هشدار نسبت به نقش آلودگی هوا در مرگ‌های زودرس

شفاآنلاین>سلامت> استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به نحوه محاسبه مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا، تفاوت آمارهای اعلام شده را ناشی از کاهش مرگ‌ها یا افزایش‌ آنها ندانست.
 
به گزارش شفاآنلاین:«مسعود یونسیان» استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران در رابطه با آمارهای مرگ و میر منتسب به آلودگی هوا اظهار کرد: برخلاف مرگ و میرهای کرونا یا مرگ‌های ناشی از یک علت خاص که شمارش می‌شوند، مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا محاسبه می‌شوند، این بدین معنی است که به ازی یک واحد آلودگی هوا، یک تعداد مشخص به مرگ و میر افزوده می‌شود، به طور مثال اگر 10 واحد به شاخص آلودگی هوا افزوده شود، تعداد مرگ و میر را در آن 10 واحد ضرب می‌کنیم.

وی افزود: موضوع دیگر این است که وقتی می‌گوییم افرادی در اثر علت مشخص فوت شده‌اند، می‌توان به صورت مستقیم از آنها نام برد، اما مرگ‌های در اثر آلودگی هوا را نمی‌توان به صورت مستقیم شناسایی کرد، چرا که ما بر اساس یک سری محاسبات به این تعداد رسیده‌ایم. مرگ‌ها قطعی بوده و اگرچه آنها را به آلودگی هوا منتسب کرده‌ایم، اما یک به یک شمارش نکرده‌ایم، بلکه بر اساس محاسبات و بر اساس نتایج مطالعات قبلی و انتظاراتی است که بر اساس افزایش یا کاهش شاخص‌ها برآورد می‌کنیم.

مدیر گروه پژوهشی روش شناسی مطالعات و تحلیل داده‌های پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار کرد: وقتی مرگ‌ها را محاسبه می‌کنیم، نمی‌توان دقیق آنها را شمارش کرد و از سوی دیگر یک عدم قطعیت نیز در آن وجود دارد به این علت که ممکن است طرز محاسبه آلایندگی هوا متفاوت باشد. مثلا داده‌هایی که از ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوای شرکت کنترل کیفیت هوای تهران اخذ می‌شود با داده‌هایی که از ایستگاه‌ها سازمان محیط زیست اخذ می‌کنیم ممکن است متفاوت باشد و این ایستگاه‌ها امکان دارد در جاهای متفاوتی باشند و غلظت‌های متفاوتی از آلودگی را ثبت کنند. از سوی دیگر یک نفر ممکن است، میانگین آلودگی را بر مبنای جمع میزان آلودگی ایستگاه‌ها تقسیم بر تعداد ایستگاه‌ محاسبه کند و یک فرد دیگر ممکن است بر اساس یک مدل آماری دیگر این آمارها محاسبه کند.

وی تأکید کرد: در نتیجه شیوه‌های محاسبه، وزن داده‌ها و ضرایبی که بر اساس آن محاسبه را انجام می‌دهیم کاملا در نتایج دخیل هستند لذا اینکه نهادی قبلا تعداد این مرگ‌ها را در پایتخت سالی 4 هزار نفر و نهادی دیگر در یک سال دیگر 6 هزار نفر محاسبه کرده است را لزوما نمی‌توان به آن افزایش آمار مرگ‌های انتسابی گفت، چرا که این ممکن است ناشی از تغییر پارامترهایی باشد که ما برای محاسبه این مرگ‌های انتسابی به کار برده‌ایم.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه با بیان اینکه در علم سلامت اصطلاحی به نام دروکردن وجود دارد، گفت: همانطوری که در یک مزرعه داس بر می‌داریم تا گندم دروکنیم، معمولا دسته‌ها و خوشه‌های بلندتر و بزرگتر درو می‌شوند، خوشه‌هایی که در سطحی پایین‌تر از داس ما قرار دارد درو نمی‌شوند، لذا آلودگی هوا هم یک انسان جوان سالم و قبراق را نمی‌کشد. آلودگی موجب فوت زودرس می‌شود و مثلا یک فردی یک بیماری زمینه‌ای قلبی و تنفسی دارد و اگر قرار بود که مثلا تا 10 سال دیگر زنده باشد در اثر این آلودگی هوا مرگ او زودتر رخ خواهد داد. لذا افرادی در اثر آلودگی هوا فوت می‌کنند که انتظار داشتیم در یک آینده نزدیک فوت کنند و اکنون به دلیل آلودگی هوا مرگ آنها جلو افتاده است.

او ادامه داد: معمولا افرادی که در مرز سلامت خود با بیماری قرار دارند، بیشتر احتمال دارد که آلودگی هوا موجب مرگ آنها شود. در صورتی که غلظت آلودگی افزایش پیداکند مانند اتفاقی که در 1962 در لندن رخ داد و غلظت آلودگی 100 برابر شد و در نتیجه تعداد بسیار زیادی از افراد فوت کردند که هیچگونه بیماری زمینه‌ای نداشتند. در زمانی که غلظت‌ آلایندگی زیاد نیست معمولا افرادی فوت می‌کنند که دچار بیماری زمینه‌ای هستند و ممکن است علت نهایی و مستقیم مرگ  آلودگی هوا نباشد. این موضوع در مورد کرونا و عفونت بیمارستانی نیز وجود دارد.

وی یادآور شد: کارکردن با داده‌های بهداشتی ظرایف خود را دارند و اگر کسی به این ظرایف واقف نباشد، ممکن است نتایج درستی حاصل نشود. با این حال این نتایج محاسباتی که در مورد مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا وجود دارد به واقعیت نزدیک است و از سوی دیگر عدد عجیبی هم نیست.

شواهدی از بدترشدن آلودگی هوا وجود ندارد

عضو مرکز تحقیقات آلودگی هوای پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران تصریح کرد: در سال‌های اخیر شواهد از بدتر شدن شرایط آلودگی هوا حکایت ندارند. وضعیت یا ثابت مانده است یا اینکه در برخی اوقات وضعیت بهتر هم شده است. اینکه چرا الان این موضوعات اکنون برجسته شده به این دلیل است که علاقمندی به این فرمول‌ها و این محاسبات تازه افزایش پیدا کرده است. نکته دیگر نیز این است که بسیاری از شهرهای ما یا ایستگاه‌های سنجش آلودگی یا نداشته‌ و اکنون دارند یا اینکه هنوز هم ندارند. به هر اندازه تعداد ایستگاه‌ها افزایش پیدا کند محاسبات آماری هم راحت‌تر و وضعیت نیز روشن‌تر می‌شود.

نمی‌توان عددی را برای سن فوت‌شدگان ناشی از آلودگی هوا ذکر کرد

یونسیان در مورد سن افرادی که در اثر آلودگی هوا فوت می‌کنند نیز گفت: با توجه به اینکه نمی‌توان به صورت دقیق افراد را شمارش کرد لذا داده‌ای نداریم که بر اساس آن بتوان توصیف انجام داد و بگوییم این تعداد زن بودند یا مرد، پیر بودند یا جوان، با این حال می‌توان یک تقسیم بندی سنی زیر 64 سال و بالای 64 سال انجام داد.معمولا افراد بالای 64 سال به دلیل کهولت سن بیماری‌های زمینه‌ای دارند که انتظار داریم این افراد برای مرگ در اثر آلودگی هوا کاندیدا هم باشند.

احتمال دقیق نبودن محاسبات برای ریزگردهای ناشی از گرد و غبار

وی همچنین یادآورشد: بیشتر مدل‌های محاسباتی برای آلاینده‌های کمتر از 2.5 میکرون که ناشی از احتراق سوخت‌های فسیلی است تعریف شده و آلودگی دیگر نیز ناشی از ریزگردها و ذرات بیشتر از 2.5 میکرون بوده که عمدتا ناشی از گرد و خاک است که در حال حاضر بسیاری از محققان بر این اعتقاد هستند که با توجه به اینکه ضرایب و مدل‌ها برای آلودگی این نوع از ریزگردها تعریف نشده است ممکن است نتایج محاسبات هم برای آلودگی ناشی از این ریزگردها دقیق نباشد. به همین دلیل این موضع نیازمند مطالعات بیشتر است. با این حال هرگاه شک داریم که وقتی یک پدیده‌ای کم خطر است یا پرخطر؟ مبنا را بر پرخطر می‌دانیم لذا این ذرات بیشتر از 2.5 میکرون هم ممکن است پرخطر باشند.