورت می‌شود و بیماری آب مروارید را به وجود می‌آورد، البته عواملی مانند اختلالات مادرزادی، بیماری قند، ضربه، سن بالا و مصرف بعضی از دارو‌ها مانند کورتون هم می‌تواند در ایجاد این بیماری مؤثر باشد. ‏در بیماری آب مروارید زمانی که عدسی کدر می‌شود، دید بیمار کاهش می‌یابد و در مراحل پیشرفته بیمار حتی نمی‌تواند کارهای روزمره‌اش را انجام دهد و برای مطالعه و رانندگی نیز دچار مشکل می‌شود.» وی در مورد علایم آب مروارید می‌گوید: «این بیماری با کاهش دید، دوبینی، ‌هاله اطراف نور، افزایش دید نزدیک و تغییر مداوم شماره عینک همراه است که بیمار با بروز این علایم به چشم پزشک مراجعه می‌کند. نکته مهم این است که بیمار کاندید جراحی باید از نظر جسمی سالم باشد و از نظر بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون و مشکلات تنفسی بررسی شود. در این جراحی در چشم برش خیلی کوچکی به وجود می‌آید، به وسیله دستگاه «فیکو» هسته عدسی خرد و تخلیه می‌شود و در داخل پوسته کپسول عدسی، یک لنز مناسب و دایمی با توجه به شماره چشم بیمار، قرار می‌گیرد.»‏

ë آب سیاه
‏ریاحی درمورد آب سیاه (گلوکوم) هم می‌افزاید: «بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۵/۲ تا ۶ درصد افراد بالای ۴۰ سال مبتلا به بیماری آب سیاه چشم هستند و چون علامت خاصی ندارند، بیماران به چشم پزشک مراجعه نمی‌کنند. این بیماری به علت فشار بالا در چشم به‌وجود می‌آیــد و فشار بالا نیز بتدریج اعصــاب بینایی را تخریب می‌کند و دید محیطی بیمار را با مشکل روبه‌رو می‌سازد.»
وی با بیان این مطلب که آب سیاه انواع متفاوتی دارد، تأکید می‌کند: «در این بیماری، عصب بینایی بر اثر افزایش فشار داخل چشم تحلیل می‌رود که البته گاهی ممکن است این اتفاق بدون افزایش فشار داخل چشم هم رخ بدهد یک مایع به نام زلالیه به طور دایم در داخل چشم از زواید جسم مژگانی در حال ترشح است که وظیفه تغذیه بافت‌های مجاور را بر عهده دارد. این مایع بعد از ترشح، از قسمت دیگری از چشم خارج می‌شود. در بیشتر انواع گلوکوم‌، سدی در راه خروج مایع زلالیه ایجاد می‌شود که باعث می‌شود این مایع خارج نشده و در نتیجه فشار داخل چشم افزایش یابد. گلوکوم دو نوع زاویه باز و بسته دارد. این سد در نوع شایع بیماری که همان گلوکوم زاویه باز است در ساختمان خروجی مایع زلالیه قرار دارد که معمولاً به ‌طور ارثی ایجاد می‌شود. »
این چشم پزشک در مورد انواع آب سیاه خاطرنشان می‌کند: «گلوکوم زاویه باز شایع‌ترین نوع گلوکوم است که متأسفانه این بیماری تا به مراحل بسیار پیشرفته نرسد، هیچ گونه نشانه‌ای ندارد و هر فرد به ظاهر سالمی ممکن است به آن مبتلا باشد. علت این موضوع آن است که در گلوکوم ابتدا قسمت محیطی میدان بینایی آسیب می‌بیند و با توجه به این که قسمت مرکزی میدان بینایی آخرین محلی است که از بین می‌رود فرد تا انتهای سیر بیماری، متوجه اختلال در بینایی خود نمی‌شود. در موارد بسیار پیشرفته دید مرکزی نیز از بین می‌رود و کوری ایجاد می‌گردد.
انواع دیگری از این عارضه هم وجود دارد. گلوکوم زاویه بسته: این نوع گلوکوم با درد چشم، قرمزی چشم، تاری دید، روئیت هاله در اطراف نورها، سردرد و تهوع نمایان می‌شود. این علائم در فردی که قبلاً هیچ گونه بیماری نداشته، به طور ناگهانی ظاهر می‌شود. »
گلوکوم مادرزادی: گلوکوم مادرزادی در نوزادان و شیرخواران با علائم اشک ریزش، بستن چشم‌ها در تماس با نور یا ترس از نور و جمع کردن پلک‌ها مشخص می‌شود. گاهی قرنیه چشم بزرگ و کدر می‌شود.
وی با اشاره با این مطلب که در بیماری آب سیاه آن مقدار دیدی که از دست می‌رود، غیر قابل برگشت است، یاد‌آوری می‌کند: «درمان آب سیاه به این دلیل انجام می‌شود که همین دید فعلی را برای بیمار حفظ کنیم. این در حالی است که اگر بیماری زود تشخیص داده شود، قابل درمان به وسیله دارو و جراحی است.»‏
‏این استاد دانشگاه تهران در مورد احتمال ابتلای افراد بیماری آب سیاه می‌گوید: «سابقه خانوادگی در افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، مهم است. از این رو معاینه بستگان درجه اول بیمار الزامی است. موضوع دیگر، سن بیمار است که با افزایش آن، احتمال ابتلا به بیماری آب سیاه هم زیاد می‌شود، مصرف دارو‌هایی مانند کورتون، سابقه ضربه، نزدیک بینی، سیاه پوستان و کسانی که مبتلا به بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت یا بیماری‌های قلبی عروقی هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آب سیاه چشم قرار دارند.» ‏وی در مورد درمان بیماری آب سیاه تأکید می‌کند: «شایع‌ترین نوع درمان زودرس گلوکوم، درمان دارویی است. داروهای گلوکوم به صورت قطره‌های چشمی و قرص تجویز می‌شوند. این داروها به دو شکل سبب کاهش فشار داخل چشم می‌شوند و بعضی باعث کاهش تولید مایع در چشم شده و بعضی به تخلیه بیشتر مایع از درون چشم کمک می‌کنند. روش دیگر درمان جراحی با لیزر است که باعث تخلیه مایع از درون چشم می‌شود. هر چند از این روش می‌توان در هر زمانی استفاده کرد، ولی معمولاً بعد از درمان دارویی به کار می‌رود. در بسیاری از موارد، بیمار باید بعد از جراحی لیزری نیز دارو مصرف کند.»
این چشم پزشک با اشاره به این مطلب که نمی‌توان افزون بر ۷۰ میلیون نفر جمعیت کشور را برای بیماری آب سیاه غربالگری کرد، می‌افزاید: «رسانه‌های جمعی باید به مردم آموزش‌های لازم را بدهند تا برای درمان در اسرع وقت به چشم پزشکان مراجعه کنند.»

بیتا مهدوی-ایران