درمان سرطان‌خون با جهش علمی ایران

شفاآنلاین>سلامت> 2ماه است که درمان پیچیده سرطان‌های سیال به‌نام ژن‌درمانی با تلاش دانشمندان ایرانی در کشور کلید خورده است

به گزارش شفاآنلاین:برای نخستین‌بار در ایران، یک کودک مبتلا به سرطان خون حاد که به هیچ درمانی پاسخ نداده بود با روش نوین ژن‌درمانی از مرگ نجات پیدا کرد. این روش درمانی یکی از به‌روزترین درمان‌های سرطان در دنیاست که حالا نزدیک به 60روز است در ایران نیز به همت دانشمندان ایرانی و همکاری یک شرکت دانش‌بنیان با مرکز طبی کودکان دانشگاه علوم‌پزشکی تهران آغاز شده است. دکتر امیرعلی حمیدیه، استادتمام دانشگاه علوم‌پزشکی تهران و رئیس بخش پیوند سلول‌های بنیادی مرکز طبی کودکان که نقش مهمی در شکل‌گیری این روش درمانی داشته است، گفت: ژن‌درمانی در ایران با روشی با نام CAR-T cell آغاز شده است. در ژن‌درمانی به جای آنکه از پیوند سلول بنیادی استفاده شود، از روش‌های دست‌ورزی داخل سلولی که به آن ژن‌درمانی می‌گویند، استفاده می‌شود. درواقع در سلول‌های ایمنی بدن بیمار یک نوع مهندسی سلولی انجام و محصولی با عنوان CAR-T cell تهیه می‌شود.

روند رو به رشد درمان‌های سرطان در ایران
سال‌ها پیش تنها راه درمان سرطان خون، شیمی‌درمانی بود و با این روش حدود 60 تا 70درصد بیماران درمان می‌شدند. مدتی بعد قدمی رو به جلو در مسیر درمان این سرطان برداشته شد و با پیوند سلول‌های بنیادی آن دسته از افرادی که با شیمی‌درمانی، علاج نشده بودند نیز به زندگی برگشتند، اما چندسالی است که ژن‌درمانی به‌عنوان یک درمان امیدوارکننده در حوزه سرطان‌های سیال به‌ویژه سرطان خون و لنفوم شناخته شده است. حمیدیه در این‌باره گفت: طی 4دهه گذشته هم در سطح بین‌المللی و هم در کشور ما بیمارانی که به شیمی‌درمانی پاسخ مناسب نمی‌دادند، کاندیدای پیوند سلول‌های بنیادی می‌شدند؛ اگرچه این دوره هم موفقیت‌آمیز بود، اما باز هم درصدی از بیماران نه به شیمی‌درمانی و نه به پیوند سلول‌های بنیادی پاسخ مثبت نمی‌دادند که حدود 4سال است در چند کشور محدود، ژن‌درمانی برای این دسته از بیماران آغاز شده است.‌ حمیدیه با بیان اینکه این روش درمان بسیار گران‌قیمت و پیشرفته است و تا‌کنون تنها 2شرکت چند ملیتی بزرگ توانسته‌اند آن را پیش ببرند، درخصوص توسعه این درمان در ایران گفت: در کشور ما از 7سال پیش با همکاری یک شرکت دانش‌بنیان و مرکز طبی کودکان طی تلاشی مداوم این روش در مسیر تحقیق و توسعه قرار گرفت. ابتدا در فضای آزمایشگاهی و بعد داخل بدن حیوان کوچک و پس از اخذ مجوزهای دانشگاهی و کد اخلاق، نخستین کارآزمایی بالینی CAR-T cell در ایران هم شروع شد و هم‌اکنون نزدیک به 60روز از انجام نخستین ژن‌درمانی در کشورمان می‌گذرد. به‌گفته حمیدیه فناوری ژن‌درمانی بسیار پیچیده و در حد ساخت یک هواپیما در سطح بین‌المللی است.

فعلا؛ سرطان خون
حمیدیه در پاسخ به سؤالی درخصوص دربرگیری این درمان برای انواع سرطان، گفت: ژن‌درمانی هم‌اکنون به‌طور عمده روی سرطان‌های حاد خون در حال استفاده است، ولی خبر خوش این است که به‌تدریج سایر بدخیمی‌های خونی مثل لنفوم که در دنیا هم تحت درمان این روش قرار گرفته است، در کشور ما نیز انجام خواهد شد. البته او امیدوار است که در آینده‌ای نه چندان دور امکان روش‌های ایمنی درمانی سلولی که CAR-T cell یکی از آنهاست، به مرور برای سرطان‌های جامد مانند معده، پستان و روده هم فراهم شود.

آینده امیدوارکننده ژن‌درمانی
ژن‌درمانی در آمریکا از سال2018 آغاز شده است و پس از آن در سال2020 چند کشور اروپایی و چین نیز به این روش نوین درمانی روی آورده‌اند و حالا 2ماه است که ایران نیز مجهز به این درمان امیدوارکننده است. حمیدیه درباره اینکه آیا در آینده امکان وجود CAR-T cell به شکل دارو در داخل ویال و تهیه راحت آن وجود دارد یا خیر، گفت: در این زمینه هم دانشمندان دنیا در حال تحقیق و تلاش هستند و به‌احتمال زیاد در آینده‌ای نه چندان دور چیزی شبیه به دارو که بهتر است آن را داروی زنده یا محصولاتی بر پایه ژن، سلول و بافت بنامیم در دسترس قرار خواهد گرفت که قطعا آینده پزشکی را متحول خواهد کرد.

مکث
خودکفایی به لطف شرکت‌های دانش‌بنیان

امیرعلی حمیدیه درباره پیشرفت در حوزه درمان با سلول‌های بنیادی در ایران و تهیه مواداولیه ژن‌درمانی در کشور گفت: خوشبختانه از 7سال پیش تعداد زیادی شرکت دانش‌بنیان تشکیل شده که در این زمینه کار درمان‌های نوین را تسهیل کرده است. پیش از اینها ظرف‌های کشت و محیط کشت سلولی هم وارداتی بود، ولی به لطف راه افتادن شرکت‌های دانش‌بنیان، چرخه فناوری تولید سلول‌های بنیادی و دست‌ورزی‌های سلولی رفته رفته کامل می‌شود. هم‌اکنون در کشور 200شرکت در این حوزه فعالیت می‌کنند. همشهری