بدعهدی روس‌ها یا بداقبالی ایرانی‌ها

با تعطیلی برخی مراکز واکسیناسیون در سراسر کشور و عدم‌تزریق دوز دوم واکسن مردم را بیش از همیشه دچار سردرگمی کرده است. بسیاری از شهروندان در چند روز گذشته در فضای مجازی از تجربه‌های‌شان در نبود دوز دوم واکسن کرونا نوشتند و به این موضوع اعتراض کردند، حتی به نظر می‌رسد به برخی از آنها پیشنهاد شده است که در دوز دوم واکسن دیگری تزریق کنند. این مساله توسط برخی از مسوولان وزارت بهداشت هم تایید شده است و آنها انگشت اتهام را به سمت کشورهایی می‌گیرند که هنوز واکسن ارسال نکرده‌اند. زیرا به گفته پزشکان عفونی اگر فاصله تزریق بین دوز واکسن‌ها بیش از زمان تعیین شده باشد، اثربخشی واکسن از بین می‌رود و فرد باید از ابتدا دوز اول واکسن موجود و قابل‌دسترس را تزریق کند و این در حالی است که واکنش‌های زیادی را در بر داشته است.

البته دیروز علیرضا رییسی سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا در بخشی از گفته‌هایش درباره مشکلات ایجاد شده برای متقاضیان تزریق دوز دوم واکسن کرونا اسپوتنیک توضیح داد: «در خصوص واکسن اسپوتنیک همان‌طور که می‌دانید اسپوتنیک دارای دو دوز یک و دو است که با یکدیگر کاملا متفاوت هستند. شرکت اسپوتنیک حدود ۴۵ هزار عدد واکسن دوز دو را کمتر از میزان تقاضا شده در اختیار ما قرار داد و دچار کمبود شدیم. البته بر اساس برنامه‌های پیش‌بینی شده تا ده روز آینده مقداری اسپوتنیک به کشور وارد خواهیم کرد تا افرادی که نیازمند تزریق دوز دوم هستند بتوانند واکسن مورد نیاز خود را دریافت کنند.»

اما مینو محرز، محقق تیم پژوهش واکسن کووایران برکت، در رابطه با فاصله زمانی بین تزریق دو دوز واکسن کرونا گفت: «اگر مثلا قرار باشد دوز دوم واکسنی چهار هفته بعد تزریق بشود اما این امر به هر دلیلی رخ ندهد، واکسیناسیون آن فرد باید دوباره از اول شروع شود. یعنی ممکن است کلا واکسیناسیون انجام شده لغو و از اول شروع شود، چون مثلا واکسنی وجود دارد که باید سه ماه بعد و یک واکسن دیگر باید چهار هفته بعد تزریق شود. فاصله زمانی تزریق دوز دوم واکسن‌ها به طور کلی فرق می‌کنند.» همین موضوع باعث شده است که برخی از مسوولان وزارت بهداشت به فکر تزریق ترکیبی واکسن‌ها هم بیفتند و در دوز دوم واکسن دیگری تزریق شود.

به همین خاطر وزارت بهداشت به دلیل بی‌برنامگی درخصوص تهیه دوز دوم واکسن اسپوتنیک تصمیم گرفت، واکسن دیگری را جایگزین دوز دوم آن کند. تا به گفته خودشان شاهد اعتراضات مردمی نباشند! بنابراین دیروز علیرضا رییسی معاون وزارت بهداشت طی نامه‌ای به دانشگاه‌های علوم‌پزشکی درباره تزریق دوز واکسن آسترازنکا به جای دوز دوم اسپوتنیک‌وی نوشت: با توجه به عدم تامین دوز دوم واکسن اسپوتنیک‌وی به دلیل بدعهدی روسیه و نامشخص بودن زمان تامین آن در آینده نزدیک، به منظور پیشگیری از تاخیر بیشتر واکسیناسیون و اعتراضات دریافت‌کنندگان نوبت اول لازم است به افرادی که نوبت اول واکسن اسپوتنیک‌وی را دریافت کرده‌اند، یک نوبت واکسن آسترازنکا به جای نوبت دوم واکسن اسپوتنیک‌وی تزریق شود.این برای نخستین بار است که تزریق ترکیبی واکسن‌های کرونا در ایران رسما تایید می‌شود. چرا که پیش از این قرار بود به دلیل کمبود دوز دوم واکسن سینوفارم، دوز دوم واکسن برکت را تزریق کنند اما به هر دلیلی این امر منسوخ شد. البته ایران نخستین کشور جهان است که تزریق ترکیبی واکسن‌های اسپوتنیک‌وی و آسترازنکا را تایید می‌کند. بنابراین براساس گزارش‌ها هنوز اطلاعات دقیقی از عوارض این دو واکسن وجود ندارد. البته این دو واکسن از یک پلتفرم یکسان هستند، بنابراین به عقیده متخصصان احتمال عوارض در تزریق این دو واکسن نادر است.پیشتر دکتر سیمین خیاط‌‌زاده، رییس گروه پیشگیری از بیماری‌های واگیر دانشگاه علوم پزشکی تبریز با تاکید بر نبود دوز دوم واکسن اسپوتنیک هم گفته بود: فعلا روسیه دوز دوم واکسن اسپوتنیک را تحویل نداده است لذا طی نامه‌ی کمیته‌ی علمی کشوری، یک دوز از واکسن آسترازنکا جایگزین دوز دوم آن می‌شود.

فاطمه نوروزیان، سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان هم وضعیت این‌ چنینی را در این استان جنوبی اعلام کرده و می‌گوید: افرادی که نوبت دومشان فرارسیده و هنوز موفق به دریافت واکسن نشده‌اند، می‌توانند از واکسن آسترازنکا که به زودی زمان و مکان دریافتش اعلام خواهد شد، بهره ببرند.

در همین رابطه دکتر محمدامین طباطبایی‌فر، دبیر انجمن ژنتیک ایران گفت: قاعدتا بهتر است که در دوز اول و دوم یک نوع واکسن تزریق شود، اما اگر واکسن‌ها از یک نوع نبودند، حتما از یک نوع پلتفرم باشند، به عنوان مثال یک فرد نمی‌تواند دوز اول آسترازنکا و دوز دوم برکت بزند، زیرا آسترازنکا از DNA و پلتفرم برکت ویروس ضعیف شده یا کشته شده است، اما اگر فردی در دوز اول سینوفارم زد، اما در دوز دوم سینوفارم موجود نبود، می‌تواند واکسن برکت بزند، زیرا هر دو از یک نوع پلتفرم، یعنی ویروس ضعیف شده یا کشته شده، هستند. در خصوص واکسن اسپوتنیک و آسترازنکا هم همین امر صادق است. چرا که پلتفرم هر دو واکسن شبیه به هم است. هر دو این واکسن‌ها بر اساس روشی ساخته شده‌اند که به «ناقل ویروسی» معروف است. وی افزود: این واکسن‌ها از یک آدنوویروس ایجادکننده سرماخوردگی استفاده می‌کنند که به گونه‌ای اصلاح شده‌اند که نمی‌توانند تکثیر شوند. این آدنوویروس دستورالعمل‌های ژنتیکی را به سلول‌های انسانی منتقل می‌کند و به آنها می‌گوید پروتیین ویروس کرونا ایجاد کنند. این کار سیستم ایمنی بدن را برای مقابله با ویروس زنده کرونا آماده می‌کند. شرکت دارویی آسترازنکا برای ساخت واکسن کرونای خود یک آدنوویروس شامپانزه و شرکت دارویی اسپوتنیک‌وی یک آدنو ویروس انسانی را انتخاب کرد.

بنابراین افرادی که دوز اول واکسن اسپوتنیک‌وی را تزریق کرده‌اند، می‌توانند برای دوز دوم از واکسن آسترازنکا استفاده کنند. به طور کلی مقاله‌ای در این باره منتشر نشده ولی سازمان بهداشت جهانی در این باره گفته تزریق دوز دوم واکسن دیگر به شرطی مجاز است که از یک پلتفرم باشند. در هر صورت تزریق دوز دوم واکسن دیگر توصیه جدی نمی‌شود ولی اگر در حال حاضر واکسن دوز دوم اسپوتنیک در ایران موجود نیست تزریق دوز دوم واکسن آسترازنکا منع علمی و ایرادی ندارد.دکتر طباطبایی‌فر با اشاره به فقدان عوارض تلفیق این دو واکسن اظهار کرد: با توجه به اینکه هنوز این دو واکسن در کشورهای دیگر تزریق نشده مطالعاتی در خصوص عوارض آن نداریم ولی از لحاظ علمی چون هر دو از یک پلتفرم‌اند بعید می‌دانم عوارض خاصی داشته باشند. از قضا امکان دارد تزریق دوز دوم واکسن آسترازنکا آنتی‌بادی بیشتری هم در بدن فرد ایجاد کند. زیرا آنتی‌ژن‌های دو واکسن که باعث تحریک سیستم ایمنی می‌شود با هم متفاوت است. وقتی سیستم ایمنی با یک عامل بیگانه، آنتی‌ژن، میکروب یا ویروس مواجه می‌شود، در دفعه اول ایمنی ایجاد نمی‌شود و در حقیقت دوز دوم است که باعث می‌شود یک‌ سری سلول‌هایی سریعا وارد عمل شده و سیستم دفاعی بدن را به فاز ایمنی و محافظت ببرند، بنابراین اگر شما دوز اول یک نوع واکسن و دوز دوم نوع دیگری بزنید، سیستم ایمنی عملا گیج می‌شود و ایمنی لازم را ایجاد نمی‌کند.