قلیان بکشید تا بچه دار نشوید!

در این میان، هستند افراد و زوجین زیادی که به علل مختلف امکان فرزندار شدن را ندارند؛ عللی که بر اساس مستندات علمی ۵۰ درصد ناباروری مربوط به زنان و ۵۰ درصد علل ناباروری مربوط به مردان است.

برای واکاوی علل و شرایط تاثیر گذار در فرزند آوری یا در نقطه مقابل آن ناباروری و نازایی، در یکی از روزهای گرم خردادماه در بخش نازایی بیمارستان دکتر شریعتی با «دکتر اشرف آل‌یاسین استاد بیماری‌های زنان و زایمان دانشگاه علوم پزشکی تهران  و فلوشیپ ناباروری»به گفت‌و‌گو نشستیم. آنچه در ادامه از نظر گرامی‌تان می‌گذرد، بخش اول این گپ‌وگفت است.

خانم دکتر!‌ در ابتدای گفت‌وگو برای مخاطبان ما توضیح دهید ناباروری به زبان ساده چیست؟

اگر یک زوجی بعد از یک سال بدون اینکه از بارداری جلوگیری داشته باشند، باردار نشوند آن را ناباروری می‌گوییم. این درباره همه صدق نمی‌کند. اگر بیماری سابقه مشکلی داشته باشد یا سنی بالای ۳۵ سال داشته باشد این یک سال را صبر نمی‌کنیم و بین ۳ تا ۶ ماه بررسی مربوط به این زوج را انجام می‌دهیم.

اکنون اعلام می‌کنم بیش از ۵۰ درصد علت ناباروری مربوط به مردان و هم زنان است. در مورد مردان مسئله ناباروی مربوط به اسپرم است که آن را بررسی می‌کنیم که آیا دچار مشکل هست یا خیر. 

علل مختلفی دارد؛ اگر نطفه نداشته باشد که علت آن مختلف است؛ مثلا می‌تواند اگر نطفه نداشته باشد علت انسدادی داشته باشد یا مربوط به اشکالات کروموزمی باشد. حدود ۳۰ درصد از این مردان در بیضه‌های‌شان اسپرم را دارند؛ اگر اصلاً نداشته باشند و شانسی برای بارداری نداشته باشند قانونی در ایران داریم به نام قانون اهدای جنین که این افراد می‌توانند با مراجعه به دادگاه، با  توجه به اینکه ناباروری دارند و نمی‌توانند باردار شوند نامه‌ای را از دادگاه بیاورند تا ما جنین‌هایی را که قبلاً توسط زوجین دیگر در آزمایشگاه تشکیل شده‌اند و آن جنین اضافه در آنجا هست و آن زوجین نیز اجازه اهدا را داده‌اند به این افراد اهدا کرده و در جایی ثبت می‌کنیم؛ بدون اینکه کسی بداند. 

بستگی به شدت اختلالی که در اسپرم هست، ما از یک روش ساده به نام «آی‌یوآی» به بیمار پیشنهاد می‌کنیم؛ به طوری که به خانم در زمان تخمک‌گذاری دارو می‌دهیم و اسپرم‌ها را گرفته و اسپرم‌های سالم را جدا کرده و در داخل رحم تزریق می‌کنیم.

یا در روش «آی‌وی‌اف» یا میکروانجکشن یعنی تخمکی که توسط اسپرم ضعیف قدرت باروری ندارد را به صورت مصنوعی بارور کرده و در داخل رحم قرار می‌دهیم.

 سه مرحله آی‌یو‌آی، آی‌وی‌اف و میکرواینجکشن را در مجموع در زبان‌ عامیانه آی‌‌وی‌اف  که روش کمک باروری گفته می‌شود و در ایران نیز مراکز مختلف دانشگاهی، دولتی و خصوصی در این خصوص فعالیت می‌کنند و در تمام شهرهای اصلی کشور و مراکز استان‌ها مرکز نازایی پیشرفته داریم که از روش‌های کمک باروری استفاده می‌شود.

تقریباً تمام مراکز استان‌ها و شهرهای اصلی آن مراکز آی‌وی‌آف فعال است که به این نیاز دارند می‌توانند مراجعه کنند.این دلائل در مجموع مربوط به آقایان است.

درباره خانم‌ها نیز باید گفت که علت نازایی در بعضی اوقات در آنها مربوط به مشکل تخمک‌گذاری باشد که ما به این افراد دارو می‌دهیم و تخمک‌گذاری می‌کنند و تعداد زیادی از آنها باردار می‌شوند. اگر با روش‌های ساده ما باردار نشوند در نهایت به آنها پیشنهاد روش‌های کمک باروری و آی‌وی‌آف را می‌دهیم.

چه کسانی رحم کرایه‌ای می‌گیرند؟

گاهی اوقات خانم‌ها می‌توانند مشکلات رحمی داشته باشند و به طور مادرزادی فاقد رحم باشند یا به هر علت بیماری رحم آنها خارج شده باشد اما تخمدان را داشته باشند که در این حالت در ایران قانون آن وجود داشته و ثبت شده است و ما به این افراد پیشنهاد رحم کرایه‌ای می‌دهیم؛ به طوری که می‌توانند آن را ثبت کنند و قرارداد ببندند و این قرارداد را کاملاً قانونی کنند و زمانی که فرزندشان به دنیا آمد طبق آن قراردادی که دارند شناسنامه به اسم پدر و مادر صاحب نطفه یعنی صاحب تخمک و اسپرم صادر می‌شود.

این درباره بیمارانی است یا به طور مادرزادی رحم ندارند یا به علت بیماری سرطان و ... مجبور بوده‌اند رحم را از بدن خارج کنند. 

چه کسانی تخمک اهدایی می‌گیرند؟

برخی بیماران ممکن است تخمک نداشته باشند و به علت اختلال کرموزومی که دارند یا به این علت که فرد مجبور بوده به دلیل بیماری و سرطان یا شیمی درمانی، رادیوتراپی تخمدانش فاقد فعالیت بوده که در این حالت ما می‌توانیم پیشنهاد تخمک اهدایی را بکنیم که این روش‌های درمانی در سطح ایران انجام می‌شود؛ یعنی از یک فرد ثالثی تخمک بگیرد و همراه با اسپرم همسرش، رحم خودش را آماده می‌کند و در داخل آن قرار داده می‌شود که این نیز در تمام مراکز نازایی کشور در حال انجام است.

چه افرادی باید «آی وی اف» کنند؟

گاهی اوقات در بررسی‌ها ممکن است بیماری به علت سابقه حاملگی خارج از رحم و یا اینکه قبلاً به علت سل لگن یا عفونت لوله‌هایش بسته شده باشد که به این فرد پیشنهاد آی‌وی‌اف داده می‌شود و تخمک را از تخمدان گرفته و با اسپرم شوهرش در محیط آزمایشگاه جنین درست کرده و به رحمش منتقل می‌کنیم.

یعنی می‌خواهم بگویم تقریباً می‌توان گفت تمام علت ناباروری در ایران قابل درمان است و ما به بیمار پیشنهاد می‌کنیم  تمام درمان‌های لازم را برای زوج‌های نابارور پیشنهاد می‌کنیم.اما مهم این است که بیمار به موقع مراجعه کند.

بعضی اوقات خانم‌هایی هستند که ازدواج نکرده‌‌اند و نگران هستند که تخمک‌های خود را از دست می‌دهند که ما به این افراد پیشنهاد فریز تخمک می‌کنیم

بنده به بیماران می‌گویم وقتی شما با مشکل نازایی روبه‌رو می‌شوید حتماً به یک مرکز نازایی مراجعه کنید.

البته اگر درمان‌های ساده را چند ماه انجام دادید و نتیجه نگرفتید مراجعه کنید تا علت نازایی را به خوبی تشخیص دهند تا بتوان درمان‌هایی که لازم است را برای شما  انجام دهند؛ قبل از آنکه زمان دیر شود.

در جامعه ما به علت مسائل اقتصادی یا شرایط دیگر، ازدواج‌هایی که دیر اتفاق می‌افتد و خانم‌ها زمانی که ازدواج می‌کنند در انتهای سنین باروری قرار دارند که اگر این بیماران به ما مراجعه کنند و بعد از سن ۳۵ سالگی ازدواج کرده باشند خیلی زود درمان را انجام می‌دهیم، اما به هر حال بعضی اوقات خانم‌هایی هستند که ازدواج نکرده‌‌اند و نگران هستند که تخمک‌های خود را از دست می‌دهند که ما به این افراد پیشنهاد فریز تخمک می‌کنیم.

البته به آنها می‌گوییم که یادتان باشد فریز کردن تخمک صددرصد ضمانت اینکه در آینده حتماً فرزنددار شوید، نیست.

وضعیت باروری در بیماران سرطانی

اما با این حال تحت عنوان حفظ باروری برای افرادی که دیر ازدواج می‌کنند یا در حال حاضر شرایط ازدواج ندارند تخمک آنها را فریز می‌کنیم. یا به علت اینکه فرد  دچار بیماری آندومتریوز است و مجبور است به علت درد جراحی کند ما برای حفظ بارداری به او پیشنهاد می‌کنیم یا خدای ناکرده فرد با یک سرطان روبه‌رو است؛مثلا فرد مجبور است شیمی درمانی کند؛ مانند سرطان پستان یا سرطان‌های دیگر؛ الان با توجه به درمان‌های سرطانی که به بیماران پیشنهاد می‌شود معمولاً طول عمر این بیماران افزایش پیدا می‌کند.

 این افراد بعداً می‌خواهند فرزنددار شوند یا بیماران جوانی که می‌خواهند ادامه زندگی داشته  باشند اما پیوند مغز استخوان و بعد از آن شیمی درمانی، عواملی هستند که باعث می‌شود تخمدان این بیماران از فعالیت بیفتد. 

ما به این بیماران حفظ باروری را پیشنهاد می‌کنیم؛ چه در آقایانی که دچار سرطان می‌شوند و می‌خواهند عمل جراحی و شیمی درمانی انجام دهند و چه در خانم‌ها.

اگر این افراد ازدواج کرده باشند بهترین حفظ باروری این است که برای آنها جنین فریز کنیم و اگر ازدواج نکرده باشند نیز می‌توانیم هم اسپرم هم تخمک و هم نسج تخمدان را فریز کنیم. 

اثرات سوء مواد شیمیایی روی اسپرم

خانم دکتر! به جز دلایل فیزیولوژی که در ناباروری توضیح دادید، چه عوامل دیگری باعث ناباروری در مردان و زنان می‌شود؟

بالاخره عوامل محیطی و توکسین ثابت شده  است. مثلاً مکان شغل شخصی یک فرد در جایی باشد که به طور مرتب در معرض خطر اشعه باشد؛ یا مواد شیمیایی که اثرات آنها بر روی اسپرم ثابت شده است.

هر بار مصرف قلیان معادل ۳۰ نخ سیگار

اثر بیماری‌ها بر روی اختلالات اسپرم ثابت شده اما اثرات محیط یا تغذیه خیلی ثابت شده نیست اما تا حدی را برخی می‌گویند مؤثر است یا مؤثر نیست. اما یکی از چیزهایی که صددرصد ثابت شده است سیگار است و اخیراً به خصوص قلیان‌هایی که مصرف می‌شود؛ چون هر بار که فردی  قلیان مصرف می‌کند معادل ۳۰ نخ سیگار است؛ به جز اینکه فرد خود در معرض خطر قرار می‌گیرد،باعث مختل شدن اسپرم نیز می‌شود.

اثر بد سیگار بر روی اسپرم و تخمک ثابت شده است

ما به بیماران می‌گوییم به همسران‌تان بگویید سیگار مصرف نکنند؛ اما آنها می‌گویند افرادی سیگار می‌کشند که بچه هم دارند؛ما می‌گوییم خب اینکه دلیل نمی‌شود؛ بالاخره اثر سیگار بر روی اسپرم و تخمک ثابت شده است.

یکی از چیزهایی که اثرات سوء آن بر باروری صددرصد ثابت شده است سیگار است؛ به خصوص قلیان‌هایی که مصرف می‌شود

بالاخره مردی که در حال استفاده از سیگار است همسرش نیز که در معرض آن دود قرار دارد تأثیر می‌گیرد؛ به غیر از اینکه اگر خود خانمی سیگار بکشد اثراتی که بر روی تخمدان دارد، مؤثر است؛به طوری که به عنوان دومین نفری که در کنارش قرار دارد می‌تواند بر روی تخمدان آن فرد اثرگذار باشد. برای همین ما به این زوجین یا حتی زوجینی که می‌خواهند باردار بشوند این توصیه‌ها را می‌کنیم.

مصرف سیگار و قلیان رشد جنین را مختل می‌کند

چرا که اثرات آن بر روی جنین نیز ثابت شده است و مصرف این مواد می‌تواند رشد جنین را مختل کند. بنابراین ما به این افراد می‌گوییم برای اینکه محیط سالمی داشته باشید ابتدا سیگار را کنار بگذارید.

سنین ۲۴ تا ۲۷ سالگی بهترین زمان باروری است 

خانم دکتر! برای پیشگیری از ناباروری بهترین وقت اقدام عملی و درمانی چه زمانی است؟

بهترین زمان باروری برای زوجی که ازدواج می‌کنند سنین ۲۴ تا ۲۷ سالگی است. برای همین ما می‌گوییم اگر در این سنین ازدواج کردند دیگر پیشگیری نداشته باشند و تا ۳۰ سال خوب است اما بعد از ۳۰ سالگی ما یک افت زیادی در باروری داریم؛ برای همین بهتر است زوجینی که ازدواج می‌کنند در سنین جوانی اجازه بارداری را بدهند.گاهاً بیمارانی داریم که می‌گویند اکنون شرایط بارداری را نداریم.

 مردی که در حال استفاده از سیگار است همسرش نیز که در معرض آن دود قرار دارد و تأثیر می‌گیرد؛ به غیر از اینکه اگر خود خانمی سیگار بکشد؛ اثراتی که بر روی تخمدان دارد، مؤثر است

ما می‌گوییم ایرادی ندارد شما می‌توانید جنین را فریز کنید و هر زمانی که شرایط بارداری را داشتید این کار را انجام دهید. لااقل از قدرت باروری خودتان استفاده می‌کنید.

چه زمانی برای درمان ناباروری اقدام کنیم؟

خانم دکتر! زوجین چرند وقت بعد از ازدواج و عدم پیشگیری از بارداری باید بررسی‌های باروری و ناباروری را شروع کنند؟

یکسال؛البته به شرطی که زیر سن ۳۵ سال باشیم؛ اما اگر بالاتر از این سن باشد باید ۳ تا ۶ ماه بعد از ازدواج بررسی‌ها را آغاز کنیم. اگر ۴۰ سال باشد ما می‌گوییم بلافاصله بعد از ازدواج بررسی را آغاز کنند. فارس