تجارت سیاه تولید داروی بیماران تالاسمی

این سازمان تأکید می‌کند که بیماران تالاسمی مشکلی برای داروهایشان ندارند. تولید داخلی ویال دفروکسامین و قرص دفرازیروکس خوراکی به میزان کافی از چند شرکت تولید داخل در بازار موجود است، اما بیماران تالاسمی می‌گویند که این داروها پوشش بیمه‌ای 100درصدی ندارند و بیمار باید ماهانه حدود 400هزار تومان از جیب برای این داروها هزینه کند؛ درحالی‌که قبلا این داروها رایگان بود. به همه اینها هم باید عوارض دارویی را اضافه کرد.

از سال1400 تاکنون 190بیمار جان باختند
مجموعه این شرایط سبب شد تا 24خرداد، 500بیمار مبتلا به تالاسمی در مقابل وزارت بهداشت تجمع کنند. درخواست اصلی آنها هم دسترسی به داروی باکیفیت بود. به‌گفته دبیر انجمن حمایت ازبیماران تالاسمی از سال1400 تاکنون، 190بیمار به‌دلیل دسترسی نداشتن به دارو جانشان را از دست داده‌اند: «از تجمع قبلی که 28آذر سال گذشته برگزار شد، 70بیمار جانشان را از دست دادند.» به‌گفته عرب، براساس اعلام وزارت بهداشت، 35درصد بیماران تالاسمی نیاز به داروی خارجی دارند، اما 60 تا 70درصد مابقی بیماران هم دسترسی راحتی به داروهایشان ندارند: «بیماران تالاسمی از اواخر سال99 با مشکل تامین دارو مواجه شدند و تا امروز هم این معضل ادامه دارد. در سال گذشته، تنها یک محموله داروی دسفرال وارد کشور شد که ارز آن اواسط سال99 پرداخت شده بود. ما قبلا اعلام کرده‌ بودیم که به 5محموله دسفرال و 6محموله جیدنیو نیاز داریم. سازمان غذا و دارو وعده‌ تامین ارز را طی یک هفته داده بود، اما این اتفاق نیفتاد و تنها یک محموله دسفرال در سال گذشته و یک محموله جیدنیو در فروردین امسال وارد کشور شد.» او ادامه می‌دهد: «در تجمع اخیر، ما خواستار حضور دادستان کل کشور هم شدیم تا او به‌عنوان مدعی‌العموم، به این ماجرا ورود پیدا کند.»

80درصد بیماران به داروهایشان دسترسی ندارند
 او درباره دلایل دسترسی نداشتن بیماران به دارو هم می‌گوید: «برخی از شرکت‌های تولیدکننده، داروی ارزان این بیماران را که به‌طور کامل تحت پوشش بیمه بود دپو کردند و داروهای گران‌تری را که بیمار باید بخشی از هزینه را پرداخت می‌کرد، توزیع کردند. بیمار هم وقتی به داروخانه مراجعه می‌کرد و داروی گران می‌دید، نمی‌خرید. واقعا مشخص نیست منشأ این اتفاقات در کجاست؟» به‌گفته او، سازمان غذا و دارو نسبت به این بیماران وظایفی دارد، اما مشخص نیست چرا به تعهداتش عمل نمی‌کند: «بسیاری از بیماران تالاسمی، دیگر به داروهایشان دسترسی ندارند، اگر هم دارو باشد، تحت پوشش کامل بیمه نیست. حالا بیمار برای یک قلم دارو، باید هر ماه 400هزار تومان از جیب پرداخت کند و همین مسئله سبب شده بیماران دچار مرگ زودرس شوند. وقتی بیماران دارو مصرف نکنند، مبتلا به دیابت و نارسایی کلیه می‌شوند، قلب‌شان از کار می‌افتد یا نارسایی ریوی پیدا می‌کنند. این داروها جایگزین ندارند.» به‌گفته او، از زمانی که تحریم‌ها شدت گرفت، آسیب این بیماران هم بیشتر شد. شرکت‌های تولیدکننده دیگر نتوانستند ماده اولیه باکیفیت وارد کنند و این اتفاق‌ها رقم خورد: «سازمان غذا و دارو اعلام می‌کند که شرکت نوارتیس به تعهداتش عمل نکرده؛ درحالی‌که باید اعلام شود ارز دارو برای این شرکت در چه تاریخی پرداخت شد. اگر این شرایط به خوبی مدیریت شود، 50درصد از مشکلات حل می‌شود.»

تجارت پرسود برخی تولیدکننده‌های داخلی
بیماران تالاسمی نزدیک به 20هزار نفرند. تحریم‌ها، سیاست‌های نظام سلامت و نگاه‌های سودجویانه شرکت‌های تولید‌کننده داخلی، دست به‌دست هم داده تا هر سال تعدادی از این افراد، جانشان را به‌دلیل نبود دارو یا بی‌کیفیت بودن داروهایی که ماده اولیه‌شان خارجی است و به اسم داخلی فروخته می‌شود، از دست بدهند. بیماران از این موضوع گلایه فراوان دارند.
امیررضا مرادی، یکی از بیماران مبتلا به تالاسمی و فعال اجتماعی در این حوزه است. او از جزئیات مشکلات بیماران تالاسمی، اطلاعات دقیقی دارد و به آنها اشاره می‌کند. به‌گفته او، بی‌کیفیتی دارو  بخشی از مشکلات بیماران تالاسمی است؛ درحالی‌که حالا مسئله این است که دارو به اندازه کافی وجود ندارد: «به‌نظر می‌رسد مافیایی در این زمینه فعال است. بسیاری از شرکت‌های دارویی پیش از این  شکل گرفتند تا ارز نیمایی و ترجیحی دریافت کنند. خیلی از این شرکت‌ها سندسازی‌ کردند و به اسم تولید دارو و واردات مواداولیه، ارز دریافت کردند. حالا همین شرکت‌ها به‌دلیل بی‌پولی دولت، دیگر تولید دارو برای بیماران خاص را کنار گذاشته‌اند؛ چرا‌که دیگر برایشان صرف ندارد. در مقابل سازمان غذا و دارو به‌دلیل محدودیت، در نهایت به‌صورت قطره‌چکانی توانست حدود یک‌پنجم نیاز واقعی این بیماران را وارد کشور کند؛ بنابراین این اتفاق 2دلیل دارد؛ یکی بی‌پولی سازمان غذا و دارو و دوم فعالیت مافیای دارو.» به‌گفته او، درست از زمانی که اختصاص ارز ترجیحی قطع شد، شرکت‌های تولید‌کننده هم تولیداتشان را محدود کردند. همه اینها در شرایطی است که اساسا شرکت‌های دارویی به ظاهر تولید‌کننده دارو هستند و در واقع  آنها هیچ‌چیز تولید نمی‌کنند. تمام مواداولیه وارد کشور می‌شود و اینجا تنها بسته‌بندی می‌شود و  همه اینها در شرایطی است که همین داروها هم کیفیت خوبی ندارند: «اگر قرار است شرکت‌های داخلی، این مدل دارو تولید کنند، بهتر است دارو از همان شرکت اصلی خریداری شود تا بیماران آسیب نبینند.»

خرید 400 هزار دلاری، فاکتور 500 هزار دلاری
 به‌گفته او، خیلی از این شرکت‌ها هم‌اکنون به بهانه تحریم‌ها در ترکیه فعالیت می‌کنند و مواد 5دلاری را برای ایران 10دلار فاکتور می‌کنند: «حالا که سازمان غذا و دارو با محدودیت بودجه مواجه شده، معضلات، مشخص شده است. این شرکت‌ها با زد و بند، سهم واردات را کم می‌کنند تا خودشان به سود بیشتری برسند. برخی از این شرکت‌ها، 500هزار دلار فاکتور می‌کنند، اما خریدشان 400هزار دلار است. مابه‌التفاوت آن وارد جیب‌شان می‌شود.» به‌گفته او، هر بیمار مبتلا به تالاسمی به‌طور میانگین، ماهانه 100ویال دسفرال که یک داروی تزریقی است، مصرف می‌کند. هر ویال شرکت نوارتیس، 5دلار است: «اگر دارو از شرکت اصلی خریداری شود، هیچ‌وقت امکان تقلب و سودجویی وجود ندارد. نمایندگی این شرکت‌ها یکسری کدهای اخلاق دارند، اما برخی از شرکت‌های داخلی، ارز می‌گیرندو با ارائه فاکتور بالاتر، تجارت سیاه و پرسودی را رقم می‌زنند. نکته دیگر اینکه، نظارت درستی بر عملکرد این شرکت‌ها نمی‌شود. هر شرکت دارویی و غذایی، مسئول نظارت فنی دارد که از سوی وزارت بهداشت تعیین می‌شود، اما حقوق آن شخص را خود شرکت پرداخت می‌کند. در این شرایط دیگر آیا نظارت به‌درستی انجام می‌شود؟ خیر.»
مرادی به کیفیت تولید داروی بیماران خاص و به‌صورت مشخص بیماران تالاسمی اشاره می‌کند: «شرکت‌های بزرگ تولید دارو به‌ مدت 30سال اجازه انحصار تولید دارو دارند. پس از 30سال، این انحصار از بین می‌رود و شرکت‌های دیگر می‌توانند آن دارو را تهیه کنند؛ البته تعیین مواد اولیه آن با خودشان است و در نهایت می‌توانند مجوز بگیرند. گاهی هم اگر داروی اصلی مثلا 15ماده اولیه داشته، داروی شرکت دیگر، 10تا 12ماده اولیه دارد و با همان مواد، به نتیجه نسبی می‌رسد. درنهایت هم ممکن است تولیدکننده‌ها 3 تا 4 ماده اصلی را پیدا نکنند؛ به همین دلیل داروی ژنریک عوارض بیشتری دارد و مشکلاتی مانند سنگ کلیه، عوارض پوستی و... ایجاد می‌کند.» او ادامه می‌دهد: «در داروی دسفرال اصلی ماده اولیه‌ای برای ضدحساسیت هم وجود داشته، اما تولید‌کننده بعدی چنین ماده اولیه‌ای را لحاظ نمی‌کند، بیشتر هم مسئله اقتصادی در این زمینه تعیین‌کننده است. شرکت‌های تولید‌کننده داخلی هم همین روند را طی می‌کنند؛ حتی گفته می‌شود که این مواد به‌گونه‌ای ترکیب می‌شوند که حجم آن زیاد شود.»
داروی جیدنیو، داروی وارداتی دیگری است که به‌صورت خوراکی از سوی بیماران مبتلا به تالاسمی مصرف می‌شود. این دارو هم بار آهن بدن را کنترل می‌کند. داروی دسفرال اما تزریقی است و روند بهتری برای پایین آوردن میزان آهن در بدن دارد. تمام بیماران مبتلا به تالاسمی باید این داروها را مصرف کنند. گفته می‌شود اگر داروی دسفرال در دسترس باشد، بیمار باید روزی 3بار مصرف داشته باشد؛ یعنی ماهانه حدود 90ویال و گاهی 150ویال. اگر هم بیمار داروی خوراکی جیدنیو مصرف کند، باید روزانه حداقل 4قرص استفاده کند. حالا به‌گفته مرادی، سالانه حدود 18میلیون ویال دسفرال برای 15هزار بیمار مبتلا به تالاسمی نیاز است، اما به‌دلیل محدودیت‌ها این میزان وارد نمی‌شود: «وزارت بهداشت هر 3 تا 4 ماه،‌ به اندازه مصرف 500نفر دارو در اختیار داروخانه‌ها قرار می‌دهد. 2داروخانه اصلی در تهران داروی بیماران تالاسمی را عرضه می‌کنند؛ یکی 12فروردین و دیگری شهیدکاظمی، اما این داروخانه‌ها به اندازه مصرف تنها 30نفر دارو داشتند.» هر بیمار در ماه سهمیه 100ویالی از داروی دسفرال دارد: «کسانی که دارو نداشته باشند، باید با ارز آزاد آن هم در بازار سیاه دارو بخرند، اما در توانشان نیست. کدام بیمار ماهانه توانایی پرداخت 500دلار دارد؟»

فروش دسفرال قاچاق در بازار سیاه
محمد، بیمار 38ساله‌ای است که از 10، 12سالگی دارو مصرف کرده و حالا می‌گوید: «سهمیه ما ماهی یک بسته 100تایی دسفرال است، اما در یک سال تنها 3بار بسته 100تایی توانستم بخرم. در همین مدت هم تنها 2بار موفق به خرید داروی دسفوناک که ایرانی دسفرال است، شدم؛ یعنی حدود نصف سال، دارو نداشتم. در کنار آن داروی ال‌وان و اسورال هم مصرف می‌کنم. اینها هم ایرانی‌ هستند و به‌عنوان داروی کمکی به شمار می‌روند.»  او می‌گوید بسیاری از این داروهای خارجی در ناصر خسرو فروخته می‌شود: «مازاد مصرف داروی دسفرال از کشورهای عربی و همسایه، وارد بازار سیاه ایران می‌شود. تاریخ انقضای اغلب این داروها نزدیک است و به سرعت باید مصرف شود. یک بسته 600تایی از این دارو، 10میلیون تومان است.»

نکته
بودجه داروی بیماران خاص باید جداگانه باشد
علی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران، درباره دلایل تولید نکردن داروی بیماران تالاسمی از سوی شرکت‌های تولید‌کننده توضیح می‌دهد و می‌گوید: «کارخانه داروسازی برای تولید دارو، برای چندین بخش  باید مواداولیه تهیه کند. این مواداولیه به‌صورت بشکه‌ای و در وزن سنگین مثلا حدود 400کیلو فروخته می‌شوند و این مسئله همواره برای کارخانه‌ها مشکل‌ساز است؛ چراکه مواداولیه دارویی به‌دلیل نبود تقاضای بالا، روی دست‌شان می‌ماند. آنها حداقل باید یک تا 2سال پشتوانه مصرف دارو داشته باشند. این اتفاق برای تولید داروی بیماران تالاسمی، هموفیلی و سایر بیماران خاص که تعدادشان خیلی بالا نیست، می‌افتد. در تمام دنیا هم وضع به همین صورت است. مشکل در برگشت سرمایه به شرکت‌های تولید‌کننده است.» او ادامه می‌دهد: «این نوع تولید برای شرکت تولیدکننده به‌صرفه نیست، در این میان حمایت مالی از این شرکت‌ها اهمیت پیدا می‌کند، اما آنجا هم مسئله این است که بودجه‌ای که برای دارو اختصاص داده می‌شود، کلی است. مسئولان اینطور فکر می‌کنند که اگر بودجه‌ای که قرار است برای یک بیماری خاص درنظر گرفته شود، برای بیماری عمومی هزینه شود، مشکل چندین هزار بیمار حل می‌شود؛ بنابراین ترجیح می‌دهند برای بخش عمومی هزینه کنند.» به‌گفته نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران، برای حل این مشکل باید بودجه جداگانه‌ای جهت بیماران خاص درنظر گرفته شود و از سوی دیگر، قیمت‌گذاری و پوشش بیمه‌ای این داروها به‌گونه‌ای باشد که شرکت‌ تولیدکننده برای تولید ترغیب شود.

خلاصه گزارش
بیماران و فعالان در حوزه تالاسمی می‌ گویند برخی از شرکت‌های تولید کننده داخلی، با هدف سودجویی، از محدود کردن واردات حمایت کردند، تا اختصاص ارز ترجیحی و نیمایی به آنها تعلق گیرد. آنها مواد اولیه 400 هزار دلاری را برای سازمان غذا و دارو، 500 هزار دلار فاکتور می‌کردند تا در این میان پولی به جیب‌شان برسد. حالا که اختصاص این ارزها متوقف شده، برخی از همین شرکت‌ها هم دست از تولید کشیده‌اند

مشاور رسانه‌ای رئیس سازمان غذا و دارو پیش از این اعلام کرده بود که این سازمان تمام مسیرهای ممکن برای تامین داروهای بیماران تالاسمی را مدنظر قرار داده و از 3 ماه پیش، ارز مورد نیاز داروهای دسفرال (تزریقی) و جیدنیو (خوراکی) را به شرکت‌های مربوطه پرداخت کرده اما داروها هنوز تولید نشده است. سازمان غذا و دارو بر تلاش این سازمان تاکید می‌کند اما یونس عرب، دبیر انجمن بیماران تالاسمی از این سازمان می‌خواهد که تاریخ اختصاص ارز و ثبت سفارش به شرکت مربوط که که همان نوارتیس سوئیس است را اعلام کند

 بسیاری از بیماران تالاسمی، دیگر به داروهایشان دسترسی ندارند، اگر هم دارو باشد،تحت پوشش کامل بیمه نیست. حالا بیمار برای یک قلم دارو، باید هر ماه 400 هزار تومان از جیب پرداخت کند، همین مساله سبب شده بیماران دچار مرگ زودرس شوند؛ وقتی دارو مصرف نکنند، مبتلا به دیابت و نارسایی کلیه می‌شوند، قلب‌شان از کار می‌افتد یا نارسایی ریوی پیدا می‌کنند. این داروها جایگزین ندارد

بودجه‌ای که برای دارو اختصاص داده می‌شود، کلی است.مسئولان اینطور فکر می‌کنند که اگر بودجه‌ای که قرار است برای یک بیماری عمومی در نظر گرفته شود، برای بیماری عمومی هزینه شود، مشکل چندین هزار بیمار حل می‌شود، بنابراین ترجیح می‌دهند برای بخش عمومی، هزینه کنند. همشهری