جامعه در پیچ و خم عبور از کرونا

شفاآنلاین>سلامت> پس‌لرزه‌های کاهش رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کشور ابتدا با افزایش شهرهای قرمز در هفته دوم فروردین ماه و دیروز نیز با افزایش چهار برابری مبتلایان و ثبت 4هزار و 615 بیمار جدید شروع شد، به‌طوری که تحلیل روند نقشه اپیدمی کووید 19 نشان می‌دهد، افزایش شهرهای قرمز کرونایی از 24 به 36 شهر و همچنین نوسان شاخص‌های ابتلا و بستری در برخی استان‌ها، شیب منحنی اپیدمی کرونا را به سمت و سوی موجی شکننده و آسیب‌زا هدایت می‌کند که مدیریت هوشمند و پیشگیرانه را در همه عرصه‌های اجتماعی می‌طلبد.

به گزارش شفاآنلاین: اگر در روزهای آتی جابه‌جایی و طغیان موج آرام پیک ششم رخ بدهد را باید نتیجه بی‌تفاوتی به رعایت پروتکل‌های بهداشتی در روزهای گذشته، کاهش سطح ایمنی به دلیل عدم تزریق بیش از 30 میلیون افراد واجد شرایط برای تزریق دوز سوم واکسن کرونا (طبق آمارهای وزارت بهداشت تاکنون بیش از 56 میلیون نفر دوز دوم را تزریق کرده‌اند و از این تعداد تنها 26 میلیون نفر دوز سوم واکسن را دریافت کرده اند) و شائبه‌های اپیدمی پایان یافته کرونا در افکار عمومی دانست.

 این در حالی است که در همین دو ماه گذشته که موج ششم فروکش کرد طبق آمارهای رسمی بیش از 3 هزار نفر به دلیل ابتلا به اُمیکرون جانشان را از دست داده‌اند، تعداد زیادی از شهروندان نیز در برابر بیماری واکسینه نشده‎اند، بسیاری نیز دو دوز واکسن را نزده‌اند و عده زیادی هم دوز سوم واکسن کرونا را تزریق نکرده‎اند. به زعم اپیدمیولوژیست‌ها و ویروس‌شناسان زیرسویه‌های اُمیکرون در کشور جولان می‌دهد و مواجهه با بیماری هم به واسطه بی‌‏توجهی به پروتکل‏‌های بهداشتی افزایش پیدا کرده است و نتیجه این بی‌تفاوتی‌ها طبق پیش‌بینی‌های قبلی کمیته علمی مقابله با کرونا در آمارهای اواخر فروردین مشخص خواهد شد و گفته می‌شود که طغیان مجدد ابتلا به بیماری در کشور دور از انتظار نیست اما پیش‌بینی آن به دلیل دخیل بودن پارامترهای مختلف دشوار است.

 با این همه این روزها اصلی‌ترین نگرانی‌ها متوجه حضور دانش‌آموزان و دانشجویان در مدارس و دانشگاه‌ها است. اینکه بی‌توجهی به زیرساخت‌های بازگشایی همچون ایجاد فاصله‌گذاری فیزیکی و تهویه مناسب و تکمیل واکسیناسیون دانش‌آموزان کرونا را دوباره صعودی خواهد کرد؟ این احتمال در حالی مطرح می‌شود که اولاً بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها با پایان تعطیلات نوروزی همزمان شده و دوم اینکه بسیاری از دانش‌آموزان دبستانی واکسن نزده‌اند. هر چند گریزی جز بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها نبوده اما توجه کارشناسان بر اقدامات پیشگیرانه و تشدید نظارت بر رعایت پروتکل هاست. در این میان تأکید کارشناسان از جمله علیرضا ناجی ویروس شناس تکمیل واکسیناسیون تا قبل از شیوع پیک جدید بیماری و توصیه برای دریافت واکسن توسط افراد واجد شرایط در اولین فرصت است.

ضرورت انجام تست سرولوژی در جمعیت دانش‌آموزی
دکتر حمید سوری رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کووید 19 با بیان اینکه کاهش تعداد مرگ‌و‌میرها در دنیا نشانه‌ای از روند خاموشی اپیدمی نیست می‌گوید: هیچ شواهدی وجود ندارد که اپیدمی را خاتمه یافته تلقی کنیم یا بگوییم حذف اپیدمی در مرحله مقدماتی قرار دارد. نوسانات الگوی اپیدمیولوژی کووید 19 به دلیل شرایط مختلف در جوامع از جمله سطح ایمنی، نوع مواجهه، الگوهای ژنتیکی ویروس متغیر است. افت و خیز هر یک از این متغیرها در طول زمان منجربه نوسان آمارها می‌شود.
به اعتقاد دکتر سوری هیچ تضمینی نیست که بگوییم پیک‌های بعدی بیماری از پیک‌های قبلی خفیف‌تر خواهد بود. گرچه تعداد مرگ و میرها در سطح جهان کاهش پیدا کرده ولی اینها دلیل بر خاموشی اپیدمی نیست و ویروس بالقوه در جامعه بشری وجود دارد و استعداد رخداد خیزهای دیگر اپیدمی باقی است. بنابراین ضمن تلاش به سمت زندگی عادی باید هوشیاری‌مان را از دست ندهیم یعنی به استناد تحلیل و تفسیرهای درست علمی راه‌هایی را برای مدیریت پیشگیرانه اتخاذ کنیم.
این اپیدمیولوژیست در پاسخ به اینکه آیا افزایش آمارهای کرونا در هفته‌های آتی را می‌توان به بازگشایی مدارس نسبت داد؟ عنوان می‌کند: باید به این باور برسیم که بین عوارض ناشی از تعطیلی مدارس یا مسکوت ماندن معاش مردم به یک تعادل بین خطر و سود برسیم. قطعاً سودی که بابت مداخله از جمله بازگشایی مدارس بدست خواهیم آورد بیشتر از ضرر احتمالی متوجه جامعه است. البته بازگشت به شرایط عادی معنایش این نیست که به قبل از سال 98 برگردیم. بلکه کرونا، ویروس بالقوه‌ای است که در کمین جامعه نشسته و برای اینکه هر چه سریع‌تر از شبیخون این دشمن بیولوژیک جلوگیری کنیم باید سطح خطر را در جوامع مختلف ارزیابی کنیم.
وی در ادامه برای کاهش خطر شیوع بیماری در جمعیت دانش‌آموزی در مدارس می‌گوید: انجام تست سرولوژی دانش‌آموزان بسیار مهم است. باید سطح ایمنی دانش‌آموزان را بسنجیم. طبیعی است که سطح ایمنی در همه نقاط کشور و همه گروه‌های سنی یکسان نیست جمعیت‌هایی که سطح ایمنی پایینی دارند به دلیل استعداد ابتلا به بیماری باید در اولویت تزریق واکسن قرار گیرند.
دکتر سوری تأکید می‌کند که باید نظام مراقبت مناسبی در سطح مدارس ایجاد شود و به محض کوچک‌ترین آشفتگی و تغییر در اندازه اپیدمی بتوانیم با اقدامات سریع‌تر در همان ابتدای مسیر بیماریابی کرده و گسترش ویروس را در جمعیت دانش‌آموزی مهار کنیم.
به گفته این استاد دانشگاه، گسترش ویروس کرونا نشانه مواجهه افراد حساس در جامعه با عامل بیماری‌زا است. بنابراین هر اندازه مواجهات مردم در تجمعات مختلف زیاد باشد انتظار داریم با فراوانی ابتلا و به تبع آن میزان بستری و مرگ مواجه شویم. البته این نسبت بستگی به میزان کشندگی واریانت دارد. با توجه به اینکه میزان کشندگی اُمیکرون نسبت به دلتا بالا نیست نمی‌توان به‌طور قطع نسبت به پیک بعدی بیماری یا سه رقمی شدن مرگ‌های کرونایی اظهار نظر کرد. با این حال به دلیل نبود نظام سکوئنسینگ (توالی‌یابی ژنی) ممکن است سویه‌های دیگری از ویروس در جامعه در گردش باشد و همه احتمالات را به هم بریزد برای مثال سازمان بهداشت جهانی نسبت به واریانت «ایکس ای» هشدار داده که قدرت سرایت آن تا حدود 10 برابر اُمیکرون است. این نشان می‌دهد که بیولوژی ویروس روند ثابتی ندارد و رفتار غیر قابل پیش‌بینی ویروس همه پیش‌بینی‌ها را زیر سؤال می‌برد.
او با بیان اینکه نبود مداخلات سازمان یافته منجربه افزایش شانس گردش ویروس در جامعه می‌شود، می‌گوید: وزارت بهداشت در چند ماه اخیر روی واکسیناسیون تمرکز کرده و بسته مشخص دیگری برای مدیریت جامع اپیدمی ندارد. واکسیناسیون لازم است اما کافی نیست. برای همین تجربه سایر کشورهایی که پوشش واکسیناسیون‌شان بیشتر و زمان تزریق‌شان هم زودتر بود نشان داد نمی‌توان واکسیناسیون را تنها مؤلفه برای مدیریت اپیدمی درنظر گرفت بلکه در کنار واکسیناسیون باید سطح خطر را بسنجیم و متناسب با سطح خطر مداخلات مناسب بیماریابی و سرواپیدمیولوژی انجام گیرد در غیر این‌صورت در فضای محو و تاریکی قدم برمی داریم که طبیعتاً خطا بیشتر خواهد شد.

درصد پایین واکسیناسیون در دانش‌آموزان نگران‌کننده است
 دکتر علیرضا ناجی رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی  می‌گوید: افت تحصیلی دانش‌آموزان و کاستی‌های فرایند اجتماعی شدن دانش‌آموزان را باید مهم تلقی کنیم آنچه باید بدان توجه و تأکید کنیم تزریق واکسن است. تکمیل واکسیناسیون، آموزش رفتارهای بهداشتی، تهویه هوا و رعایت فاصله‌گذاری دانش‌آموزان نکات مهمی است. از طرفی سطح پوشش واکسیناسیون باید در بین کارکنان مدارس و معلم‌ها نیز افزایش یابد. آمارها نشان می‌دهد پوشش واکسیناسیون کامل در این گروه‌ها بیش از 50 درصد نیست و این نگران کننده است. این ویروس‌شناس البته نسبت به بازگشایی همزمان مدارس و پایان سفرهای نوروزی گلایه می‌کند و می‌گوید: با توجه به شرایط موجود باید صبر می‌کردیم و بعد از سنجش سطح خطر اپیدمی پس از سفرهای نوروزی درباره بازگشایی مدارس تصمیم می‌گرفتیم.
به گفته دکتر ناجی، ظهور زیر سویه‌های جدید اُمیکرون و واریانت‌های جدید نیز حاصل برداشتن محدودیت‌ها و ملاحظات اقتصادی در همه جای دنیا است. به‌رغم هرآنچه درآینده اتفاق می‌افتد باید مردم را اقناع کنیم دوز سوم را تزریق کنند چرا که در همین موج بلند اُمیکرون گرچه نسبت بستری در بیمارستان و میزان مرگ‌و‌میر آن در مقایسه با دلتا کمتر بود ولی میزان عفونت و عوارض آن بسیار بالا بود و مرگ‌و‌میرهای بالای 200 نفر نیز داشتیم.
این ویروس شناس با بیان اینکه افزایش کووید 19 را در روزهای آتی خواهیم داشت یا نه، می‌گوید: نمی‌توان درباره وقوع پیک هفتم بیماری و مرگ و میرهای سه رقمی پیش‌بینی دقیقی کرد. در هر حال توصیه می‌شود، افراد بالای 65 سال دوز چهارم واکسن را تزریق کنند همچنین وزارت بهداشت محدودیت تزریق دوز سوم واکسن را برای گروه سنی 12 تا 18 سال حذف کند تا شبکه ایمنی در جامعه بالا رود.
او درباره قدرت سرایت پذیری و بیماری‌زایی زیر سویه «ایکس ای» نیز عنوان می‌کند: از زمانی که اُمیکرون ظهور کرد واریانت دلتا نیز همزمان با آن در گردش بود. حاصل نوترکیبی این دو در کنار هم دلتاُمیکرون گفته می‌شود. بعد از واریانت اُمیکرون، سه زیرسویه نوترکیب حاصل از دلتا و اُمیکرون به‌وجود آمد که زیر شاخه BA1 اُمیکرون است که اصطلاحاً «ایکس دی» و «ایکس اف» گفته می‌شود. «ایکس دی» در کشورهای دانمارک و آلمان و هلند شناسایی شد. دومین نوع نوترکیبی دلتا و اُمیکرون «ایکس اس» است که 38 مورد در بریتانیا مشاهده شده است و سومین نوع نوترکیب نیز ایکس ای است که اخیراً سازمان بهداشت جهانی هشدار بروز آن را داده و حاصل نوترکیبی بین دو زیرشاخه اُمیکرون بی‌ای‌وان و بی‌ای‌تو است. این واریانت علاوه بر جهش‌های والدینش سه تا جهش اضافی هم دارد که در والدینش وجود نداشته است. در بریتاینا بیش از 600 مورد از ایکس ای شناسایی کردند. اظهارات اولیه و گمانه زنی اولیه نشان می‌دهد میزان انتقال آن 10 درصد از زیر سویه BA2 بالاتر است در مورد بیماری‌زایی و اینکه چقدر نسبت به‌ ایمنی حاصل از واکسن اشکال ایجاد می‌کند باید صبر کنیم. فعلاً هیچ اظهار نظری در موارد وخامت بیماری و گریز از سیستم ایمنی واکسن و عفونت طبیعی نمی‌توان داشت. ایران