فرصتی که به سودجویان داده می‌شود

شفاآنلاین>سلامت>داروهای تبلیغ شده در فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی و ماهواره نه‌تنها اثربخش، بلکه به چند دلیل قابل اعتماد هم نیستند.

درباره کالاهای سلامت‌محور چند اصالت باید احراز شود؛ ابتدا اصالت خود دارو یعنی ایمنی و اثرگذار بودن آن که باید از سوی یک نهاد ناظر تأیید شود. اما درباره این  محصولات چنین چیزی وجود ندارد.

نکته دیگر هم اصالت کسی است که محصول را عرضه می‌کند که این شرایط هم درباره چنین داروها و محصولات سلامت‌محوری دیده نمی‌شود. بنابراین با قطعیت می‌توان عنوان کرد محصولی که این فاکتورها را ندارد، قابل اعتماد نیست.

نکته مهم اینجاست که چنین محصولاتی حداقل 2تیپ عارضه دارند؛ عوارض فرمولاسیون و عوارض جسمی. دارویی که به‌صورت غیرمجاز تهیه می‌شود می‌تواند عوارض فرمولاسیون منجر به آلودگی میکروبی، فلزات سنگین، تاریخ گذشته بودن کپسول‌ها و... را داشته باشد و بیماری جدیدی در مصرف‌کننده ایجاد کند. مسمومیت، عوارض گوارشی و بیماری‌های عفونی هم ناشی از استفاده از داروهایی است که فرمولاسیون درستی ندارند. از سوی دیگر ممکن است فرمولاسیون تولید دارو هم متفاوت با چیزی باشد که روی بسته‌بندی به خریدار نشان داده می‌شود.

در این محصولات عمدتا موادی استفاده می‌شود که یا آسیب‌زا می‌شوند، مثل داروهای لاغری که منجر به آسیب به قلب و سیستم عصبی می‌شوند، یا ماده مؤثره آنها کیفیت لازم را ندارد؛ مثل داروهای چاقی که عوارض مفصلی، گوارشی یا کلیوی را در فرد ایجاد می‌کند. در گروه‌های دارویی دیگر مثل قرص‌، ماسک و پودرهای زیبایی هم همین شرایط وجود دارد. البته عارضه‌ داشتن یا نداشتن این محصولات هم ربطی هم به داخلی یا خارجی بودن آنها ندارد. در شبکه‌های اجتماعی و ماهواره‌ای برخی محصولات سلامت‌محور به‌صورت رپرتاژ آگهی تبلیغ می‌شوند که برخی از آنها تولید ایران و برخی دیگر تولید کارخانه‌های خارج از کشور است.

اما کدام خارج! یکی از مشکلات اصلی این است که ایران هم‌مرز با کشور پاکستان است و این کشور یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کانتر فیک (تقلبی) در دنیاست که به معضلی برای جامعه جهانی تبدیل شده. برخی از این محصولات با همین مواداولیه تقلبی تهیه می‌شوند. چند سال پیش هم قرص گیاهی لاغری محصول کشور کره به بازار عرضه شد که به ظاهر وزن را کم می‌کرد، اما پس از پیگیری مشخص شد که در ایران تولید می‌شود. ماده اصلی آن هم گیاهی بود که افزایش تحرک و کاهش اشتها را به همراه داشت. همیشه گیاهی بودن یک محصول به مفهوم بی‌عارضه بودن آن نیست و مصرف‌کنندگان این قرص‌ هم با عوارض شدید عصبی مواجه شدند. در نهایت وزارت بهداشت ورود جدی به فروش این محصول داشت و جلوی عرضه آن را گرفت، اما مصرف‌کنندگان آن مشکلات زیادی داشتند.

البته قانونگذار به بازار مصرف چنین محصولاتی، دسترسی خوبی ندارد، چرا که مصرف‌کننده این محصولات را از کانال درستی تهیه نمی‌کند تا قابل پیگیری باشد. از سوی دیگر در بسیاری از موارد عوارضی که در سطح مصرف دیده می‌شود به‌دلیل اینکه امکان رهگیری مناسب ندارد، قابل ثبت، بررسی و مواجهه هم نیستند. این در حالی است که با وجود چنین مشکلاتی، وزارت بهداشت تاکنون برای جلوگیری از فروش  و اطلاع‌رسانی درباره خطرات این محصولات، اقدامات مناسبی انجام داده و حتی برخوردهایی هم با چنین تبلیغاتی داشته است. اما یک انتقاد در این زمینه مطرح است که به نوعی منجر به سوءاستفاده سودجویان هم شده. قاچاق لزوما به این معنا نیست که بر مبنای نیاز و عرضه اتفاق بیفتد، گاهی اوقات وزارت بهداشت در سیاستگذاری، مسیر قانونی تامین اقلامی که مورد نیاز جامعه هم هست را می‌بندد، به همین دلیل برخی کالاها در شبکه قاچاق قرار می‌گیرند. بر این اساس ضرورت دارد همزمان با برخورد و اطلاع‌رسانی از سوی وزارت بهداشت، در قسمت قانونگذاری هم نیازهای واقعی جامعه، ‌شناسایی و پاسخ داده شود. البته این شامل محصولات سلامت‌محور و داروهایی است که مورد تأیید هستند.

به‌عنوان مثال هیچ سند علمی در زمینه تولید داروی رفع سفیدی مو یا افزایش قد وجود ندارد و بخش اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت باید در این‌باره اقدام و بازار فروش آنها را حذف کند. اما برخی داروهای تأیید‌شده برای مشکلات مفاصل و پوستی در دنیا وجود دارد که وزارت بهداشت اجازه ثبت سفارش و واردات آن را نمی‌دهد. وزارت بهداشت در این شرایط که امکان عرضه و تقاضا وجود دارد باید سطح دسترسی مردم را با واردات قانونی تسهیل کند اما خلأ موجود باعث سوءاستفاده سودجویان شده و بازار مصرف این داروها را با واردات قاچاق یا تولید محصول تقلبی در اختیار خود گرفته‌اند. با وجود این مصرف‌کننده باید بداند که از کانال اشتباه به‌دنبال درمان و بهبود زندگی خود نباشد چرا که عوارض آن بسیار بیشتر است. محصولات بدون مجوز و تبلیغ شده در شبکه‌های اجتماعی و ماهواره به هیچ عنوان قابل اعتماد نیستند و مصرف آنها به‌ویژه در گروه‌های جوان منجر به اختلالات و مشکلات جسمی می‌شود که هزینه‌های قابل توجهی برای خود آنها و نظام سلامت کشور خواهد داشت. مجتبی بوربور - نایب‌رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو / روزنامه همشهری